Beresteczko 1651. Srebrne antependium z Sanktuarium Matki Boskiej Chełmskiej

Muzeum Narodowe w Krakowie

„Beresteczko 1651. Srebrne antependium z Sanktuarium Matki Boskiej Chełmskiej”

– pokaz w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka

Srebrne antependium z Sanktuarium Matki Boskiej Chełmskiej można oglądać od 9 lipca 2021 roku w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka (ul. Kanonicza 17). Ozdobna zasłona jest jedyną pamiątką barokowego wystroju chełmskiej świątyni, która do 1874 r. była katedrą unickiej diecezji obrządku wschodniego.

Pierwotna cerkiew w Chełmie została rozebrana w XVIII w., a w jej miejsce stanęła barokowa katedra projektu włoskiego architekta Pawła Fontany. Prace budowlane zakończono w 1756 r., a kiedy w okresie zaborów Kościół greckokatolicki został zlikwidowany przez cara, chełmską katedrę przekazano prawosławnym. Architektura i wystrój świątyni zostały przerobione na modłę moskiewską, srebrne antependium odesłano zaś do kremlowskiej Zbrojowni, skąd wróciło dopiero w 1923 r.

Dawna katedra chełmska jest miejscem, gdzie od niepamiętnych czasów czczono bizantyjską ikonę Matki Boskiej z Dzieciątkiem namalowaną w XII w. Matka Boska Chełmska zawdzięczała swoją sławę nie tylko licznym cudom, jakich wierni doświadczali w tamtejszym sanktuarium, ale też roli, jaką odegrała w czasie powstania Chmielnickiego. W 1651 r. król Jan Kazimierz zabrał ją do wojennego obozu pod Beresteczkiem. Bitwa, która rozegrała się tam 28–30 czerwca, należała do największych starć militarnych nowożytnej Europy. Polacy odnieśli zwycięstwo nad połączonymi wojskami Kozaków i Tatarów, a po wygranej batalii przystąpili do oblężenia nieprzyjacielskiego taboru. 10 lipca w obozie kozackim wybuchła panika. Kozacy rzucili się do ucieczki przez bagna. Wielu utopiło się, reszta została dobita. Liczbę poległych szacuje się na 30 tysięcy.

Matce Boskiej Chełmskiej powszechnie przypisywano opiekę i pomoc w zwycięstwie. Na antependium ukazano obozowy namiot, w którym wystawiono cudowną ikonę, adorowaną przez króla Jana Kazimierza. Autorem srebrnej zasłony był gdański złotnik Jan Jöde (pracujący w latach 1707–1743). Spośród niemal trzydziestu dzieł, które przetrwały do dziś, antependium z Chełma to jedna z najwybitniejszych prac artysty.

Dzieło sztuki można oglądać do 26 września.

Czapski z Kurozwęk

Od 10 lipca w Pawilonie Józefa Czapskiego (ul. Józefa Piłsudskiego 12) będą prezentowane dzieła artysty z kolekcji markizy Jolanty de Boisgelin z Wańkowiczów i jej męża, markiza Idziego de Boisgelina. Prace znajdują się w zbiorach Michała Popiela de Boisgelina w Kurozwękach. Stanowią jedną z najciekawszych prywatnych kolekcji malarstwa Czapskiego na świecie.

Józef Czapski przyjaźnił się z Jolantą i Idzim, którzy kupowali jego obrazy, jednocześnie wspierając artystę. Prawdopodobnie Czapski bywał w ich rodowym zamku w Coatguelen w Pléhédel w Bretanii i to właśnie tam pod urokiem pięknego, surowego wybrzeża miały powstać liczne w kolekcji obrazy o tematyce morskiej. Po przedwczesnej śmierci Jolanty Idzi kontynuował zainteresowania żony i kupował obrazy Czapskiego. Najwcześniejsze dzieło w kolekcji, zatytułowane Zadumany fryzjer, pochodzi z roku 1953, ostatnie natomiast to Klatka schodowa z 1977 r. – przedstawienie schodów wiodących do pokoju Józefa Czapskiego i wyżej, do pokoju jego siostry Marii Czapskiej w Maisons-Laffitte pod Paryżem, w siedzibie Instytutu Literackiego i „Kultury”, gdzie rodzeństwo spędziło połowę swojego życia.

Z przyjaźni i przez splot ludzkich losów powstała jedna z najciekawszych prywatnych kolekcji malarstwa Czapskiego na świecie, a po kolekcji Barbary i Ryszarda Aeschlimannów z Chexbres w Szwajcarii również największa. To w niej znajdują się jedne z najsłynniejszych obrazów Józefa Czapskiego: Autoportret z żarówką (1958 r.), Piesek w zielonym płaszczyku [Cierpliwy piesek] (1971 r.) czy Żółte stoliki i popielniczka (1957 r.). Na wystawie zaprezentujemy niemal 30 prac malarza: obrazy olejne i akwarele. Pokażemy również korespondujące z tematem dzienniki Czapskiego z Archiwum Józefa i Marii Czapskich. Z kolei ze zbiorów Michała Popiela z Kurozwęk – rzadkie książki, zdjęcia, listy, ręcznie robiony kalendarz, a także sygnet rodowy.

Wystawa będzie otwarta do 13 marca 2022 r.

Finisaż wystawy Kotsisa

11 lipca pożegnamy się z wystawą Aleksander Kotsis (1836–1877). Odcienie realizmu prezentowaną w Kamienicy Szołayskich (pl. Szczepański 9). Jest to również okazja, aby wziąć udział w oprowadzaniu po mieszczącej się na dwóch piętrach ekspozycji. To ostatni tydzień, aby przyjrzeć się twórczości wybitnego artysty. Wystawa Kotsisa jest pierwszą od 1959 r. tak dużą monografią jednego z najważniejszych malarzy polskich połowy XIX w.

Oprowadzanie odbędzie się w ramach finisażu 11 lipca o godz. 11.30. Wstęp z biletem na wystawę. Konieczna jest rezerwacja: Centrum Informacji i Rezerwacji – tel. 12 433 57 44 (w godz. 9.00–16.00 w dni powszednie). W przypadku niewykupienia biletu do piętnastu minut przed wydarzeniem rezerwacja zostanie anulowana.