Xiężna Irmingarda: „Jugend-erinnerungen 1923-1950”

Dziedzictwo jakobitów

Xiężniczka Irmingarda (1923-2010) była drugim dzieckiem, a najstarszą córką prawowitego króla Anglii, Szkocji, Irlandii i Bawarii Roberta I (IV) (1869-1955)¹ i jego drugiej żony, królowej Antonii (1899-1954, z domu xiężniczki luxemburskiej). Urodziła się w zamku Berchtesgaden, rezydencji rodziny królewskiej.

Jej autobiografia została opublikowana w 2000 r. Opisała w niej pierwszych dwadzieścia siedem lat życia od narodzin do ślubu z kuzynem, bawarskim xięciem Ludwikiem.

Urodzona w rodzinie panującej, Irmingarda wraz ze swoim rodzeństwem cieszyła się szczęśliwym życiem rodzinnym, nie zaniedbując jednak wiedzy o historii dynastii i jej wyjątkowym statusie xiężniczki. Dzieci nie uczęszczały do szkół państwowych, lecz miały prywatnych nauczycieli, którzy wraz z rodzinnym kapelanem decydowali o tym, z którymi dziećmi z okolicznych wiosek potomstwo króla może się bawić.

Do 1929 r. rodzina mieszkała w Berchtesgaden, później dzieliła zaś czas między zimową rezydencję w Monachium (pałac Leuchtenberg) i letnią rezydencję, zamek Hohenschwangau w Schwangau (w którym późniejszy król Ludwik II spędzał dzieciństwo i młodość). Od 1933 r. przeniosła się do zamku Leutstetten.

Członkowie rodziny letnie wakacje spędzali zwykle w luxemburskim Château de Berg, a także w bawarskim zamku Hohenburg, rezydencjach babci xiężniczki, wielkiej xiężnej wdowy Marii Anny. Irmingarda opisuje spotkanie szerokiego kręgu rodziny wielkoxiążęcej, który obejmował bliskich cioci Lotti (wielkiej xiężnej Szarloty) i rodziny jej sióstr: Hildy, Antonii, Zofii i Elżbiety. Opisuje także, jak często rodzina wspominała ciocię Maus (zmarłą wielką xiężnę Marię Adelajdę) oraz jak dzieci bawiły się z sobą. Szczególnie dobrze został opisany kuzyn Jan – późniejszy wielki xiążę.

Czasy zmieniły się na gorsze, gdy władzę nad Niemcami uzurpował Adolf Hitler. Z tego powodu rodzina opuściła Monachium i przeniosła się do Leutstetten. Król Robert był przeciwnikiem reżimu narodowosocjalistycznego, więc dynastia musiała stawić czoła wielu trudnościom.

W latach 1936-1939 Irmingarda, jej siostra Edyta oraz dwie spośród ich luxemburskich kuzynek – Elżbieta i Maria Adelajda – uczyły się w angielskiej szkole Sacré Coeur. W 1937 r. dołączyły do nich młodsze siostry – Hilda i Gabriela. W Sacré Coeur xiężniczka miała kilka znanych koleżanek, wśród których były Benedykta i Maria Adelgunda von Hohenzollern oraz Joanna i Patrycja Kennedy. Osobliwym wydarzeniem, jeśli zważymy, że dotyczącym córek prawowitego monarchy brytyjskiego, było zaproszenie na spotkanie z „królową” Marią, wdową po „Jerzym V”, zajmującym tron należący do ich ojca.

Wraz z wybuchem II wojny światowej zaczęły się długie, wymuszone okolicznościami podróże. Po lecie spędzonym w Luxemburgu xiężniczki przeniosły się do Bruxeli, aby z kolei tam zapisać się do szkoły również noszącej nazwę Sacré Coeur. Tam też spotkały się z cesarzową austriacką i królową Węgier Zytą, która wraz z dziećmi czas wygnania spędzała w miejscowości Steenokkerzeel. Wkrótce Wittelsbachowie wrócili do Monachium, lecz następnie wyruszyli na Półwysep Apeniński. Król Sardynii Wiktor Emanuel III² udzielił im wsparcia, udostępniając swoją luxusową salonkę. Rodzina spędziła trochę czasu w Rzymie, gdzie ukrywał się xiążę Henryk, we Florencji, gdzie musiał się schronić król Robert, a także w Padwie i Brixen.

Wkrótce po nieudanym zamachu na Hitlera gestapo aresztowało królową Antonię i jej dzieci – z wyjątkiem Irmingardy, która w tym czasie przebywała u przyjaciół. Królowa znalazła się w więziennym szpitalu w Innsbrucku, a dzieci trafiły do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen. Później jednak również Irmingarda została schwytana przez gestapo i w związku z zachorowaniem na tyfus umieszczona w Innsbrucku, gdzie spotkała matkę. Po powrocie do zdrowia również one trafiły do obozów koncentracyjnych – xiężniczka Irmingarda do Sachsenhausen, a królowa Antonia do Weimaru. Dalej drogi rodzeństwa prowadziły przez Flossenbürg do Dachau, gdzie królewskie dzieci doczekały w kwietniu 1945 r. wyzwolenia przez żołnierzy amerykańskich i wróciły do zamku Leutstetten. Do tego czasu nie miały wiadomości o losach rodziców.

Xiężniczka szczegółowo opisuje horror, jakim była rozpacz, czy uda się przeżyć nadchodzący dzień. Jednak nawet w takich warunkach, jak i po opuszczeniu obozu, tworzyła obrazy, które obecnie można zobaczyć w Muzeum Królów Bawarii w Schwangau. Po wojnie została wysłana do Stanów Zjednoczonych na leczenie, a kiedy jej siostra Hilda wychodziła za mąż w Peru, była jedynym członkiem dynastii obecnym na ślubie. Xiążka kończy się szczegółowym opisem osiemdziesiątej rocznicy urodzin ojca, ślubu Irmingardy (od tego dnia już xiężnej bawarskiej) i śmierci jej matki.

W swojej autobiografii xiężna kreśli bardzo interesujący opis życia Domu Wittelsbachów w czasach niepokoju. Pokazuje przy tym, jak mocna była więź rodzinna między władcami Bawarii a luxemburską rodziną wielkoxiążęcą. Xiążka zawiera wiele prywatnych zdjęć, wiele z nich nie było wcześniej publikowanych. Każdy, kto interesuje się dziejami tych dynastyj, powinien po nią sięgnąć.

opracowanie: Adrian Nikiel

¹ Od 1919 r. króla Anglii, Szkocji i Irlandii, od 1921 r. króla Bawarii.

² Uzurpujący w różnych latach swoich rządów także władzę nad państwami włoskimi, Albanią i Etiopią.