Jesteś tutaj: Multimedia » Miscellanea » „Wielka czwórka i inni. Ceramiczna rzeźba kameralna w PRL-u” — konferencja prasowa

„Wielka czwórka i inni. Ceramiczna rzeźba kameralna w PRL-u”

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

To wystawa poświęcona jednemu z najbardziej interesujących wzorniczych fenomenów przełomu lat 50. i 60. XX w. w Polsce. Zaistniał on dzięki programowi realizowanemu przez Instytut Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie, którego jednym z zadań było przygotowywanie wzorów dla państwowych fabryk porcelany. Projektantom przyświecała idea reformy wnętrza mieszkalnego w duchu nowoczesności i wyrugowania – jak to określano w zideologizowanym języku epoki – „mieszczańskiej tandety”. Również po przełomie 1956 r. sztuka pozostawała polem zmagań o „nowego człowieka”. Na szczęście nawet wtedy powstawały prace, które dziś, w oderwaniu od ówczesnych realiów, cieszą się rangą arcydzieł.

Tytułowa „wielka czwórka” to artyści rzeźbiarze pracujący w Zakładzie Ceramiki i Szkła IWP, zatrudnieni tam u progu 1956 r. do tworzenia wzorów rzeźby kameralnej, by wesprzeć produkcję w państwowych fabrykach porcelany. Zespół organizował Henryk Jędrasiak – absolwent wydziału rzeźby warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, do którego dołączyli Lubomir Tomaszewski, Hanna Orthwein i Mieczysław Naruszewicz. Postawiono przed nimi zadanie opracowania kolekcji figurek, które byłyby odpowiedzią na współczesne oczekiwania estetyczne, obiektami o randze małych dzieł sztuki dostępnych dla każdego odbiorcy.

W ciągu kilku lat (1956–1965) artyści stworzyli propozycje, które trafiły do produkcji do wszystkich polskich fabryk porcelany, od Ćmielowa po Wałbrzych. Moda wzbudzona przez projektantów IWP sprawiła, że dyrekcje poszczególnych zakładów oczekiwały, by zatrudnieni w ośrodkach wzorcujących plastycy przygotowywali własne wzory. Na wystawie można będzie zobaczyć oprócz dzieł „wielkiej czwórki” także figurki zaprojektowane przez Henryka Barana, Pawła Karaska, Stanisława Olszamowskiego, Erykę Trzewik-Drost i Zbigniewę Śliwowską-Wawrzyniak.

Dama z koszykiem, proj. Zbigniewa Śliwowska-Wawrzyniak, 1957. Zakłady Porcelany Stołowej „Krzysztof” w Wałbrzychu; porcelana, dekoracja malowana, z kolekcji Tomasza Dziewickiego, fot. Arkadiusz Podstawka / Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Sęp, marabut, bizon, pawian, liczne psy i koty oraz figurki przedstawiające postaci ludzkie zagościły od 15 października 2024 r. w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego we Wrocławiu. To kolejna z cyklu wystaw poświęconych powojennemu polskiemu wzornictwu: blisko 340 figurek zaprojektowanych przez najwybitniejszych designerów. Wystawione obiekty pochodzą z kolekcji pana Tomasza Dziewickiego oraz zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie i Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Można je oglądać do 23 lutego 2025 r.

Tomasz Dziewicki rozpoczynał kolekcjonerską przygodę jako laik niewiele wiedzący o polskiej porcelanie, a rzeźbą kameralną zainteresował się z sentymentu. Pierwsza dostrzeżona na niedzielnym targu staroci figurka spodobała mu się nie tylko jako porcelanowy bibelot o interesującym kształcie, lecz także dlatego, że przypomniała mu podobny przedmiot zdobiący regał w rodzinnym domu. Dziś jego kolekcja, licząca ponad 350 obiektów, jest reprezentatywnym zbiorem dokumentującym większość powstałych wówczas rzeźb.

Leżąca kotka, proj. Mieczysław Naruszewicz, 1958. Zakłady Porcelany Stołowej „Ćmielów” w Ćmielowie; porcelana, dekoracja malowana (natrysk cieniowany), z kolekcji Tomasza Dziewickiego, fot. Arkadiusz Podstawka / Muzeum Narodowe we Wrocławiu

W zbiorze Tomka znajdziemy sporo interesujących i rzadkich obiektów, które są jego kolekcjonerską dumą, jak choćby „Dziewczynę siedzącą w spodniach” Tomaszewskiego, „Gazelę” Jędrasiaka czy figurki zaprojektowane przez Pawła Karaska dla fabryki w Bogucicach – mówi pani dr Barbara Banaś, kuratorka wystawy. – Niewątpliwym „szedewrem” jest „Pielgrzym” Lubomira Tomaszewskiego powstały ok. 1963 r. Wykonany zapewne jako prototyp i dotąd jedynie ten jeden eksponat znalazł się w obiegu antykwarycznym i trafił do kolekcji Tomasza.

Kolekcja Tomasza Drzewieckiego wzbogacona została na wystawie przez kilka niezwykle cennych obiektów pochodzących ze zbiorów muzealnych. Z Muzeum Narodowego w Warszawie wypożyczone zostały eksponaty, które trafiły tam w 1979 r. bezpośrednio z wzorcowni IWP.

Do tych najrzadszych należą dwie figurki Lubomira Tomaszewskiego „Jak” i „Sęp” z 1960 r. – mówi dr Barbara Banaś. – Obie powstały jedynie jako prototypy – podobnie jak „Ryba płaszczka” Henryka Jędrasiaka. Z wzorów autorstwa Hanny Orthwein pokazujemy figurkę przedstawiającą morsa, a z wzorów firmowanych przez Mieczysława Naruszewicza „Czajkę”, która choć trafiła do produkcji fabrycznej, to jest jedną z bardzo rzadko spotykanych figurek. Z naszej wrocławskiej muzealnej kolekcji pokaz wzbogacają „Pocałunek” Tomaszewskiego i równie rzadka figurka Henryka Jędrasiaka „Ichtiozaurus” – obie, co ważne i ciekawe, zakupione do muzealnych zbiorów w 1958 r. bezpośrednio z IWP.

Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu:

W przypadku poczynań muzealnych dr Barbary Banaś moglibyśmy użyć określenia – „prawo serii”. Bo po niedawno zaprezentowanej w Muzeum Narodowym we Wrocławiu wybornej wystawie „Szklane życiorysy” kuratorka zaprasza nas na kolejne znakomite muzealne „ucztowanie” i wystawę „Wielka czwórka i inni. Ceramiczna rzeźba kameralna w PRL-u”. Ale gdy wczytamy się w słownikową definicję „prawa serii” (bo to prawidłowość w występowaniu po sobie dwóch lub więcej wydarzeń tego samego rodzaju, będąca wynikiem przypadku, niewytłumaczalna zależnością przyczynowo-skutkową), to zrozumiemy, iż w tym porcelanowym „widowisku” niczego takiego nie ma. To upór, konsekwencja, pasja, a przede wszystkim ogromna wiedza sprawia, że ta wystawa nie jest efektem przypadku. To logiczny ciąg dalszy wielkiej przygody dr Barbary Banaś z jej jakże kruchymi, a przy tym zjawiskowymi dziełami sztuki – współczesnym szkłem i ceramiką. Niech ta przygoda trwa jeszcze latami! A dzisiaj za tę zwierzęcą Arkę Noego, za te niezliczone urokliwe typy ludzkie, za tę całą kameralną rzeźbę ceramiczną – jesteśmy bardzo wdzięczni. Mamy bowiem okazję podziwiać znakomitą prywatną kolekcję Tomasza Dziewickiego oraz kompetencję dr Barbary Banaś.

Wernisaż wystawy poprzedziła 14 października 2024 r. konferencja prasowa z udziałem pana dra hab. Piotra Oszczanowskiego, pani dr Barbary Banaś i pana Tomasza Dziewickiego. Zapraszamy do zapoznania się z nagraniem:

Wersja audio

Nagranie wideo

Appendix dla zainteresowanych tematem: Sztuka polskiego designu na Instagramie.

„Wielka czwórka i inni. Ceramiczna rzeźba kameralna w PRL-u” — konferencja prasowa (MNWr, 14 X AD 2024)

PMK Design
© Organizacja Monarchistów Polskich 1989–2025 · Zdjęcie polskich insygniów koronacyjnych pochodzi z serwisu replikiregaliowpl.com.