Inwestycje i pokaz szkicu „Hołdu pruskiego”

Zamek Królewski na Wawelu

Do 2025 roku Zamek Królewski na Wawelu będzie zmieniał swoje oblicze. Powstaną nowe trasy podziemne (otwarcie pierwszej już jesienią) i ścieżki rekreacyjne. Zmodernizowana zostanie też Zbrojownia, gdzie znajdzie się kompletny zbiór 51 kopii chorągwi zdobytych w bitwie pod Grunwaldem.

22 miliony złotych. Tyle na inwestycje architektoniczno-archeologiczne realizowane w 2023 r., decyzją pana Piotra Glińskiego, ministra kultury i dziedzictwa narodowego, otrzyma Zamek Królewski na Wawelu, który jesienią tego roku zaprosi zwiedzających do podziemi. Dziś w obecności wicepremiera nastąpiło podpisanie umów zawartych z wykonawcą pierwszego etapu projektu Wawel Podziemny. Na tym nie koniec inwestycji służących szerszemu udostępnieniu królewskiej rezydencji. Do końca 2025 r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przekaże na ten cel w sumie 38 080 900 zł. Uroczystości, która odbyła się w Sali Senatorskiej, towarzyszył pokaz nieznanego szerokiej publiczności szkicu Hołdu pruskiego Jana Matejki (inaugurujący Rok Jana Matejki).

Dzięki realizacji projektu Wawel Podziemny przyjrzymy się z bliska architektonicznym detalom znajdującym się w pałacowych piwnicach (Lapidarium). Zanim to jednak nastąpi, przed wykonawcami szereg prac budowlanych; w tym m.in. przebudowa strefy wejścia w południowo-wschodnim narożniku krużganków, schodów wejściowych i wyjściowych prowadzących do pomieszczeń Lapidarium, a także wewnętrznych instalacji technicznych: wodno-kanalizacyjnych, c.o., elektrycznych i teletechnicznych, wprowadzenie rozwiązań dla osób z niepełnosprawnościami, wymiana warstw posadzkowych, konserwacja zabytkowych ścian i sklepień, konserwacja szybu średniowiecznej studni, wprowadzenie instalacji niezbędnych do poprawnego działania ekspozycji i wykonanie przejścia z pomieszczenia nad studnią do ogrodów. W wakacje zaplanowano przygotowania do efektownej aranżacji ekspozycji.

– Czujemy wdzięczność i radość, że już jesienią tego roku poznamy efekty prac wykonawców i zaprosimy naszych gości, naszych zwiedzających do nieudostępnionych nigdy przestrzeni w podziemiach. Dzięki wielomilionowym dotacjom ministra kultury i dziedzictwa narodowego Wawel się zmienia – z myślą o odbiorcach. Reagujemy na ich potrzeby, pragniemy nieustannie podsycać ciekawość Wawelem, stając się miejscem jeszcze bardziej otwartym, jeszcze bardziej dostępnym. Nie zabraknie emocji, tajemnic, niezapomnianych wrażeń – mówi pan prof. Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu.

Zwiedzający po raz pierwszy zobaczą, jak wzniesiono renesansową rezydencję, doświadczą ukrytej przez wieki historii. Za pomocą wyreżyserowanej gry światła i najnowocześniejszej technologii (ekspozytory służące do samodzielnego zgłębiania wiedzy, projekcje multimedialne, rekonstrukcje 3D) ukażemy także czytelne ślady wcześniejszych budowli i urządzeń gotyckiego zamku – dolną część wieży Jordanki i średniowieczną, zachowaną w oryginale studnię. Powstanie tu również nowoczesny magazyn studyjny, poszerzany nieustannie o nowe obiekty, udostępniony zwiedzającym, lecz nadal pozostający miejscem pracy muzealników i badaczy.

Wspomniane piwnice powstały w pierwszej połowie XVI wieku. Przestrzeń ta stała się później jednym z magazynów, w którym od lat 80. XX w. gromadzono kamienne detale architektoniczne.

Także w tym roku odsłonimy zmodernizowane podziemia Zbrojowni. Tam znajdą się kopie chorągwi zdobytych w bitwie pod Grunwaldem w 1410 r., których losy budzą wielkie emocje. Pozostałą część kolekcji uzupełnią najstarsze sztandary z okresu Rzeczypospolitej.

Zbrojownia w nowej odsłonie

Celem projektu jest unowocześnienie obecnej ekspozycji Zbrojowni i wzbogacenie jej o nowe przestrzenie, w tym otwarcie dla turystów jednej z najstarszych części wawelskiego wzgórza, gdzie znajduje się stołp, czyli wieża obronna (inwestycja wpisuje się w część wieloetapowego projektu Wawel Podziemny). Nowa Zbrojownia, jako wystawa stała na Zamku, jest porównywalna do rangi Nowego Skarbca Koronnego. Jedną z największych atrakcji tej ekspozycji (prócz elementów uzbrojenia) będzie ukazanie wspomnianych już kopii chorągwi. Pojawią się również projekcje multimedialne zapewniające zwiedzającym doświadczenie uczestnictwa w historycznych bitwach.

W tym roku planowane jest także wykonanie dokumentacji architektoniczno-budowlanej i uzyskanie niezbędnych pozwoleń w celu rozbudowy w kolejnych latach podziemnych ekspozycji, jak również zlecenie projektu aranżacji i udostępnienie kolejnych rezerwatów architektoniczno-archeologicznych z ekspozycją broni wykopaliskowej oraz katowskiej.

Wawel Podziemny

W dalszej perspektywie (do 2025 r.) inicjatywa zakłada przebudowę i rozbudowę podziemnych rezerwatów archeologicznych w innych miejscach wzgórza – na co dzień niedostępnych dla zwiedzających. Przed nami dwie narracje: chronologiczna, ukazująca przemiany fortyfikacji Wawelu, oraz opowieść o geologii wzgórza.

Opracowana dokumentacja architektoniczno-budowlana zakłada przebudowę spacerowo-widokową od Bramy Wazów wzdłuż murów zewnętrznych do drogi prowadzącej do Bramy Bernardyńskiej oraz przebudowę części budynku nr 8.

Koncepcja ta przewiduje także miejsce pod sezonową kawiarnię na tarasie widokowym (z zapleczem kuchennym zlokalizowanym w przyziemiu budynku nr 8). Czeka nas wymiana nawierzchni z realizacją strefy wejścia i wyjścia z podziemnej trasy zwiedzania, pojawią się elementy małej architektury z realizacją projektu zieleni przewidującego nowe nasadzenia. Wszystko to – dostępne dla osób z ograniczonymi możliwościami poruszania się – stworzy w tej części zewnętrznych tarasów widokowych nową jakość rekreacji.

Szkic Jana Matejki

Uroczystości podpisania umowy na projekt wykonawczy Wawel Podziemny – wawelskie Lapidarium towarzyszyła inauguracja Roku Jana Matejki. Z tej okazji pan prof. Piotr Gliński zaprezentował szkic Hołdu Pruskiego. Niewielki obraz został namalowany około 1874 r., a w 1881 r. – zaprezentowany podczas wizyty cesarza Franciszka Józefa I w pracowni malarza. Praca następnie trafiła do prywatnego kolekcjonera i w jego rodzinie pozostaje do dziś. Po 149 latach po raz pierwszy w historii Zamek Królewski na Wawelu pragnie przedstawić szerokiej publiczności dzieło Jana Matejki, nieczęsto mamy bowiem możliwość oglądać tak cenne artefakty pozwalające poznać tajniki warsztatu wybitnego twórcy.

opracowanie: UWD