Jak eksponować dzieła sztuki i projektować przestrzeń – na przykładzie przygotowań do wystawy w Zamku Królewskim w Warszawie „Caravaggio i inni mistrzowie. Arcydzieła z Fundacji Roberta Longhiego”

Zamek Królewski w Warszawie — Muzeum

W Zamku Królewskim w Warszawie trwają intensywne prace nad przygotowaniem wystawy Caravaggio i inni mistrzowie. Arcydzieła z Fundacji Roberta Longhiego, którą będzie można oglądać od 10 listopada 2021 r. do 10 lutego 2022 r. Na ekspozycji znajdzie się obraz Caravaggia Chłopiec gryziony przez jaszczurkę, a także 40 płócien artystów z Włoch i Europy Północnej XVI i XVII w.

Wszystkie ekspozycje w zabytkowych murach Zamku Królewskiego wymagają szczególnego podejścia do tego historycznego miejsca. To skomplikowane, ale zarazem ciekawe przedsięwzięcie. Działamy w zabytkowej przestrzeni, którą musimy przygotować do odpowiedniej ekspozycji największych dzieł sztuki – mówi Paweł Martosz, kierownik Działu Organizacji Wystaw Zamku Królewskiego w Warszawie.

Nie tylko w przypadku ekspozycji dzieł sztuki takich mistrzów, jak Caravaggio, lecz także prezentacji obrazów i grafik mniejszej rangi stosuje się pewne stałe zasady, które dotyczą przede wszystkim aranżacji przestrzeni, oświetlenia, miejsca, kolorystyki oraz warunków ekspozycji, takich jak wilgotność powietrza.

Aranżacja przestrzeni

W planowaniu każdej wystawy najważniejsza jest przestrzeń, jaką dysponujemy. To ona ma wpływ na wszystkie decyzje dotyczące ekspozycji. Tak stało się w przypadku najbliższej wystawy w Zamku Królewskim. Architektura sal zamkowych wymagała wprowadzenia dodatkowych, wolnostojących ścian, które dzieląc przestrzeń, tworzą odpowiedni nastrój, umożliwiają bliższy kontakt z obrazami i wzajemne relacje między nimi – zdradza Żaneta Govenlock, autorka scenografii wystawy. Podobne rozwiązania można zastosować także w prywatnych przestrzeniach, dostosowując je do ekspozycji nawet niewielkich artefaktów.

Oświetlenie

Szczególne znaczenie w prawidłowej ekspozycji dzieł sztuki ma ich oświetlenie, czego dowodzą rozwiązania scenograficzne najbliższej wystawy w Zamku Królewskim. Zaproponowana w projekcie scenografia, ściśle powiązana z odpowiednim prowadzeniem światła, pozwoli widzom na zanurzenie się w świecie malarstwa Caravaggia i innych mistrzów baroku – mówi Żaneta Govenlock. Odpowiednie rozmieszczenie obrazów w przestrzeni wystawy pozwala na ich precyzyjne oświetlenie. Właściwie dobrane parametry źródeł światła wydobywają walory prezentowanych dzieł – bogactwo koloru i techniki malarskiej – i zapewniają zachowanie wszystkich wymagań konserwatorskich.

Na wystawie zastosowano światło z ruchomych reflektorów, umieszczonych na specjalnych listwach. W przypadku wystawy o natężeniu światła decydują względy konserwatorskie, ale także w domowych warunkach warto poświęcić uwagę na dostosowanie koloru i natężenia oświetlenia do przestrzeni, jaką dysponujemy. Światło punktowe skupi uwagę widzów na wybranym dziele, wydobędzie je optycznie z otoczenia, podkreśli jego rangę.

Miejsce

Niezmiernie ważny jest także odpowiedni wybór miejsca, w którym eksponujemy dzieło sztuki. Jednym z założeń projektu wystawy Caravaggio i inni mistrzowie. Arcydzieła z Fundacji Roberta Longhiego było wyjątkowe przedstawienie głównego bohatera wystawy – Chłopca gryzionego przez jaszczurkę. Poprzez odpowiednie umieszczenie i precyzyjne oświetlenie obrazu jego obecność jest zauważalna już od chwili wejścia na ekspozycję. Dzieło jest eksponowane w osobnej, poświęconej mu sali, co dodatkowo ułatwia dostęp do niego  wszystkim widzom.

Projektując samodzielnie przestrzeń swojego prywatnego mieszkania, warto, jeśli możemy sobie na to pozwolić, zaplanować miejsce, w którym umieścimy szczególnie ważny przedmiot, zabytkowy mebel, cenny obraz lub grafikę.

Kolorystyka

Kolorystyka, jeden z ważniejszych aspektów, z którym mierzą się scenografowie wystaw, ma także znaczenie we właściwym organizowaniu przestrzeni prywatnych domów. Na wystawie w Zamku Królewskim obraz Caravaggia otaczają ściany i sufit w kolorze zgaszonego granatu oraz podłoga w czerni. Zastosowane kolory podkreślają walory wyjątkowego malarstwa. Poprowadzenie koloru we wnętrzach wyznacza także obszary tematyczne na wystawie.

W przestrzeni wystawy zaaranżowano także specjalne miejsce, nawiązujące charakterem do całej ekspozycji, przeznaczone na działania edukacyjne.

Głównemu elementowi wystawy, tj. obrazowi Caravaggia – Chłopiec gryziony przez jaszczurkę – będzie towarzyszyło ponad 40 płócien artystów z Włoch i Europy Północnej XVI i XVII w. Prezentowane dzieła pochodzą z kolekcji zgromadzonej przez Roberta Longhiego (1890–1970), włoskiego historyka sztuki, autora fundamentalnych opracowań na temat twórczości Caravaggia i kuratora wystaw jej poświęconych, jednego z najwybitniejszych znawców tematu. Obecnie kolekcja jest własnością Fundacji Historii Sztuki Roberta Longhiego (Fondazione di Studi di Storia dell’Arte Roberto Longhi) z siedzibą we Florencji.

Wystawie będzie towarzyszył bogaty program wydarzeń, w tym spotkań, wykładów oraz zajęć edukacyjnych.

opracowanie: Paulina Szwed, Dział Promocji i Komunikacji