Zmarł xiążę Franciszek Józef von Altenburg

Requiescat in pace

Jaśnie Oświecony xiążę Franciszek Józef von Altenburg zmarł po ciężkiej chorobie 18 sierpnia 2021 roku. Był jednym z najsłynniejszych austriackich ceramików i rzeźbiarzy, prawnukiem cesarza Franciszka Józefa I. Miał 80 lat. Odszedł w rocznicę urodzin pradziadka.

Xiążę był siódmym z dziewięciorga dzieci arcyxięcia Klemensa Salwatora z linii toskańskiej Domu Austrii (1904–1974) i jego morganatycznej żony, hrabianki Elżbiety Rességuier de Miremont (1906–2000). Urodził się 15 marca 1941 r. w willi cesarskiej w Bad Ischl. Na terenie tej samej posiadłości z okazji jego osiemdziesiątych urodzin otworzona została wystawa zatytułowana Glina i forma (Ton und Form), prezentująca wybór pięćdziesięciu dzieł. Expozycja dobiegła końca 26 sierpnia.

Przeczucie śmierci towarzyszyło mu już w marcu, kiedy w wiedeńskim Muzeum Sztuki Stosowanej (MAK) inaugurowano retrospektywę, która – jak się okazało – miała podsumować jego zamiłowanie do ceramiki w czasach, gdy znajdowała się na marginesie zainteresowań austriackiego świata artystycznego. Przyczynił się do jej renesansu, pod wpływem minimalizmu Donalda Judda kreując zredukowane, archaicznie wyglądające obiekty, które przypominały elementy architektoniczne. Innym ważnym punktem odniesienia była dla niego sztuka Antoniego Raidela. Wiedeńska wystawa otrzymała tytuł Block, Haus, Turm, Gerüst, Rahmen (Blok, dom, wieża, rusztowanie, rama), a prócz dzieł sztuki umieszczono na niej filmy dokumentalne o blisko sześciu dekadach aktywności twórczej jubilata. Przypomnijmy, że pierwsza prezentacja dzieł xięcia, zorganizowana w MAK w roku 2001, nosiła nazwę Elemente, Objekte. Keramiken von Franz Josef Altenburg (Elementy, obiekty. Ceramika Franciszka Józefa Altenburga). Jako artysta niezależny pracował od połowy lat siedemdziesiątych w dawnym młynie na terenie Hausruck (Górna Austria), gdzie tworzył, wykorzystując stary stół kuchenny z willi cesarskiej. Do położonego na uboczu domu arystokraty prowadziła kamienista ścieżka.

3 maja 1969 r. ożenił się w Klagenfurcie z baronówną Christą von Haerdtl (ur. w Sankt Veit an der Glan 29 stycznia 1945 r.). Jego wybranka była córką barona Tomasza von Haerdtla i jego żony Ilzy von Burger-Scheidlin. Mieli czworo dzieci: Marię Cecylię (ur. w Gmunden 2 kwietnia 1970 r.; żona Piotra Putschka), Augustyna Franciszka Józefa (ur. w Gmunden 27 października 1971 r., zm. w Wiedniu 22 lipca 2006 r.; jego żoną była pochodząca z Persji Nikzad Zihai), Amalię Marię (ur. w Vöcklabrucku 13 stycznia 1979 r.; żona Brazylijczyka Fabiana Coutinha Geralda), Elżbietę Marię (ur. w Vöcklabrucku 9 czerwca 1983 r.).

Xiążę studiował w Grazu w Szkole Sztuki Stosowanej, gdzie jego mistrzem w latach 1958–1962 był Jan Adametz. W latach 1962–1964 współpracował z Gudrun Baudisch-Wittke w warsztacie Hallstätter Keramik. Dalsze wykształcenie artystyczne zdobywał w Faenzie i w trakcie zagranicznych podróży studyjnych. W 1967 r. został mistrzem ceramiki, a w roku następnym otrzymał atelier w fabryce Gmundner Keramik Johana von Hohenberga. Był członkiem Grupy H, założonej przez Johana von Hohenberga i Gudrun Baudisch-Wittke, w której skład weszli również Antoni Raidel i Wolfgang von Wersin. Należał także do Forum Sztuki Salzkammergut. Jego dzieła znalazły się w Muzeum Zamkowym w Linzu.

Uzupełnieniem tegorocznych wystaw jest licząca 140 stron, dwujęzyczna, bogato ilustrowana publikacja pt. Franciszek Józef Altenburg. Glina i forma, wydana dzięki współpracy muzeów prezentujących dzieła Zmarłego (cena: 39 euro).

opracowanie: Adrian Nikiel