Reprezentacja a prawda — prawda kosmologiczna

Według Eryka Voegelina – patrząc z perspektywy filozoficznej – należy wyodrębnić od tzw. reprezentacji elementarnej reprezentację egzystencjalną i reprezentanta egzystencjalnego. Każde społeczeństwo polityczne, zarówno znane z odległych dziejów, jak i istniejące współcześnie, posiada swojego reprezentanta egzystencjalnego. Gdyby wspólnota go nie miała, nie byłaby wspólnotą, lecz luźnym zbiorowiskiem przypadkowo spotykających się ludzi. Żeby zaistnieć, wspólnota polityczna musi zatem odnaleźć tego pierwszego, który jest władcą lub wodzem. Od niego rozpoczyna się historia polityczna: Król jest ustanowiony.

Reprezentantem egzystencjalnym jest ten, kto artykułuje politycznie społeczeństwo: jego działania i decyzje znajdują posłuch i aprobatę oraz wywołują poczucie bezpieczeństwa. Grono reprezentantów stopniowo się poszerza, gdy są do niego dopuszczane osoby tworzące elitę przywódczą. Punktem granicznym jest zaś sytuacja, w której za reprezentanta egzystencjalnego uważa się ogół społeczeństwa. Rozróżnienie między rządzącymi i rządzonymi, określenie, kto jest wtedy czynnikiem władczym, staje się niemożliwe. Demokraci taki stan rzeczy uznają za punkt docelowy.

Kiedy przeprowadzamy krytyczne badanie pojęcia reprezentacji, od samego początku pojawia się problem jeszcze istotniejszy – pytanie o prawdziwość: czy twierdzenie, że ktoś politycznie reprezentuje społeczeństwo, jest uzasadnione? Nigdy nie było człowieka, który uważałby się za reprezentanta egzystencjalnego, dowodząc równocześnie, iż nie jest reprezentantem prawdy. Jednak to twierdzenie nie musi być uzasadnione… Co w takiej sytuacji powinien czynić filozof?

Zapraszamy do wysłuchania wykładu pana prof. dr. hab. Jacka Bartyzela: