Plany Zamku Królewskiego na Wawelu na 2023 rok

Zamek Królewski na Wawelu

Już 12 stycznia zapraszamy na wystawę prac niderlandzkiego mistrza detalu – Jacob Mertens i malarstwo krakowskie około 1600, która potrwa do 16 kwietnia. Wystawa obejmuje około 40 eksponatów, na które składają się obrazy, a także inne dzieła (rysunek, rzeźby z kości słoniowej) utrzymane w manierze typowej dla sztuki niderlandzkiej. Rdzeniem ekspozycji jest ołtarz z warsztatu malarza Jakuba Mertensa, urodzonego i wykształconego w Antwerpii. Jego najważniejszą częścią jest, znajdujące się obecnie w Prałatówce przy kościele Mariackim, wyjątkowo wysokiej klasy Zwiastowanie sygnowane przez wspomnianego autora.

Dwa tygodnie później, 26 stycznia, zaprezentujemy Wyspię (do listopada 2023 r., plener, dziedziniec zewnętrzny), czyli sztukę współczesną w zabytkowym otoczeniu. To instalacja artystyczna Kingi Nowak inspirowana twórczością Stanisława Wyspiańskiego, która w symboliczny sposób spełnia jedno z jego największych marzeń – pozostawienia swojego śladu w tym wyjątkowym miejscu. Kinga Nowak, tworząc instalację, podąża tropem wawelskich fascynacji mistrza, równocześnie czerpiąc inspirację z jego witraży i malarstwa ściennego znajdującego się w krakowskim kościele oo. franciszkanów. Kolorystyka witraży o głębokich, nasyconych barwach, rozświetlonych przez przenikające przez nie światło, sprzymierzona z geometrycznymi motywami i kratownicą obecną w malarstwie ściennym, wpłynęła na ostateczną formę instalacji o wieloznacznym tytule Wyspia. (Opracowanie: dr Agnieszka Jankowska-Marzec, kuratorka instalacji).

Wyspiański. Wizjoner, społecznik, polityk

Wyspia to nie jedyny akcent nawiązujący do życia i sztuki autora Wesela. Prezentujemy Państwu wydanie ilustrowanej publikacji poświęconej Stanisławowi Wyspiańskiemu – Wyspiański o Wawelu – autorstwa Piera Gajewskiego i Artura Wabika. Dowiadujemy się z niej m.in. o związkach Wyspiańskiego z Wawelem, a także poznajemy jego dokonania zarówno jako artysty, jak i patrioty zaangażowanego społecznie i politycznie w problemy i wyzwania przełomu wieków XIX i XX w Krakowie. Książka będzie do kupienia od stycznia 2023 r. w sklepach stacjonarnym i internetowym Zamku. Wydawnictwo powstało dzięki mecenasowi Tygodnia Patriotycznego – firmie TAURON.

– Inicjatywy poświęcone Stanisławowi Wyspiańskiemu – artyście totalnemu – zapowiadają wielkie wydarzenia (także wystawiennicze), jakie planujemy w kolejnym roku. Będą one upamiętniać wydane przezeń w 1904 roku „Akropolis” – dodaje pan prof. Andrzej Betlej.

Przed nami również wystawy:

Misterium lwowskiej rzeźby (30 marca – 22 października)

Wystawa, na której eksponowane będą osiemnastowieczne rzeźby, stanowiące pierwotne wyposażenie kościoła parafialnego w Hodowicy pod Lwowem. Ekspozycja będzie próbą odtworzenia figur z hodowickiego ołtarza głównego i ambony, przechowywanych obecnie w Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki. Celem wystawy będzie przedstawienie arcydzieł rzeźby i zwrócenie uwagi na fenomen sztuki tego kręgu. Maksymalna geometryzacja formy szat postaci połączona z dużą dozą ekspresji i wyrazistą, naturalistyczną fizjonomią stanowią o wyjątkowości w skali europejskiej sztuki kręgu lwowskiego rokoka. (Opracowanie: kustosz Joanna Pałka).

Beksiński. Rzeźby (27 kwietnia – 1 października)

Premierowa prezentacja: wystawa pochodzących z lat sześćdziesiątych XX w. rzeźb autorstwa Zdzisława Beksińskiego. W przypadku form rzeźbiarskich Beksiński ograniczał środki wyrazu: to obiekty doskonałe, jednolite, oszczędne i przemawiające. Rzeźby Głów wychodzą od rysunków czaszek oraz bardziej szczegółowych, wielkoformatowych prac ołówkiem czy węglem na szarym papierze pakowym. Wystawa (we współpracy z Muzeum Historycznym w Sanoku) obejmie oprócz serii Głów dwie rzeźby monumentalne: Hamlet i Makbet. Prezentacja w Ogrodach Królewskich to znakomita okazja, by pokazać odbiorcom szerzej nieznaną twórczość rzeźbiarską wybitnego i bardzo rozpoznawalnego artysty oraz pozwolić na zaistnienie prac w niezwykłej i nieoczywistej lokalizacji. (Opracowanie: Małgorzata i Marcin Gołębiewscy, kuratorzy wystawy).

Pokazy specjalne (wybrane miesiące 2023 r.)

Zamek pragnie zaanonsować cykl pokazów specjalnych dzieł odkrytych lub odzyskanych, swego rodzaju niespodzianek dla zwiedzających.

Nadchodzącą Noc Muzeów będziemy celebrować, pokazując nasze wyjątkowe nabytki.

– Tytuły dzieł i artyści pozostają tajemnicą. Mogę tylko zdradzić, że dzięki naszym mecenasom, partnerom, a także prywatnym darczyńcom zbiory wawelskie wzbogaciły się o kilkanaście unikatowych dzieł o randze ogólnoświatowej. Prócz nich planujemy sprowadzić na wystawy także arcydzieła z zagranicznych muzeów – zapowiada prof. Andrzej Betlej.

Skarby z Pilicy (maj)

Z okazji kolejnej rocznicy wiktorii wiedeńskiej i dla uczczenia otwarcia Nowego Skarbca Koronnego, w którym pokazujemy płaszcz orderowy Jana III, postanowiliśmy przypomnieć w Sali Sobieskiego (w reprezentacyjnych komnatach Zamku) niezwykle znalezisko sprzed lat – zespół paramentów z Pilicy. Zobaczymy zespół paramentów liturgicznych z symbolami Orderu Ducha Świętego. Motywy te były przehaftowane, ewidentnie aplikowane na nowe tło, a ponadto wzbogacone o herby Sobieskich i Wesslów (Janina i Rogala) oraz litery: M I K P (Maria Józefa Królewiczowa Polska). Były to najwyraźniej przywiezione z kolegiaty w Żółkwi aparaty liturgiczne towarzyszące ceremonii nadania Orderu Janowi III. (Opracowanie: dr Magdalena Piwocka).

Obraz Złotego Wieku (14 września – 14 grudnia) – tu króluje sztuka czasów Jagiellonów. To jeden z najbardziej oczekiwanych projektów wystawienniczych po Wszystkich arrasach króla i Nowym Skarbcu Koronnym.

W zamierzeniach kuratorów ma to być wystawa totalna, obejmująca wszystkie piętra Zamku, gdzie za sprawą kilkuset dzieł sprowadzonych z całego świata zostanie przedstawiona szeroka panorama kultury rozkwitającej na rozległym terytorium Korony i Litwy.

Najlepsze miejsce dla takiej prezentacji stanowi renesansowy pałac królewski na Wawelu z oryginalnym detalem architektonicznym i reliktami wystroju malarskiego oraz rzeźbiarskiego z epoki Zygmuntowskiej. Szczególne miejsce zajmują fryzy podstropowe zachowane (częściowo zrekonstruowane) na pierwszym i drugim piętrze wschodniego skrzydła. Staną się istotną częścią wystawy jako dzieła malarzy pracujących dla Zygmunta I: Antoniego z Wrocławia, Dionizego Stuby, Jana Dürera i innych. Ze względu na daleko idącą interwencję konserwatorską niewiele można powiedzieć o ich walorach artystycznych, lecz tematyka jest czytelna i do niej zostaną dobrane eksponaty sprowadzone z muzeów oraz bibliotek krajowych i zagranicznych (m.in. Biblioteka Bodlejańska, Biblioteka Brytyjska, Muzeum Metropolitalne w Nowym Jorku, Luwr w Paryżu, Muzeum Narodowe w Pradze, Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie, Muzea Narodowe w Krakowie i Warszawie, Biblioteka Uniwersytecka w Monachium, Biblioteka Jagiellońska, Biblioteka Narodowa, Ossolineum, Biblioteka Kórnicka), kolekcji prywatnych, kościołów i klasztorów. Przewidywany jest udział nie tylko znanych powszechnie i wielokrotnie pokazywanych na wystawach dzieł sztuki, ale też wielu zabytków nowo odkrytych lub dotąd w Polsce niepokazywanych. (Opracowanie: kustosz Krzysztof Czyżewski).

Kultura staropolska (od 1 lipca) – zamek Pieskowa Skała, wystawa stała

Celem wystawy jest przedstawienie zagadnień związanych z kulturą staropolską, ukazanych poprzez wybrane dzieła sztuki ze zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu. Będzie podzielona na kilka modułów tematycznych, ukazujących wybrane kwestie historyczno-kulturowe i różne aspekty tradycji szlacheckiej w dawnej Rzeczypospolitej, takie jak służba publiczna i wojskowa, dom i rodzina oraz tradycje staropolskie w wieku XIX i na początku XX stulecia, a także duchowe oblicze sarmaty: pobożność i upamiętnianie zmarłych. W czterech salach na parterze oraz kaplicy i krypcie będą eksponowane muzealia z zakresu malarstwa, złotnictwa, rzemiosła artystycznego i militariów. Wiele spośród tych obiektów ma wyjątkowy charakter. Na szczególną uwagę zasługują: pochodząca z kościoła w Kodniu, złożona z 72 portretów galeria przedstawicieli rodu Sapiehów, zespół cynowych siedemnastowiecznych sarkofagów Sieniawskich, pochodzących z kaplicy zamkowej w Brzeżanach, z plastycznymi figurami zmarłych rycerzy na wiekach, oraz kolekcja złoconych i srebrnych łyżek staropolskich. (Opracowanie: kustosz Jadwiga Laskowska).

Wawel Podziemny (ostatni kwartał)

Imponująca, nowa trasa stała pod wschodnim skrzydłem Zamku, złożony i innowacyjny projekt wystawienniczy, archeologiczny i architektoniczno-budowlany, który z pewnością zyska miano jednego z najważniejszych wydarzeń kulturalnych 2023 r.

Przyjrzymy się z bliska architektonicznym detalom znajdującym się w pałacowych piwnicach. Zwiedzający po raz pierwszy zobaczą, jak wzniesiono renesansową rezydencję, doświadczą ukrytej przez wieki historii. Za pomocą wyreżyserowanej gry światła i najnowocześniejszej technologii (ekspozytory służące do samodzielnego zgłębiania wiedzy, projekcje multimedialne, rekonstrukcje 3D) ukażemy także czytelne ślady wcześniejszych budowli i urządzeń gotyckiego zamku – dolną część wieży Jordanki i średniowieczną, zachowaną w oryginale studnię. Powstanie tu również nowoczesny magazyn studyjny, poszerzany nieustannie o nowe obiekty, udostępniony zwiedzającym, ale nadal pozostający miejscem pracy muzealników, badaczy. Oddamy go również w ręce edukatorów, którzy zaaranżują nowoczesną przestrzeń edukacyjną, służącą wymianie doświadczeń, myśli i reinterpretacji sztuki tworzącej jedną z najcenniejszych kolekcji na świecie.

Wspomniane piwnice powstały w pierwszej połowie XVI w. Przestrzeń ta stała się później jednym z magazynów, w którym od lat 80. XX w. gromadzono kamienne detale architektoniczne.

Wejście na wystawę znajdzie się w rejonie Dziedzińca Arkadowego, gdzie zetkniemy się również z ekspozycją o wodzie na Wawelu – w pomieszczeniu Sieni Studziennej. Dzięki tej innowacji zakończymy trasę zwiedzania w Ogrodach Królewskich. Nowa, wielowątkowa i złożona ścieżka podziemna będzie dostępna także dla osób z ograniczoną możliwością ruchową.

W szerszej perspektywie (do 2025 r.) inicjatywa zakłada przebudowę i rozbudowę podziemnych rezerwatów archeologicznych w innych miejscach wawelskiego wzgórza – na co dzień niedostępnych dla zwiedzających. Przed nami dwie narracje: chronologiczna ukazująca przemiany fortyfikacji Wawelu, a także opowieść o geologii wzgórza, która łączy się z wątkami legendarnymi, w tym z uwielbianym przez turystów smokiem wawelskim. (Opracowanie: Anna Maria Pieczyńska, Urszula Wolak-Dudek).

Wydarzenia 2023

W nadchodzącym sezonie odbędą się: Tydzień Patriotyczny, organizowany przy wsparciu mecenasa wydarzenia – firmy TAURON (listopad), otwierający przed zwiedzającymi możliwość oddania krwi na Zamku (w ramach akcji krwiodawstwa), a także Wawel jest Wasz. To interdyscyplinarny festiwal (odnoszący się do kolekcji dzieł sztuki na Zamku i jego historii) łączący wiele dziedzin: kino, teatr, sztuki wizualne, muzykę i naukę, jest to czas poznania i ekspresji uczestników i zaproszonych twórców (24–26 sierpnia). Przed nami także uwielbiany przez publiczność Festiwal Wawel o zmierzchu. Wysłuchamy sześciu koncertów i weźmiemy udział w maratonie młodych pianistów (sierpień).

Wszystkim wystawom i wydarzeniom towarzyszyć będzie bogaty program edukacyjny.