We wrześniu odkryj żywe dziedzictwo swojego regionu

Narodowy Instytut Dziedzictwa

Europejskie Dni Dziedzictwa (#EDD) to święto kultury, które co roku gromadzi tysiące uczestników w pięćdziesięciu krajach. To liczne atrakcje – wystawy, koncerty, warsztaty i konkursy – dzięki którym można poznać historię oraz tradycje swojego regionu. W Polsce 31. edycję #EDD obchodzimy pod hasłem Żywe dziedzictwo – tradycje od pokoleń, podkreślając istotę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Narodowy Instytut Dziedzictwa zaprasza wszystkich do udziału w największej tego typu inicjatywie w Europie.

Celem Europejskich Dni Dziedzictwa jest promocja dóbr kultury pośród lokalnych społeczności oraz zbliżenie do siebie jego organizatorów na poziomie lokalnym oraz międzynarodowym. W kolejne weekendy września będzie można zwiedzać niezwykłe zabytki i korzystać z szerokiej oferty wydarzeń kulturalnych przygotowanych przez instytucje publiczne, organizacje pozarządowe i osoby prywatne, w tym muzea, teatry, biblioteki, uczelnie wyższe i samorządy. Na uczestników czekają warsztaty, spotkania, rajdy, wystawy, koncerty, pokazy i wiele innych atrakcji, dzięki którym można lepiej poznać i zrozumieć historię oraz kulturę lokalną, regionalną i narodową.

Kulminacja wydarzeń nastąpi w drugi i trzeci weekend września 2023 r. (9–10 i 16–17 września), jednak niektórzy już dziś zapraszają na wydarzenia w ramach #EDD. Więcej informacji o wrześniowych atrakcjach kulturalnych na stronie edd.nid.pl.

Tegoroczne hasło związane jest z jubileuszem dwudziestolecia uchwalenia konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, a także dziesięcioleciem Krajowej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Dziedzictwo kulturowe nie kończy się na zabytkach i zbiorach obiektów. Obejmuje również tradycje oraz inne formy przekazu lokalnej tożsamości, odziedziczone po przodkach i przekazane przyszłym pokoleniom, takie jak tradycje ustne, sztuki widowiskowe, wiedza i praktyki dotyczące przyrody czy umiejętności rzemieślnicze.

Dlatego w tegorocznej edycji #EDD w sposób szczególny zapraszamy na wydarzenia z udziałem depozytariuszy, którzy odgrywają kluczową rolę w zachowywaniu i przekazywaniu dziedzictwa kulturowego. To oni są strażnikami tradycji, przekazującymi żywe przejawy kultury z pokolenia na pokolenie. Dzięki ich zaangażowaniu i pasji dziedzictwo nie tylko trwa, lecz także kwitnie, stanowiąc inspirację dla przyszłych pokoleń do odkrywania swoich korzeni. To właśnie dzięki depozytariuszom dziedzictwo staje się ciągłą i żywą nitką, łączącą naszą przeszłość z teraźniejszością i przyszłością.

#EDD 2023 – wybrane wydarzenia:

9 września w Swornegaciach w woj. pomorskim odbędzie się Spotkanie z kaszubskim pleciugą… i plecionkarzem, które obejmie warsztaty wyplatania tradycyjnych sworów z korzeni sosny oraz występ kaszubskiej kapeli. Mistrz plecionkarstwa Czesław Hinc poprowadzi warsztaty z użyciem charakterystycznego surowca regionu, zostanie także otwarta wystawa poświęcona lokalnym tradycjom plecionkarskim. Występ kapeli dodatkowo wzbogaci atmosferę wydarzenia. Wydarzenie realizowane jest w ramach projektu „Swornegacie po plecionkach poznacie!”, który został sfinansowany z programu dotacyjnego NID „Niematerialne – przekaż dalej”.

10 września w Zamartem w woj. kujawsko-pomorskim będzie można uczestniczyć w spotkaniu z wyjątkowym przejawem dziedzictwa niematerialnego, jakim są rzemiosło organowe i muzyka. Stworzenie organów wymagało ogromnej wiedzy i umiejętności wypracowanych i przekazywanych przez rzemieślników. Te same umiejętności, będące doskonałym przykładem kontynuowanego od pokoleń żywego dziedzictwa, pozwoliły na przeprowadzenie w latach 2018–2023 prac renowacyjnych. Organy w Zamartem są niebywale cennym zabytkiem w skali kraju, zbudowanym w 1774 r. przez organmistrza Christianusa Olszynskiego z Kamienia (Krajeńskiego). Zwiedzający będą świadkami prezentacji instrumentu, który odzyskał kształt i dźwięk sprzed blisko 250 lat. Prezentacja organów odbędzie się w dniu obchodzonego od średniowiecza odpustu Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, który od czwartej ćwierci XVIII wieku uświetniała muzyka liturgiczna wykonywana przez miejscowych organistów.

10 i 11 września w Skierniewicach w woj. łódzkim odbędzie się Specjalny Dzień Otwarty w Zabytkowej Parowozowni. Każdy zwiedzający będzie mógł zobaczyć zachowane w stanie oryginalnym zaplecze techniczne kolei parowej z przełomu XIX i XX wieku. Możliwe będzie samodzielne zwiedzanie obiektu. Program obejmuje m.in. zabytkową halę parowozową, kolekcję taboru kolejowego i interaktywną ekspozycję „Urządzenia sterowania ruchem kolejowym”. Wydarzenie realizowane jest w ramach projektu Polskiego Stowarzyszenia Miłośników Kolei „W 175-lecie ukończenia Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej – wolontariat w Parowozowni Skierniewice dla dziedzictwa kolei stworzonej przez polskich patriotów”, który został sfinansowany z programu dotacyjnego NID „Wspólnie Dla Dziedzictwa”.

16 i 17 września Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie w woj. mazowieckim przygotowało Królewski Festiwal Rzemiosł, którego celem jest promocja dawnych zawodów i technik wytwórczości. Podczas #EDD w historycznej scenerii zostaną zaprezentowane tradycje i umiejętności współczesnych twórców. Uczestnicy mogą liczyć na interesujące spotkania z mistrzami rzemiosła, wymianę doświadczeń z twórcami, rozmowy, warsztaty, pokazy rekonstruktorskie oraz okazję do zakupu wyrobów rękodzieła.

16 i 17 września Zamek w Czersku w woj. mazowieckim zaprasza na edycję #EDD, która będzie poświęcona życiu i tradycjom nadrzecznym. W tym roku będą przedstawiane dwa regiony flisactwa: nadwiślańskie Urzecze oraz kultura Lasowiaków znad Sanu – zostanie zaprezentowana muzyka i taniec z tych regionów. Wystąpią zespoły: Piskorze i URZECZEni z Urzecza oraz Lasowiacy ze Stalowej Woli, a muzycznie spotkanie zamknie Kapela Hanki Wójciak z Zakopanego. Uczestnicy będą mogli poznać wycinanki – urzecką i lasowiacką – a także degustować tradycyjne potrawy flisackie (w tym z Urzecza). Najważniejszym punktem będzie pokaz budowy tradycyjnej tratwy wiślanej w wykonaniu flisaków z Bractwa Flisackiego z Ulanowa. Będzie to również okazja do poznania lokalnych producentów i rękodzielników.

17 września zapraszamy do Kurzętnika w woj. warmińsko-mazurskim na wystawę oraz spacer poświęcony ruinom zamku w Kurzętniku i urbanistyce tego miasteczka. Wydarzenie realizowane jest w ramach projektu fundacji Inicjatyw Krajobrazowych Wybudowania „Smok i kula. Wolontariat w Kurzętniku”, który został sfinansowany z programu dotacyjnego NID „Wspólnie Dla Dziedzictwa”.

Narodowy Instytut Dziedzictwa jest ogólnopolskim koordynatorem akcji od 2007 r. Za pośrednictwem szesnastu koordynatorów przygotowuje i upowszechnia ofertę przygotowanych wydarzeń. Co roku uczestniczy w nich około pięciuset podmiotów: instytucje kulturalne i oświatowe, stowarzyszenia, miłośnicy dziedzictwa, edukatorzy, regionaliści, przewodnicy turystyczni oraz prywatni właściciele obiektów zabytkowych.

Europejskie Dni Dziedzictwa to kulturalno-edukacyjna inicjatywa Rady Europy i Unii Europejskiej, obejmująca zasięgiem sygnatariuszy Europejskiej Konwencji Kulturalnej. W ubiegłym roku pod szyldem #EDD odbyło się aż 50 tysięcy wydarzeń ukazujących i promujących dziedzictwo kulturowe. W Polsce przez dwa wrześniowe weekendy 2022 r. przeszło 200 tysięcy osób wzięło udział w ponad 1200 wydarzeniach będących okazją do odkrywania dziejów ludzi i miejsc. Weź udział w #EDD 2023 – znajdź wydarzenie w swojej okolicy.

Jak dołączyć do Europejskich Dniach Dziedzictwa? Wystarczy tylko wypełnić formularz zgłoszeniowy znajdujący się na stronie koordynatora. Na stronie znajduje się również baza kontaktów do koordynatorów lokalnych – odpowiedzą na pytania instytucji, które zechcą włączyć się do tegorocznej edycji.

Więcej informacji na edd.nid.pl, nid.pl oraz w mediach społecznościowych NID.

Europejskie Dni Dziedzictwa na Dolnym Śląsku

Piknik historyczno-rzemieślniczy na zamku w Bolkowie, podróż tropem legend górniczych w Wałbrzychu, najstarsze zegary z kolebki przemysłu zegarmistrzowskiego w Świebodzicach, zwiedzanie sakralnych pereł baroku w Legnickim Polu i Bolesławcu, wizyta w niedostępnych wnętrzach zabytkowych wrocławskich kamienic, warsztaty cukiernicze w Świdnicy i piekarnicze w młynie Siedlimowice, włókiennictwo, tkactwo, szklarstwo oraz inne dolnośląskie rzemiosła – to tylko niektóre z atrakcji 31. Europejskich Dni Dziedzictwa na Dolnym Śląsku. Zaplanowano blisko 100 wydarzeń w ponad czterdziestu miejscowościach regionu.

Dziedzictwo kulturowe to nie tylko zabytki i zbiory obiektów – tłumaczy pani Agnieszka Szepetiuk-Barańska, koordynatorka EDD na Dolnym Śląsku. – To również tradycje oraz żywe formy wyrazu odziedziczone po naszych przodkach i przekazywane kolejnym pokoleniom, takie jak tradycje ustne, tradycyjne umiejętności rzemieślnicze, wiedza i praktyki dotyczące przyrody czy sztuki widowiskowe.

W dwa weekendy września mieszkańcy Dolnego Śląska mogą bezpłatnie brać udział w różnorodnych wydarzeniach, poznawać historię i kulturę narodową, regionalną oraz lokalną, a także zwiedzać najciekawsze zabytki w swojej okolicy. Zaplanowano liczne warsztaty, wystawy, oprowadzania, spacery miejskie, gry terenowe, jarmarki, festyny, pikniki, koncerty, spotkania autorskie m.in. w Bielawie, Bolesławcu, Bolkowie, Dusznikach-Zdroju, Głogowie, Gryfowie Śląskim, Jeleniej Górze, Karpaczu, Kątach Wrocławskich, Kłodzku, Legnickim Polu, Miłkowie, Oleśnicy, Oławie, Orzeszkowie, Polanicy-Zdroju, Siedlimowicach, Siedlęcinie, Strudze, Sycowie, Szklarskiej Porębie, Świdnicy, Złotoryi i Złotym Stoku.

Tradycje niematerialne przekazywane w formie ustnej z pokolenia na pokolenie są jednym z najistotniejszych elementów dziedzictwa kulturowego każdej społeczności. Nawiązując do nich, Archiwum Państwowe we Wrocławiu opowie historie dzielnicy Nadodrze, zaczerpnięte z legend i materiałów archiwalnych. W hotelu The Bridge będzie można wysłuchać historii o znanych wrocławskich postaciach, których wizerunki zdobią ściany pokoi i foyer. W zabytkowym studiu radiowym Muzeum Radia Wrocław zabrzmią reportaże nagradzane przed laty w ogólnopolskich konkursach. Uczestnicy spaceru i gry terenowej szlakiem Sobieskich poznają Oławę z nieoczywistej strony. W Muzeum Ziemi Kłodzkiej lokalne opowieści i bajki ludowe staną się kanwą dla przedstawienia przygotowanego przez tamtejszy Uniwersytet Trzeciego Wieku. Z kolei, jak stworzyć profesjonalny podcast i dzięki temu zachować lokalne dziedzictwo, będzie można dowiedzieć się we wrocławskim Ośrodku „Pamięć i Przyszłość”.

Na uczestników Europejskich Dni Dziedzictwa czekają intrygujące wydarzenia. W Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Głogowie będzie można oglądać trzynastowieczny posąg księżnej Salomei Głogowskiej, który po ponad siedemdziesięciu latach wrócił do miasta jako depozyt Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Także w Muzeum w Głogowie odbędą się warsztaty czerpania papieru i kaligrafii, podobnie jak w jedynym w Polsce młynie papierniczym w Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju, który czerpie papier już od osiemnastu pokoleń.

Podczas obchodów EDD będzie można zatańczyć jedlinioka i polkę wróbel z Zespołem Pieśni i Tańca Ziemi Legnickiej oraz z Zespołem Ludowym Siekiereczki ze Starego Gierałtowa – zachęca pani Agnieszka Szepetiuk-Barańska. – Inne tradycje dolnośląskiej wsi odkryjemy w Jodłowym Młynie, w młynie Siedlimowice, podczas dożynek gminnych w Przyborowie czy na wystawie dożynkowej w Polkowicach. Obraz polskiej wsi i jej mieszkańców uwieczniony na fotografiach Zofii Rydet poznają uczestnicy wykładu w Pawilonie Czterech Kopuł Muzeum Sztuki Współczesnej we Wrocławiu.

Aktywnie zapowiadają się spacery po zabytkowych zespołach zamkowych i pałacowo-parkowych w Bobolicach, Dalkowie, Łomnicy, Oławie, Strudze, Wałbrzychu, Wleniu czy podwrocławskiej Leśnicy. Zwiedzanie domu Oppenheimów, pałacu Leipzigera i willi Georga Haasego, niegdyś prywatnych rezydencji, a współcześnie siedzib znanych instytucji, albo odczytywanie symboli i znaków na kamienicach z XIX i XX w., to niektóre z propozycji wędrówek po Wrocławiu. W Złotoryi zaś zaplanowano spacer historyczny, podczas którego będzie można poznać historię bitwy o Złotoryję w ramach kampanii napoleońskiej 1813 r.

Niematerialne dziedzictwo kulturowe obejmuje także wiedzę i umiejętności rzemieślnicze, dlatego podczas tegorocznych EDD nie mogło zabraknąć wydarzeń dotyczących tradycji dolnośląskiego górnictwa, hutnictwa, tkactwa czy włókiennictwa. Swoje sekrety i zakamarki odkryją przed zwiedzającymi skarbnice dziedzictwa pokoleń – kościoły w Legnickim Polu, Bolesławcu i Jeleniej Górze, a także kościoły w Gryfowie Śląskim, Jaworze, Krzeszówku, Miłkowie, kaplica na Śnieżce oraz wrocławska Kaplica Hochberga czy Hala Stulecia, znajdująca się na prestiżowej Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.

W trakcie EDD odbędą się liczne spotkania autorskie i wydawnicze. W Muzeum Pana Tadeusza będzie okazja do poznania dziejów Polek biorących udział w powstaniu styczniowym. O swoich publikacjach, projektach i pasjach opowiedzą również Monika Bisek-Grąz, Aleksandra Skrzypietz, Stanisław Jujeczka, Marcin Wawrzyńczak, Alan Weiss czy Tamara Włodarczyk podczas spotkań autorskich zaplanowanych w regionie.

Koordynator EDD na Dolnym Śląsku: Muzeum Narodowe we Wrocławiu i jego oddział Muzeum Etnograficzne