Zmarła xiężna wdowa Modeny

Requiescat in pace

10 stycznia 2022 roku zmarła w Bazylei Jej Cesarska i Królewska Wysokość arcyxiężna Małgorzata, xiężna wdowa Modeny i Reggio, z domu xiężniczka sabaudzka z linii Aosty. Miała 91 lat.

Urodziła się 7 kwietnia 1930 r. w neapolitańskim pałacu Capodimonte (zagrabionym dynastii Burbonów przez Dom Sabaudzki, okupujący Królestwo Obojga Sycylii) jako Jej Królewska Wysokość xiężniczka Małgorzata Izabela Maria Wiktoria Emanuela Helena Januaria. Następnego dnia jej imiona zostały wpisane do rejestru xiążąt krwi królewskiej. Była pierwszym dzieckiem xięcia Amadeusza, późniejszego trzeciego diuka Aosty (1898-1942) i xiężniczki Anny Orleańskiej (1906-1986), kuzynów, którzy pobrali się 5 listopada 1927 r. 28 maja w kaplicy tego samego pałacu, użytkowanego jako siedziba diuków Aosty, z rąk kardynała Ascalesiego przyjęła chrzest. Jej ojcem chrzestnym był król Sardynii Wiktor Emanuel III (przybyły do Neapolu z żoną, córką i zięciem, późniejszym władcą Hesji), kolejny z pocztu monarchów uzurpujących sobie władzę nad pozostałymi państwami włoskimi, matką chrzestną – babcia ze strony ojca, xiężna Helena, z domu xiężniczka Orleańska. Inne przedstawicielki Domu Burbonów Orleańskich, które były przy niej obecne już od chwili narodzin, to babcia ze strony matki, xiężna Izabela, a także jej siostra, tzw. królowa konstytucyjna Portugalii Amelia. 12 września 1933 r. urodziła się siostra przyszłej arcyxiężnej, JKW xiężniczka Maria Krystyna. Wraz z nią spędzała dzieciństwo w Miramare (zamku odebranym Domowi Austrii) i Casercie (kolejnym pałacu zagrabionym Burbonom Sycylijskim). Boże Narodzenie 1939 r. obchodziła w Capodimonte.

3 marca 1942 r. xiążę Amadeusz osierocił rodzinę, umierając w Nairobi jako brytyjski jeniec wojenny, ofiara powikłań związanych z gruźlicą i malarią. Od grudnia 1937 r. pełnił funkcję „wicekróla” okupowanej Etiopii i gubernatora generalnego tzw. Włoskiej Afryki Wschodniej. Swoistą ironię losu można dostrzec w tym, że zaledwie kilka miesięcy wcześniej, we wrześniu 1937 r., diuk Aosty, jego matka i xiężniczka Małgorzata złożyli wizytę w Anglii, gdzie Amadeusz jako pilot i generał dywizji odwiedził kilka baz Królewskich Sił Powietrznych. Xiężna Helena z wnuczką pozostały w Londynie również po wyjeździe diuka, zatrzymując się na parę tygodni w hotelu Almond’s.

Kapitulacja reżimu faszystowskiego doprowadziła do wcielenia w życie niemieckiego planu aresztowania i deportacji rodziny panującej. Jedna z córek króla trafiła z mężem i dziećmi do Oldenburga, jej starsza siostra została uwięziona w Buchenwaldzie. W lipcu 1944 r. xiężna wdowa Aosty i inni członkowie dynastii zostali internowani przez narodowych socjalistów w Hirschegg na terenie Austrii, dokąd droga wiodła przez mediolański hotel Regina, gdzie gromadzono więźniów oczekujących na wywózki na północ, i często bombardowany przez aliantów Innsbruck. Xiężniczka Małgorzata przybyła do Hirschegg bez butów i skarpetek, zmuszona skorzystać na miejscu z pomocy również internowanego Andrzeja François-Ponceta, byłego ambasadora republikańskiej Francji w Rzeszy Niemieckiej. Dopiero po kilku tygodniach do uwięzionych dotarła ciężarówka z ubraniami i żywnością. Wyzwolenie przyszło wraz z końcem II wojny światowej: 6 maja xiężna Anna oraz jej szwagierka xiężna Irena (żona kolejnego diuka Aosty) wraz z dziećmi przybyły do Szwajcarii i zatrzymały się u xięcia Wiktora Emanuela, hrabiego Turynu, jedynego członka Domu Sabaudzkiego, który nie uległ złudnemu urokowi faszyzmu. W lipcu przez Mediolan powróciły do Neapolu. W październiku xiężna Anna i jej córki przeniosły się do florenckiego pałacu Pittich (w XIX stuleciu w ramach tzw. zjednoczenia Włoch zagrabionego Habsburgom, władcom Wielkiego Xięstwa Toskanii).

Wiosną 1946 r. narzuconą państwom włoskim okupację sabaudzką zastąpiła kolejna uzurpacja, tym razem republikańska. W jej konsekwencji Sabaudowie, z wyjątkiem xiężnej Heleny (pozostałej w Capodimonte), udali się na wygnanie, lecz członkom linii z Aosty nowy reżim zezwolił na powrót po dwóch latach. Ten czas na emigracji xiężna Anna, jej córki oraz hrabia Turynu spędzili w Belgii – gdzie hrabia zmarł po kilku miesiącach – i Szwajcarii.

W 1952 r. agencja prasowa Associated Press donosiła o spodziewanych zaręczynach xiężniczki Małgorzaty i króla Belgów Baldwina I. Według wiadomości podanej 29 maja przedstawiciele rodzin byli już po spotkaniu zapoznawczym w Rzymie. Oczekiwano, że Najjaśniejszy Pan spotka się z Jej Królewską Wysokością w podflorenckiej willi Sparta, rezydencji rumuńskiej królowej Heleny, gdzie miał dotrzeć pociągiem. Sam fakt podróży na Półwysep Apeniński został potwierdzony przez ambasadę belgijską, lecz już 30 maja ambasador baron Józef van der Elst oświadczył, że król jest jeszcze zbyt młody, aby myśleć o małżeństwie. Pogłoski o zaręczynach zdementował także wielki marszałek dworu belgijskiego.

Xiężniczka miała wkrótce spotkać swojego przyszłego męża arcyxięcia Roberta (1915-1996), xięcia Modeny i Reggio, drugiego syna cesarza Karola I i cesarzowej Zyty. Para poznała się w listopadzie 1952 r. na ślubie brata Roberta, arcyxięcia Felixa, z xiężniczką Anną Eugenią von Arenberg. Zaręczyny władcy Modeny i sabaudzkiej xiężniczki ogłoszono 20 października następnego roku. Reprezentujący króla Sardynii Humberta II markiz Falcone Lucifero wydał komunikat dla prasy, w którym potwierdził, że monarcha wyraził zgodę na to małżeństwo i złożył najlepsze życzenia narzeczonym.

Ślub cywilny odbył się 28 grudnia 1953 w ratuszu, w obecności mera francuskiej miejscowości Bourg-en-Bresse. W charakterze świadków wystąpili arcyxiążęta Karol Ludwik i Rudolf, przybyli ze Stanów Zjednoczonych bracia pana młodego, oraz kuzyni xiężniczki, xiążęta Filibert (późniejszy diuk Genui) i Adalbert. Przed ratuszem zgromadziły się setki Austriaków i Włochów. Następnego dnia państwo młodzi zawarli ślub kościelny w królewskim klasztorze Brou, uroczystości przewodniczył zaś arcybiskup Paweł Marella, nuncjusz papieski w Paryżu. Tym razem świadkami byli król Humbert II, xiążę Filibert oraz król Hiszpanij Xawery I i arcyxiążę Rudolf. W weselu uczestniczyli m.in. także matka pana młodego, cesarzowa Zyta, cesarz austriacki i król Węgier Otton oraz królowa Sardynii Maria Józefa. Wkraczając na nową drogę życia – donosił dziennik „The New York Times” – arcyxiężna miała na sobie wykonaną z satyny suknię w kolorze kości słoniowej, długi tren i diamentową tiarę. Na miesiąc miodowy państwo młodzi wyjechali do Nowego Jorku i Palm Beach.

Małżonkowie osiedlili się w Paryżu, gdzie władca Modeny pracował w branży bankowej. Dochowali się pięciorga dzieci.

11 grudnia 1954 r. przyszła na świat JCiKW arcyxiężniczka Maria Beatrycze, od 1980 r. żona hrabiego Ripranda von und zu Arco-Zinneberga (zm. 2021), matka sześciu córek. Rok później, 16 grudnia 1955 r., urodził się obecny władca Modeny i Reggio, JCiKW arcyxiążę Wawrzyniec, mąż poślubionej 22 września 1984 r. JKW xiężniczki Astrydy (ur. 1962), córki JKM byłego króla Belgów Alberta II, z którą ma pięcioro dzieci. Urodzony 30 października 1957 r. JCiKW arcyxiążę Gerard w 2015 r. poślubił pannę Iris Jandrasits (ur. 1961). Dwoje najmłodszych dzieci to: JCiKW arcyxiążę Marcin, który przyszedł na świat 21 grudnia 1959 r. i w 2004 r. pojął za żonę Jaśnie Oświeconą xiężniczkę Katarzynę (ur. 21 października 1971), córkę ósmego xięcia Isenburga – mają czworo dzieci, oraz JCiKW arcyxiężniczka Izabela, urodzona 2 marca 1963 r., żona hrabiego Andrzeja Czarnockiego-Lucheschiego od 1997 r., matka czworga dzieci.

7 lutego 1996 r. arcyxiążę Robert zmarł w Bazylei i został pochowany w opactwie Muri.

Prócz dzieci i wnuków Zmarła osierociła także troje prawnucząt, pozostawiła siostrę, zamężną z JKW xięciem Kazimierzem Burbonem Sycylijskim, i jej potomków.

opracowanie: Adrian Nikiel