„Wyrzeźbiony Wrocław”

Kolejna biała plama w obrazie pruskiego Wrocławia została wypełniona – przynajmniej częściowo, biorąc pod uwagę nieodwracalne zniszczenia wojenne i powojenne. 28 października 2019 roku byliśmy świadkami mocnego, bardzo interesującego debiutu kuratorskiego pani Barbary Andruszkiewicz, autorki pierwszej w historii monograficznej prezentacji wrocławskiej rzeźby pierwszej połowy XX stulecia – najmniej rozpoznanego zjawiska w sztuce naszego miasta. Na wystawie zgromadzonych zostało 100 dzieł wykonanych przez 30 znakomitych rzeźbiarzy. Zwiedzający zobaczą prace sprowadzone z kilkunastu muzeów z Polski i Niemiec, a także ze zbiorów prywatnych, kościelnych oraz gromadzonych przez instytucje. Wystawa będzie dostępna do 2 lutego przyszłego roku.

W pierwszej połowie XX wieku stolica Śląska była dynamicznie rozwijającym się miastem, aspirującym do miana metropolii. Gwałtownie wzrastająca liczba mieszkańców wiązała się z koniecznością przyłączania kolejnych podmiejskich obszarów i budowy na nich nowych osiedli. U progu wieku zmieniało się też oblicze centrum miasta. Ten boom budowlany był niebywałą okazją dla artystów, w tym rzeźbiarzy zaangażowanych w projektowanie dekoracyj powstających gmachów, wystroju wnętrz sakralnych i budynków użyteczności publicznej, a także licznych pomników. Niestety, tylko niewielka ich część przetrwała do dzisiaj, pozostałe zostały zniszczone w czasie II wojny światowej lub już po jej zakończeniu, podczas masowego usuwania śladów przeszłości Wrocławia.

Na wystawie można zapoznać się z całym spektrum tematycznym ówczesnej twórczości rzeźbiarskiej – poczynając od aktu, poprzez portret, animalistykę, na tematyce alegorycznej, rodzajowej, mitologicznej oraz historycznej kończąc. Dzieła wyrzeźbione w marmurze, piaskowcu, wapieniu, gipsie, odlane w brązie i żeliwie. Największe wrażenie robi niewątpliwie wybór sztuki sakralnej.

Wśród prezentowanych artystów znajdują się zarówno ci, których indywidualna i oryginalna stylistyka jest już znana (np. Christian Behrens, Teodor von Gosen, Jarosław Vonka, Małgorzata Moll), jak i ci, którzy w dalszym ciągu oczekują na odkrycie i docenienie (m.in. Paweł Schulz, Jan Kiunka czy Dorota von Philipsborn).

– Ich twórczość pragniemy przedstawić przez pryzmat zachowanych dzieł, w większości mniejszego formatu i bardziej kameralnych – mówi pani Barbara Andruszkiewicz. – Duża ich część powstała pod wpływem nurtów akademickich i utrzymana jest w klasycyzującej lub realistycznej formule. Jednocześnie rozwijała się awangarda, reprezentowana przez młodsze pokolenie, które odeszło od tradycji w poszukiwaniu nowej formy, obierając rozmaite kierunki. W tym nurcie szczególnie interesujące są dokonania utalentowanych wrocławskich artystek.

– Dotychczasowe nikłe zainteresowanie muzealników tym tematem wynikało przede wszystkim z ogromnych strat, jakie poniosła rzeźba wrocławska wskutek zniszczenia stolicy Śląska w 1945 r. oraz w czasie kilku kolejnych lat powojennych, kiedy to nagminnie usuwano dzieła rzeźbiarskie z przestrzeni publicznej miasta – stwierdził pan dr hab. Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu – Na ową powściągliwość w prowadzeniu badań i prezentacji spory wpływ miał także niewielki stan posiadania dzieł rzeźbiarzy wrocławskich czasów secesji, modernizmu i art déco przez polskie placówki muzealne. Także daleko idąca rezerwa i swoista obojętność w traktowaniu dzieł rzeźbiarskich pierwszej połowy XX wieku, nieczęste poddawanie ich konserwacji przez właścicieli kościelnych, znacznie uszczupliły dzisiejsze zasoby wrocławskiej rzeźby o tematyce religijnej w zbiorach i wnętrzach sakralnych.

Wystawa z pewnością nie wyczerpuje tematu – prezentowani na niej artyści stanowią jedynie niewielki, choć reprezentatywny, wybór z grona rzeźbiarzy działających w przedwojennym Wrocławiu. Intencją jej twórców jest wyznaczenie kierunku do dalszych badań, a także przywrócenie twórczości tych artystów pamięci wrocławian i uzmysłowienie widzom wartości ich dorobku. Wystawie towarzyszy bogato ilustrowany katalog, który oprócz głównej części zawiera biogramy prezentowanych artystów, a także eseje badaczy na temat różnorodnych aspektów rzeźby wrocławskiej pierwszej połowy XX wieku.

Zapraszamy do zapoznania się z nagraniem: