Jesteś tutaj: Ogłoszenia i aktualności » Aktualności » Konserwacja Ołtarza Wita Stwosza wyróżniona Europejską Nagrodą Dziedzictwa / Nagrodą Europa Nostra 2023
Komisja Europejska i Europa Nostra ogłosiły dzisiaj laureatów Europejskiej Nagrody Dziedzictwa / Nagrody Europa Nostra 2023. W tym roku 30 wyjątkowych dokonań na polu dziedzictwa z 21 państw zostanie uhonorowanych tym najwyższym wyróżnieniem. Wśród laureatów w kategorii Konserwacja znalazł się Ołtarz Wita Stwosza w bazylice Mariackiej w Krakowie. Wyrzeźbiony w latach 1477–1489 przez przybyłego z Norymbergi artystę, ołtarz jest powszechnie uznawany za arcydzieło gotyku. Jego drobiazgowa konserwacja, oparta na pogłębionych badaniach, była prowadzona in situ przez ponad 1000 dni i angażowała zespół najlepszych specjalistów z Polski i zagranicy.
Profesor Jacek Purchla, wiceprezydent Europa Nostra, podkreśla nie tylko szczególne miejsce arcydzieła Wita Stwosza w historii sztuki europejskiej, ale fakt dostrzeżenia przez jury nagrody międzynarodowego wymiaru spektakularnej operacji konserwatorskiej przeprowadzonej w Krakowie. Zbyt rzadko nasza polska troska o dziedzictwo kulturowe i profesjonalizm naszych konserwatorów dostrzegane są dziś zagranicą. Tegoroczna nagroda to więc nie tylko wielkie wyróżnienie dla parafii Mariackiej, ale i okazja dla Polski do dzielenia się naszymi dobrymi praktykami w opiece nad skarbami europejskiego dziedzictwa ze wspólnotą międzynarodową. Na propagowaniu takich niezwykłych dzieł, jak krakowski Ołtarz i jego spektakularna konserwacja, polega misja Europa Nostra.
Zwycięzcy zostaną uhonorowani podczas ceremonii, która odbędzie się 28 września w Palazzo del Cinema w Wenecji. Ogłoszona zostanie lista laureatów Grand Prix oraz laureat Nagrody Publiczności, wyłonieni spośród tegorocznych laureatów. Każdy z nich otrzyma 10 000 euro. Ceremonia będzie punktem kulminacyjnym Europejskiego Szczytu Dziedzictwa Kulturowego 2023, zorganizowanego przez Europa Nostra przy wsparciu Komisji Europejskiej w dniach 27–30 września w Wenecji – mieście światowego dziedzictwa.
Na laureata, który zdobędzie Nagrodę Publiczności, można głosować online.
W 1978 r. historyczne centrum Krakowa wraz z bazyliką Mariacką zostało jako jedno z pierwszych miejsc wpisane na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Skarbem bazyliki jest gotycki ołtarz Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny, wyrzeźbiony przez Wita Stwosza w latach 1477–1489. Niezwykły projekt konserwacji ołtarza, podjęty in situ, przywrócił go w 2021 r. do pierwotnego stanu i ukazał piękno arcydzieła norymberskiego mistrza.
Projekt został dofinansowany przez Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Urząd Miasta Krakowa oraz Parafię Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.
Ołtarz Mariacki jest dzisiaj największym zachowanym późnogotyckim retabulum szafiastym. Jego pierwotne wymiary to 18 metrów wysokości i 11 szerokości. Bohaterką ołtarza jest Najświętsza Maryja Panna, patronka kościoła. Postaci wysokie na niemal 3 metry charakteryzują się realizmem, dynamiką układu ciała i ekspresją, z jaką przedstawione zostały draperie. Za modeli posłużyli Witowi Stwoszowi mieszkańcy Krakowa – przedstawieni w naturalistyczny sposób z różnymi ułomnościami i defektami. Ołtarz jest złożonym wykładem teologicznym, arcydziełem sztuki rzeźbiarskiej i dokumentacją epoki, w której powstał. Do dziś jest źródłem wiedzy o kulturze, obyczajach i historii miasta, kluczem do zrozumienia jego mieszkańców, ich wyobrażeń oraz religijności.
W 2012 r. zgłoszono obawy co do stanu zachowania ołtarza i powołano komisję, która miała go ocenić. Opinia brzmiała: stan ołtarza jest stabilny, ale zagrożony. Zachowanie tego bezcennego dziedzictwa wymagało podjęcia programu badań, konserwacji i działań zapobiegawczych.
Ołtarz nie mógł być wyłączony z dotychczasowego trybu funkcjonowania. Od 2015 r. przez ponad 1000 dni pracowano w zorganizowanej na terenie bazyliki roboczej pracowni na tyłach ołtarza. Przed ołtarzem stanęły rusztowania, a odwiedzający świątynię mogli obserwować, co robią konserwatorzy. Przez ich ręce przeszło ponad 200 figur i kilka tysięcy odrębnych elementów snycerskich.
Konserwacja przeprowadzona przez ekspertów z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie objęła pełne spektrum możliwości naukowych. Drewno struktury ołtarza zostało skonsolidowane, wszelkie ubytki zostały uzupełnione zgodnie z poszanowaniem pierwotnie zastosowanych technologii. Usunięto późniejsze przemalowania polichromii, skorygowano układ poszczególnych elementów, takich jak: anioły, gloria i mikroarchitektura na korpusie oraz predelli. W rezultacie prac odsłonięto pierwotną, gotycką karnację postaci i obramowań, co aktualnie przybliża odbiorców do oryginalnych zamysłów pracowni mistrza. Badania i analizy posłużyły również do opracowania wytycznych dotyczących zapobiegania pożarom i ewakuacji.
Istotnym elementem projektu były szeroko zakrojone konsultacje międzynarodowe. Uczestniczyli w nich znawcy konserwacji rzeźby gotyckiej z Polski i Europy, którzy wymieniali się wiedzą i pomysłami, co owocowało wieloma odkryciami.