1025. Narodziny Królestwa

Muzeum Historii Polski

1025. Narodziny Królestwa

Muzeum Historii Polski

Cytadela Warszawska, ul. Gwardii 1, Warszawa

Jakim państwem było królestwo Bolesława Chrobrego? Gdzie leżały jego największe bogactwa? Czym zajmowali się jego mieszkańcy? Co jedli, jak mieszkali, w co wierzyli? O tym wszystkim opowiada wystawa czasowa w Muzeum Historii Polski. Zwiedzający wyruszą w podróż po wczesnośredniowiecznej Polsce: barwnej krainie warownych grodów, zasobnej bogactwem lasów, jezior, rzek i mokradeł. Dawne zwyczaje współistniały tam z tradycjami chrześcijaństwa i świata śródziemnomorskiego. Zapraszamy już od 11 listopada 2024 roku. Prezentacja będzie dostępna do 29 czerwca 2025 roku.

Od 2 do 14 stycznia z powodu przerwy technicznej wystawa jest zamknięta. Od 15 stycznia 2025 roku zapraszamy na jej nową odsłonę.

Wystawa 1025. Narodziny Królestwa to pierwsze z serii wydarzeń kulturalnych organizowanych z okazji tysięcznej rocznicy koronacji pierwszego polskiego króla. Wyjątkowy zestaw ponad pięciuset wczesnośredniowiecznych eksponatów tworzy opowieść o korzeniach naszego państwa. To szczególna okazja, by zobaczyć obiekty archeologiczne związane z życiem codziennym, medycyną czy wierzeniami i pochodzące z królewskiego skarbca Piastów światowej klasy zabytki sztuki złotniczej. Nie brakuje wśród nich przedmiotów, które na co dzień nie są wystawiane na widok publiczny.

Opowieść o piastowskim królestwie pomieszczona jest w pięciu modułach. Narrację uzupełniają liczne stanowiska interaktywne, w tym zapachowe i dotykowe, a także multimedia, odsłuchy i infografiki.

Współorganizatorami wystawy są Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej i Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.

Bilety

Światowej klasy zabytki sztuki złotniczej

Należą do nich takie skarby, jak srebrny kielich „Królewski” z Trzemeszna oraz wysadzany rubinami, szafirami i perłami diadem płocki. Wśród drogocennych przedmiotów znajdą się także: złoty pierścień z topazem odnaleziony w podziemiach katedry gnieźnieńskiej, cenne tkaniny, takie jak ornat z Kwieciszewa, i ozdobne manuskrypty, jak zapisany złotymi zgłoskami XI-wieczny Codex Pretiosus. Wyjątkowym obiektem jest srebrna puszka z relikwiami św. Wojciecha.

Ze względu na swoje historyczne znaczenie te bezcenne przedmioty będzie można zobaczyć na wystawie tylko do 29 grudnia 2024 r.

Oprowadzania:

Weekendowe zwiedzanie z przewodnikiem dla osób indywidualnych

Bilety: 25 zł (normalny), 15 zł (ulgowy)

23 listopada, godz. 12.00; 24 listopada, godz. 12.00; 30 listopada, godz. 12.00; 1 grudnia, godz. 12.00; 7 grudnia, godz. 12.00; 8 grudnia, godz. 12.00; 14 grudnia, godz. 12.00; 15 grudnia, godz. 12.00; 18 stycznia, godz. 12.00; 19 stycznia, godz. 12.00

1–2, 8–9, 15–16, 22–23, 29–30 marca, godz. 12.00

5–6, 12–13, 26–27 kwietnia, godz. 12.00

Zwiedzanie dla rodzin z dziećmi w wieku od sześciu do dwunastu lat

2, 9, 16, 23, 30 marca, godz. 13.00

6, 13, 27 kwietnia, godz. 13.00

Bezpłatne zwiedzanie z przewodnikiem-wolontariuszem

6 grudnia, godz. 16.30; 7 grudnia, godz. 11.00; 8 grudnia, godz. 11.00

21 marca, godz. 16.30; 25 kwietnia, godz. 16.00

Międzynarodowy Dzień Przewodnika Turystycznego

22–23 lutego, godz. 12.00

Dzień Wolnej Sztuki

5 kwietnia, godz. 12.00 (wstęp wolny)

***

Kolejna – otwarta od 15 stycznia 2025 roku – przestrzeń wystawy poświęcona jest średniowiecznemu uniwersalizmowi. W tym samym czasie, gdy powstało królestwo Polski, rodziło się także spajające kontynent poczucie wspólnoty. Nowe państwa budowane były na fundamencie religii chrześcijańskiej i prawa rzymskiego. Wspólnotę wyrażała sieć powiązań kulturowych, ekonomicznych i instytucjonalnych. To one stworzyły średniowieczny uniwersalizm, który połączył nawet najodleglejsze królestwa Europy, od katedry w Santiago de Compostela na Półwyspie Iberyjskim po Ruś Kijowską i Bułgarię.

Średniowieczną jedność tworzyły zarówno sieci klasztorów, dzięki którym działalność zakonów przekraczała granice państwowe, jak i podróżujący po całym kontynencie kupcy i pielgrzymi. Punktem wyjścia opowieści o wpływie życia monastycznego na budowanie wspólnoty są pochodzący z I połowy XIII wieku romański tympanon z klasztoru cystersów w Koprzywnicy oraz multimedialna mapa ilustrująca ideę „wspólnoty wyobraźni” ówczesnej Europy, pokazująca różnego rodzaju więzi – od kulturowych i religijnych (klasztory cysterskie, sztuka romańska, pielgrzymki) po dynastyczne (małżeństwa) i ekonomiczne (handel).

***

5 grudnia 2024 r. o godz. 18.00 zapraszamy na wykład Królowie, prorocy i kapłani. Przedstawienia władców w sztuce europejskiej X–XII wieku, który wygłosi pani prof. Grażyna Jurkowlaniec. Wstęp wolny.

Wizerunki wczesnośredniowiecznych królów i cesarzy wiele mówią o ówczesnym rozumieniu natury władzy i statusu osoby ją sprawującej. W interpretacji tych obrazów trzeba zwrócić uwagę na motywy, które definiowały postać władcy: insygnia, pozę głównej postaci, a także obecność figur towarzyszących. Rozważenia wymagają też rozmaite analogie między wyobrażeniami królów wczesnośredniowiecznych i starotestamentowych oraz między przedstawieniami średniowiecznych cesarzy a wizerunkami Chrystusa. Warto przy tym również uwzględnić funkcje przedmiotów, które dekorowano wizerunkami władców. Dlaczego na przykład przedstawienie tronującego Ottona III odbierającego hołd czterech prowincji znalazło się w ewangeliarzu? Dlaczego czaszę romańskiego tzw. kielicha Dąbrówki zdobi cykl scen dotyczący królów starotestamentowych? Wykład będzie szukać odpowiedzi na te pytania, analizując symboliczne i polityczne znaczenie wybranych przedstawień władców z X–XX wieku.

Zapraszamy do sali konferencyjnej 1 A-B [poziom 0].

Prof. dr hab. Grażyna Jurkowlaniec pracuje w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, pełni funkcję prodziekana ds. finansów Wydziału Nauk o Kulturze i Sztuce. Zajmuje się sztuką i historiografią artystyczną późnego średniowiecza i epoki nowożytnej. Wydała m.in. książki Sprawczość rycin. Rzymska twórczość graficzna Tomasza Tretera i jej europejskie oddziaływanie (2017), Epoka nowożytna wobec średniowiecza. Pamiątki przeszłości, cudowne wizerunki, dzieła sztuki (2008), Chrystus Umęczony. Ikonografia w Polsce od XIII do XVI wieku (2001). Pod jej redakcją ukazał się m.in. tom The Reception of the Printed Image in the Fifteenth and Sixteenth Centuries. Multiplied and Modified (2020). Obecnie kieruje projektem badawczym Scholars, Animals, Images, Geographies and the Arts: De-exoticizing Eastern Europe in the Early Modern Period (SAIGA) (European Research Council, Advanced Grant, 2024–2029). Zainicjowała i prowadzi bazę ikonografii Urus. Techniques and Reception in Prints in Central and Eastern Europe (15–18 th).

23 stycznia 2025 r. zapraszamy na wykład O zwierzętach i ludziach w Polsce piastowskiej. Perspektywa archeozoologii, który wygłosi pan prof. Daniel Makowiecki. Wstęp wolny.

Bohaterami wystawy są nie tylko ludzie. Na ekspozycji prezentujemy także opowieść o zwierzętach – dzikich i hodowlanych – które zamieszkiwały ziemie objęte władzą Piastów. Wiedzę o ich znaczeniu dla życia codziennego i gospodarki pierwszego królestwa odkrywają archeozoolodzy, którzy analizują kości i przedmioty znajdywane podczas wykopalisk. Wykład to okazja do zapoznania się z metodami ich pracy, a także do spojrzenia na dzieje wczesnośredniowiecznej Polski z innej, mniej znanej perspektywy.

Zapraszamy do sali konferencyjnej 1 A-B [poziom 0].

Prof. dr hab. Daniel Makowiecki pracuje w Katedrze Archeologii Środowiskowej i Paleoekologii Człowieka Instytutu Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Badawczo zajmuje się archeozologią i relacjami zwierzęta-człowiek-środowisko w prehistorii, średniowieczu i czasach nowożytnych. Prelegent jest autorem ponad trzystu publikacji, w tym pięciu książek. Zajmował się m.in. historią ryb i rybołóstwa, podstawami gospodarki zwierzętami w grodach czy też historią i znaczeniem konia we wczesnośredniowiecznej Polsce.

27 lutego 2025 r. o godz. 18.00 zapraszamy na wykład Pierwsze koronacje piastowskie. Opowieść o ceremoniale liturgicznym i symbolice średniowiecznej władzy, który wygłosi pan dr Paweł Figurski. Wstęp wolny.

O pierwszych koronacjach z 1025 roku mówi zaledwie kilka krótkich wzmianek źródłowych. Nie możemy więc z pewnością stwierdzić, gdzie, kiedy, kto i w jaki sposób koronował polskich władców. Badacze nie są jednak bezradni – analiza zachowanych do dziś średniowiecznych ksiąg liturgicznych oraz kronik pozwala na wysuwanie hipotez dotyczących tego, jak mogły przebiegać wspomniane koronacje. Były to wydarzenia zakorzenione w liturgii, bogate w rytualne gesty i symbole, które wiele mówią o tym, jakie znaczenie przypisywano królowi i jego mistycznej władzy. W czasie wykładu uczestnicy zostaną zabrani w podróż ku korzeniom jednego z najważniejszych rytuałów średniowiecznej Polski.

Zapraszamy do sali konferencyjnej 1 A-B [poziom 0].

Dr Paweł Figurski, adiunkt w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk, stypendysta Fundacji Humboldta na Uniwersytecie w Ratyzbonie (2022–2024). Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół relacji religii i polityki w czasach przednowoczesnych, w szczególności zainteresowany jest analizą średniowiecznych rękopisów liturgicznych z wykorzystaniem najnowszych metod oferowanych przez cyfrową humanistykę. Prowadził badania m.in. w Kolegium Trójcy Świętej w Cambridge, na Uniwersytecie Notre Dame, a także na Westfalskim Uniwersytecie Wilhelma w Münsterze. Jest zdobywcą wielu nagród i grantów przyznawanych przez krajowe i zagraniczne instytucje. Uzyskał doktorat na Uniwersytecie Warszawskim w 2016 roku oraz magisterium z teologii na Uniwersytecie Notre Dame w 2017 roku. Obecnie jest kierownikiem projektu Liturgica Poloniae. Katalog polskich rękopisów liturgicznych. Cz. 1: do około 1300 r. (finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Edukacji w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki).

13 marca 2025 r. o godz. 18.00 zapraszamy na wykład Duchowe twierdze. Klasztory w średniowiecznej Polsce X–XII wieku, który wygłosi pani dr Anna Dryblak. Wstęp wolny.

Klasztor stanowił szczególne miejsce dla średniowiecznego społeczeństwa i monarchii. Przede wszystkim był przestrzenią modlitwy i wypraszania u Boga łask dla żyjących oraz zbawienia dla zmarłych, miejscem, gdzie łączyło się niebo z ziemią. Ponieważ jednak religia w świecie średniowiecznym przenikała wszystkie elementy życia i była fundamentem ideowym porządku politycznego i społecznego, również rola klasztorów przekraczała funkcje modlitewne.

Historia początków klasztoru w Jędrzejowie pokazuje, jak fundacje te stawały się miejscem spotkania, rywalizacji i kształtowania tożsamości przez władców oraz możnych. Mnichom przypadały także inne zadania – za ich pośrednictwem na tereny misyjne docierały nowe idee oraz sposoby gospodarowania. Podczas wykładu postaramy się przyjrzeć różnym – czasem nieoczywistym z dzisiejszej perspektywy – funkcjom, jakie pełniły klasztory, i odpowiedzieć na pytanie o ich miejsce w Polsce piastowskiej.

Zapraszamy do sali konferencyjnej 1 A-B [poziom 0].

Dr Anna Agnieszka Dryblak – historyk-mediewista, w badaniach koncentruje się na tematyce monastycyzmu żeńskiego oraz społecznej roli kobiet w kulturze politycznej i religijnej średniowiecza. W latach 2021–2024 była członkiem projektu badawczego Zasoby symboliczne i struktury polityczne na peryferiach. Legitymizacja elit w Polsce i Norwegii, ok. 1000–1300, brała też udział w pracach nad wystawą Lustrzane odbicia: Polska i Norwegia w średniowieczu w Muzeum Historycznym (Historisk museum) w Oslo. Autorka książki Piastowskie fundacje klasztorów żeńskich w Polsce XIII wieku. Między recepcją obcych wzorców a tworzeniem oryginalnego modelu, za którą otrzymała nagrodę KLIO.