„Wymazać Naród” — dokument o rosyjskiej zbrodni na dziedzictwie kulturowym Ukrainy

Narodowy Instytut Dziedzictwa

– Działania Putina wykazują uderzające podobieństwo do działań takich dyktatorów jak Hitler czy Stalin. Oni wszyscy próbowali pozbawić okupowane kraje tożsamości narodowej poprzez wymazywanie ich kultury – mówi Tomasz Grzywaczewski, reżyser filmu pt. Wymazać Naród. Premiera odbyła się 17 stycznia 2023 roku, od 18 stycznia film jest dostępny na kanale TV NID na YouTubie.

Na terytorium Ukrainy przed wojną istniało ponad 5 tysięcy muzeów, 65 rezerwatów historyczno-kulturalnych i około 170 tysięcy zabytków, w tym siedem obiektów światowego dziedzictwa UNESCO. W ciągu dziesięciu miesięcy wojny Ministerstwo Kultury i Polityki Informacyjnej Ukrainy zarejestrowało ponad 800 przypadków zniszczeń dokonanych przez wojska rosyjskie na dziedzictwie kulturowym tego kraju. Liczba ta z każdym dniem rośnie, lecz i tak nie obejmuje wszystkich obszarów i zniszczeń.

Ataki na obiekty dziedzictwa kulturowego czy grabież zbiorów muzealnych są pogwałceniem prawa międzynarodowego. Obecnie, jak nigdy wcześniej, Ukraińcy i ich dziedzictwo kulturowe potrzebują wsparcia i pomocy. Film ma stanowić przekaz skierowany do organizacji i społeczności międzynarodowej w celu przedstawienia skali i bezwzględności zniszczeń.

Film w reżyserii Tomasza Grzywaczewskiego to dokument pokazujący działania podejmowane przez wojska Federacji Rosyjskiej od 24 lutego 2022 r. W filmie zostało pokazane celowe niszczenie zabytków od Lwowa, poprzez Czernichów, Iwanków, Kijów, Charków, aż po Izium i Bohorodyczne na wschodzie Ukrainy. Zbrodnie dokonywane na dziedzictwie kultury świeckiej i sakralnej – od zabytków archeologicznych po współczesne biblioteki i szkoły. Wypowiedzi ukraińskich przedstawicieli świata kultury pokazują charakter walki barbarzyńskiego najeźdźcy z ukraińską tożsamością.

– Kiedyś mieliśmy piękną i bogatą wystawę. Rosjanie niszczą najważniejsze obiekty. Atak na muzeum Skoworody miał na celu zniszczenie wielkości naszego ducha. Miał wymazać tożsamość naszego narodu. Rakieta poleciała z północy i uderzyła w zapas paliwa. Potem wszystko się zapaliło. Sufit był w ogniu. Było tu jak w piekle, ale w tym piekle, pomnik Hryhorija Skoworody wytrwał, co jest bardzo znaczące i symboliczne – mówi jedna z bohaterek filmu, Hanna Jarmisz z Narodowego Muzeum Pamięci H.S. Skoworody.

Film prezentuje zarówno sposoby zabezpieczania i próby ochrony niszczonych obiektów, jak i skalę pomocy, jaka jest i będzie potrzebna do ochrony i odbudowy dziedzictwa kulturowego znajdującego się na terenie Ukrainy.

Narodowy Instytut Dziedzictwa od początku rosyjskiej agresji angażuje się w ochronę dziedzictwa kulturowego Ukrainy. Decyzją Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w strukturze NID funkcjonuje Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie, które jest głównym koordynatorem rządowej pomocy dla sektora kultury. Centrum koordynuje (krajowe i zagraniczne) inicjatywy ratujące zasoby kulturalne, prowadzi działalność informacyjną i edukacyjną o dziedzictwie kulturowym, w szczególności o zagrożeniach i jego stratach wywołanych działaniami wojennymi. Współpracuje z polskimi instytucjami kultury, muzeami, archiwami państwowymi i bibliotekami, konserwatorami zabytków oraz innymi instytucjami. Instytut wspiera Ukrainę na forum instytucji międzynarodowych, w szczególności w zakresie przekazywania informacji oraz dowodów celowego niszczenia dóbr kultury. We współpracy z UNESCO oraz innymi organizacjami międzynarodowymi NID inicjuje również kolejne przedsięwzięcia wspierające ochronę dziedzictwa kulturowego.

Tomasz Grzywaczewski – dziennikarz i autor książek, scenariuszy filmowych oraz publikacji naukowych z zakresu stosunków międzynarodowych. Relacjonował konflikty zbrojne w Donbasie, w tureckim Kurdystanie, Górskim Karabachu, a obecnie dokumentuje wydarzenia na Ukrainie.

Film zrealizowano na zlecenie Narodowego Instytutu Dziedzictwa w ramach działań Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie. Sfinansowano ze środków ministra kultury i dziedzictwa narodowego.