Wydarzenie Muzealne Roku Sybilla 2013

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Miło nam donieść, że w kategorii Konserwacja i ochrona dziedzictwa kultury główną nagrodę – Sybillę – zdobyło Muzeum Narodowe we Wrocławiu za konserwację 86 witraży i zespołów witrażowych z kolekcji własnej. Jury doceniło również wystawę Oręż europejski, która zdobyła wyróżnienie w kategorii Wystawy historyczne i archeologiczne.

Konkurs na Wydarzenie Muzealne Roku organizowany jest przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego od 1983 roku. Jest najbardziej prestiżowym wydarzeniem w dziedzinie muzealnictwa. Wręczane podczas konkursu nagrody — statuetki Sybilli — swą nazwę zawdzięczają słynnej Świątyni Sybilli w Puławach, gdzie pierwsze polskie muzeum założyła księżna Izabela Czartoryska.

Wystawa Oręż europejski pokazywana była od 25 czerwca do 29 września 2013 roku. Była to pierwsza całościowa prezentacja bogatej kolekcji dawnego oręża ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Wystawionych zostało około 500 zabytków powstałych od wczesnego średniowiecza do końca XIX wieku, m.in. hełm zbroi rycerskiej z XVI w., strzelba skałkowa z XVII w. wykonana w słynnych rusznikarniach moskiewskiej Orużejnej Pałaty (zapewne dla osoby z kręgów dworu carskiego) oraz sztucer z XIX w., który został zdobyty przez wojska pruskie pod Waterloo z polowego powozu Napoleona Bonaparte.

Projekt:

„Konserwacja 86 witraży i zespołów witrażowych z kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu”

Muzeum może pochwalić się największą i najcenniejszą w Polsce kolekcją witraży, która przez wiele lat nie mogła być pokazywana z powodu złego stanu zachowania. Dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego udało się zakonserwować wszystkie witraże należące do Muzeum. To pierwsza i jedyna w Polsce konserwacja dzieł sztuki tego typu na tak dużą skalę.

W zbiorach Muzeum znajduje się 86 pojedynczych witraży i zespołów witrażowych powstałych w okresie od średniowiecza do początków XX wieku. Najcenniejszym z nich jest zespół witraży renesansowych powstałych w pracowniach śląskich i wrocławskich, w którego skład wchodzą: kwatery z herbami rodów mieszczańskich z 1586 (pochodzą z wrocławskiego kościoła pw. św. Krzysztofa), witraże z herbami szlachty śląskiej z 1615 r. oraz witraże wotywne i cechowe. Witraż z godłem cechu sukienników z 1551 r. jest największym renesansowym witrażem w Polsce. „W polskich zbiorach renesansowe witraże są ogromną rzadkością — tłumaczy Elżbieta Gajewska-Prorok, kustosz Działu Szkła — te znajdujące się w naszych zbiorach, są tym bardziej cenne, bo powstały na Śląsku lub we Wrocławiu i zdobiły tutejsze budowle”. Najstarsze witraże znajdujące się w zbiorach Muzeum pochodzą z okresu średniowiecza, przedstawiają sceny Zwiastowania i postaci świętych. Zostały wykonane w Austrii, dekorowały jeden z tamtejszych kościołów. W XIX w. kupił je śląski arystokrata i wykorzystał do ozdoby będącego jego własnością zamku w Grodźcu (koło Złotoryi). Najpiękniejsze pod względem artystycznym są tzw. witraże gabinetowe — niewielkie, najczęściej koliste, owalne i prostokątne szybki z malowanymi scenami religijnymi, postaciami świętych, scenami rodzajowymi, herbami i gmerkami. Powstały w czasie od XV do XIX stulecia w ośrodkach niderlandzkich, nadreńskich i szwajcarskich.

Pochodzenie kolekcji

Część kolekcji pochodzi z dawnych zbiorów wrocławskiego Museum Schlesischer Altertümer (Muzeum Starożytności Śląskich). Wiele witraży zostało przekazanych do Muzeum Śląskiego (obecnie Muzeum Narodowego) w latach 60. i 70. XX w. przez konserwatora wojewódzkiego. Wszystkie witraże — pochodzące z dawnych zbiorów wrocławskich i te, które zostały przywiezione w latach powojennych z niszczejących pałaców śląskich — były w złym stanie zachowania.

Konserwacja

Celem konserwacji było zabezpieczenie niezwykle cennych średniowiecznych i nowożytnych witraży śląskich i europejskich przed dalszą destrukcją. Prace przeprowadzono w terminie od marca do listopada 2013 r. w specjalistycznej pracowni „Witraże. Beata Oleszczuk” we Wrocławiu.

„To konserwacja pokazowa — wyjaśnia Elżbieta Gajewska-Prorok — pierwsza i jedyna w polskim muzealnictwie konserwacja tak dużego i cennego zespołu dzieł sztuki”.

Podczas prac scalono zespół kwater średniowiecznych z Grodźca i okien z zamku w Domanicach, zrekonstruowano ubytki szkła w renesansowych, barokowych i XIX-wiecznych witrażach, oczyszczono z dawnych klejeń i powtórnie sklejono oraz przywrócono profile ołowiane w kwaterach herbowych z kościoła pw. św. Krzysztofa i innych witrażach renesansowych, naprawiono i oczyszczono ramy drewniane i metalowe z XVIII i XIX w.

Konserwację wykonano dzięki dotacji celowej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w wysokości ponad 130 tysięcy zł. Zakonserwowane dzieła można będzie oglądać na wystawie Mistrzowie światła (3 listopada — 31 grudnia 2014). Wystawie będzie towarzyszył katalog Mistrzowie światła. Witraże i obrazy zdobione w technice eglomisé w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu.