„Collage — klejone światy”

Pawilon Czterech Kopuł Muzeum Sztuki Współczesnej zaprasza w podróż przez 150 lat historii kolażu i zachęca do poznawania jego różnorodności stylistycznej i mnogości tworzyw. Na nowej wystawie znalazło się blisko 130 prac autorstwa ponad 60 polskich i zagranicznych artystów. Wśród nich jedyna w polskich zbiorach publicznych kolażowa praca Roberta Rauschenberga, pełne harmonii dzieła Kurta Schwittersa, surrealistyczna kompozycja Andrzeja Wróblewskiego, doświadczenia fotograficzne Zofii Rydet, praca Wilhelma Sasnala, Codzienność Zdzisława Beksińskiego czy niezwykłe drzwi z pracowni Piotra Potworowskiego.

Kolaż jako metoda artystyczna istniał już w starożytnych Chinach ponad 2200 lat temu. Tworzenie kompozycji z różnych materiałów, które klejone na płótno lub papier łączono z tradycyjnymi technikami plastycznymi, ewoluowało z biegiem lat. I chociaż w XX wieku technikę kolażu po raz pierwszy zastosował Jerzy Braque, a potem Paweł Picasso, to Max Ernst odkrył ją na potrzeby takich kierunków w sztuce jak dadaizm, surrealizm czy konstruktywizm, a niedługo potem przejęły ją również sztuka abstrakcyjna i konceptualna.

Prezentowana wystawa to wędrówka od XIX-wiecznej sztuki chińskiej, nawiązującej bezpośrednio do miejsca narodzin tej metody, przez najważniejsze zjawiska w sztuce awangardowej, nowoczesnej i współczesnej, aż do prac pokolenia dzisiejszych trzydziestolatków. Widzowie zobaczą m.in. wyrafinowane chińskie kompozycje ze szlachetnego papieru, kremowego jedwabiu i kolorowanego jadeitu, pełne lekkości i wysmakowanej kolorystyki kolażowe dzieła Kurta Schwittersa czy pełne humoru, erudycyjne prace Jana Dziaczkowskiego, na których spotykają się bohaterowie obrazów Piotra Breughla, Hiroshige Andō i Dawida Hockneya.

Obejrzeć można również prace Shinjiego Ogawy, mistrza manipulowania obrazem, łączące malarstwo z rysunkiem wielowarstwowe prace Erny Rosenstein, kolaże Daniela Mroza, twórcy niezapomnianej, pełnej surrealnego humoru oprawy graficznej „Przekroju”, słynącego z gęstej kreski stylizowanej na XIX-wieczne sztychy, i dzieła Mariana Warzechy, zbudowane z ocalałych fragmentów starodruków i porzuconych dokumentów.

W pewnym sensie kolaż już u swoich podstaw zakłada dialog z historią sztuki, kultury, obiecuje fascynującą podróż w czasie i przestrzeni obrazu oraz przygodę pełną zabawy i odkryć – mówi kuratorka wystawy, pani Anna Chmielarz. – Twórcy kolaży chętnie prowadzą grę z widzem, czasem mylą tropy, innym razem rozwiązanie zagadki podają na tacy. Często posługują się fragmentami reprodukcji ikonicznych dzieł sztuki, tworzą niesamowite miejsca, aranżują niecodzienne spotkania. Tu wszystko jest możliwe, a granice wyznacza jedynie wyobraźnia twórcy i widza.

Ekspozycja jest także próbą pokazania ewolucji oraz różnorodności form, technik i materiałów kolażu. Stąd dobór artystów prezentujących wszystkie dziedziny sztuki – od malarstwa i rysunku, przez rzeźbę, grafikę, fotografię, fotomontaż, ceramikę, szkło, tkaninę, aż po sztukę wideo. Można zobaczyć m.in. fotokolaże Mieczysława Bermana i fotomontaże Mieczysława Szczuki, kolaże dźwiękowe nestora sztuki czeskiej Milana Grygara, ceramiczny obraz Piotra Uklańskiego, monumentalny komiks Tymoteusza Borowskiego, projekt tkaniny Magdaleny Abakanowicz czy przewrotną instalację Jarosława Kozłowskiego.

Kolaż to stan umysłu i wyzwanie dla artystów, którzy od czasów starożytnych mierzą się z tą techniką, a może bardziej precyzyjnie określając – stanem ducha – mówi dyrektor MNWr, pan dr hab. Piotr Oszczanowski. – Potrzeba łączenia i zestawiania bardzo różnych – nieraz skrajnie przypadkowych i z pozoru do siebie w żaden sposób niepasujących, często zdegradowanych i odrzuconych, a nawet kontestujących rzeczywistość – elementów, nadawanie im zupełnie nowych sensów i znaczeń to cel, który stawia sobie autor kolażu. To często daje absurdalne, przewrotne, prześmiewcze i wyzywające efekty. Ta „wielość” kolażu doprowadza go do nowych treści i wartości. Jest przede wszystkim afirmacją ludzkiej fantazji i wyobraźni. Jest synonimem wolności artystycznej.

Wystawie towarzyszyć będzie obszerna i bogato ilustrowana publikacja. Prezentowani artyści: Kurt Schwitters, Max Ernst, Aleksander Krzywobłocki, Margit Sielska, Mieczysław Szczuka, Kazimierz Podsadecki, Janusz Maria Brzeski, Franciszka i Stefan Themersonowie, Henryk Stażewski, Edward Krasiński, Mieczysław Berman, Tadeusz Kantor, Marian Warzecha, Teresa Rudowicz, Jadwiga Maziarska, Erna Rosenstein, Maria Pinińska-Bereś, Jerzy Skarżyński, Jonasz Stern, Adam Marczyński, Andrzej Wróblewski, Kōji Kamoji, Robert Rauschenberg, Władysław Hasior, Zbigniew Makowski, Marek Piasecki, Kazimierz Mikulski, Daniel Mróz, Julian Jończyk, Jan Lebenstein, Jerzy Kolář, Barbara Gawdzik-Brzozowska, Zofia Rydet, Wisława Szymborska, Zdzisław Beksiński, Magdalena Abakanowicz, Milan Grygar, Eugeniusz Get-Stankiewicz, Jerzy Rosołowicz, Alfons Mazurkiewicz, Krzesława Maliszewska-Mazurkiewicz, Karol Broniatowski, Shinji Ogawa, Zofia Kulik, Marcin Barabás, Tomasz Ciecierski, Krzysztof M. Bednarski, Jarosław Kozłowski, Lech Twardowski, Andrzej Dudek-Dürer, Jolanta Nitka-Nikt, Wojciech Ćwiertniewicz, Grupa Luxus, Urszula Śliz, Piotr Uklański, Wilhelm Sasnal, Henryk Eiben, Magdalena Kucharska, Jan Dziaczkowski, Małgorzata Herba, Tymoteusz Borowski, Piotr Sygizman, Alicja Biała.

Zapraszamy do zapoznania się z nagraniem konferencji prasowej z udziałem pana dra hab. Piotra Oszczanowskiego, pani Iwony Doroty Bigos oraz pani Anny Chmielarz, a także do wysłuchania obszernego fragmentu prezentacji kuratorskiej (14 października 2022 r.). Należy podkreślić, że informacjom o niektórych dziełach towarzyszył ze strony pani kurator radykalnie lewicowy komentarz. W żaden sposób nie identyfikując się z tymi opiniami, publikujemy nagranie, traktując je jak dokument życia społecznego i zapis napięć obecnej doby.