„Vue d’optique i maszyny optyczne”

Soczewka, lustro i grafika. Zaledwie trzy elementy wystarczą, aby uzyskać iluzję trójwymiarowej przestrzeni. I choć interaktywne doświadczanie rzeczywistości stanowi domenę świata współczesnego, u progu zaawansowanych technologii wizualnych stoi XVIII-wieczna maszyna optyczna – zograskop. Za tajemniczą nazwą kryje się urządzenie o prostej budowie, lecz wytwarzające efektowną iluzję. W połączeniu z odpowiednio przygotowanymi grafikami umożliwiało trójwymiarowe podróże w sferze wyobraźni.

W 2024 roku taką podróż można przeżyć we wrocławskim Muzeum Architektury – odwiedzając prezentację, którą 9 maja otworzyli pan Michał Duda, dyrektor Muzeum, oraz pani kuratorka Agata Kaczmarek. Jak jednak podkreślił w swoim wystąpieniu szef placówki, wszelkie wystawy, nawet te, które składają się z zaledwie kilkudziesięciu artefaktów, są zawsze dziełem pracy całych zespołów muzealnych – warto o nich pamiętać.

Przeznaczone do oglądania w zograskopie grafiki, zwane z francuskiego vue d’optique, prezentowały specyficzny typ widoków perspektywicznych. W połączeniu z optyką maszyny wywoływały u widza wrażenie oglądania realnej przestrzeni. Aby uzyskanie tego efektu było możliwe, grafiki musiały wykazywać pewne cechy formalne dostosowane do działania zograskopu. Takie precyzyjnie zaprojektowane ryciny powstawały w ramach wyspecjalizowanych warsztatów drukarskich.

Na wystawie prezentowanej w dawnej zakrystii zobaczymy ponad 30 rycin vue d’optique. Eksponowane grafiki będzie można oglądać za pomocą współcześnie skonstruowanych zograskopów. Pierwsze urządzenia tego typu opracowano w 1730 roku we Francji. Samą nazwę zograskop wymyślił w roku 1750 brytyjski wynalazca instrumentów naukowych Jerzy Adams. Choć pierwotnie określenie to się nie przyjęło, dziś jest powszechnie stosowane, niemniej nie wiadomo, jaki jest jego źródłosłów.

Zapraszamy do zapoznania się z nagraniem: