Polscy naukowcy uczestniczą w badaniach nazistowskiego obozu w Norwegii

Wojciech Pastuszka

Wstępne badania archeologiczne obozu karnego dla jeńców wojennych w Falstad w środkowej Norwegii przeprowadzili 23-28 czerwca eksperci z archeologii, antropologii sądowej i genetyki pod kierownictwem prof. dr. Marka E. Jasińskiego z Wydziału Studiów Historycznych w Norwegian University of Science and Technology (NTNU). Zespół, który tworzyli naukowcy z norweskiego NTNU, University of Cambridge oraz Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, znalazł wiele przedmiotów użytku codziennego należących do więźniów.

– Wśród ponad 3000 odnalezionych i zadokumentowanych przez nas przedmiotów znajdują się m.in. szczoteczki do zębów, puszki przerobione na menażki, grzebienie, mydło, części butów, guziki, łuski od amunicji karabinowej, kawałki drutu kolczastego oraz ceramika Falstad wytwarzana w obozie przez jeńców. Znalezione przedmioty pomogą nam odtworzyć funkcjonowanie obozu i życie codzienne jego więźniów – opowiada prof. Jasiński.

SS Strafgefangenenlager Falstad był jednym z największych w Norwegii nazistowskich obozów karnych. W latach 1941-1945 Niemcy przetrzymywali w nim 4500–5000 więźniów co najmniej 16 narodowości. W centrum obozu istniały zakłady produkcji ceramiki, natomiast kilkaset metrów na zachód od ogrodzenia znajdował się kamieniołom, w którym więźniowie byli zmuszani do ciężkiej pracy.

Wielu norweskich więźniów politycznych, Żydów oraz Polaków, którzy trafili do Falstad, Niemcy przewieźli później do innych obozów koncentracyjnych na kontynencie – głównie do Auschwitz-Birkenau, Stutthof i Sachsenhausen.

W pobliżu obozu w Falstad znajdują się też miejsca pochówku więźniów straconych w egzekucjach. Dotychczas znaleziono szczątki 220 osób. Zespół prof. Jasińskiego przeprowadził obecnie wstępne badania umożliwiające zlokalizowanie pozostałych grobów. – Szukaliśmy domniemanych pól grobowych przy wykorzystaniu urządzeń geofizycznych i magnetometrycznych. Badania terenowe będą kontynuowane w kolejnym sezonie. Bezpośrednio po zlokalizowaniu miejsc pochówków będziemy w stanie dokonać próby identyfikacji ofiar – opisuje prace dr Andrzej Ossowski z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie. – Nasze prace badawcze w Falstad są jednymi z pierwszych badań nad II wojną światową w Norwegii. W ostatnich latach Norwegowie starają się odkryć realia okupacji hitlerowskiej oraz rolę terytorium Norwegii w czasie wojny – dodaje prof. Jasiński. W czasie II wojny światowej na terenie Norwegii przebywało ponad 150 tysięcy zagranicznych jeńców wojennych, którzy byli pracownikami przymusowymi w ponad 500 obozach jenieckich. Około 20 tysięcy z nich nigdy nie wróciło do rodzinnego kraju, umierając z powodu ciężkich warunków pracy lub podczas egzekucji.