Broń i Barwa

Muzeum Narodowe w Krakowie

Broń i Barwa

Od 27 października 2023 roku zwiedzający mogą zobaczyć nową odsłonę wystawy Broń i Barwa. Zmianie uległa nie tylko aranżacja, lecz także lokalizacja kolekcji – jest prezentowana w Arsenale. Po raz pierwszy bezcenne zbiory militariów zostaną pokazane w nowym miejscu, predestynowanym – ze względu na swoją historyczną funkcję – do ich prezentacji – pisze w przewodniku do wystawy pan prof. dr hab. Andrzej Szczerski, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie. Transfer zbiorów podkreśla znaczenie kolekcji militariów, zyskującej własną przestrzeń ekspozycyjną.

Kolekcja dawnego uzbrojenia w krakowskim Muzeum Narodowym jest drugą (po Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie) co do wielkości skarbnicą pamiątek militarnych w Polsce. Tworzona przez ponad 140 lat, liczy blisko 12 tysięcy pozycji inwentarzowych i obejmuje wszystkie dziedziny związane z dawną wojskowością. Na wystawie zaprezentowano ponad 700 najcenniejszych obiektów, od średniowiecza do roku 1794, z dodatkowym wyborem przedmiotów z lat 1795–1863. Eksponaty dotyczą każdej sfery życia: zarówno wojskowej, urzędniczej, ceremonialnej, jak i artystycznej, cywilnej i duchowej. Wiele z nich to przedmioty bezpośrednio związane z najważniejszymi wydarzeniami oraz postaciami z polskiej historii.

Jest to okazja do zapoznania się z jednym z najważniejszych zbiorów pamiątek narodowych, który tworzą egzemplarze broni białej i palnej, uzbrojenia ochronnego i umundurowania, a także odznaczenia i przedmioty osobiste. Upamiętniają kluczowe wydarzenia polskiej historii, odsiecz wiedeńską, konfederację barską, insurekcją kościuszkowską oraz czasy zaborów i powstań. Wyjątkowość kolekcji podkreśla fakt, że powstała w znacznej mierze dzięki ofiarności i szczodrości kilku pokoleń darczyńców.

Wyeksponowanie zbioru militariów w bezpośrednim sąsiedztwie Muzeum Książąt Czartoryskich jest nieprzypadkowe. W chwili, gdy pod koniec XIX wieku działalność kolekcjonerska Czartoryskich zaczęła wygasać, funkcję świątyni pamiątek przejęło Muzeum Narodowe w Krakowie. Obie kolekcje łączy więc idea podtrzymywania pamięci o przeszłości poprzez zbiory stanowiące świadectwo minionych epok, a znaczną część zbiorów w obu przypadkach stanowią militaria. Wystawa zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie włącza w narrację elementy dyskursu nad rolą, znaczeniem i przede wszystkim autentycznością pamiątek sentymentalnych zgromadzonych w obu kolekcjach, co można uznać za swoisty komentarz historyczny do wystawy w Muzeum Czartoryskich. Tym samym obie wystawy się dopełniają i uzupełniają – mówi pan Michał Dziewulski, kurator wystawy.

Wystawa ta nie ukazuje broni jedynie w kontekście historyczno-wojskowym. Zamiast tego scenariusz kładzie nacisk na ukazanie dawnej broni w innych, mniej oczywistych kontekstach: jako wytworu rzemiosła artystycznego, istotnego składnika tożsamości historycznej i religijnej (nie tylko polskiej), jako obiektów o znaczeniu symbolicznym, ściśle powiązanych ze świeckimi, religijnymi, wojskowymi i cywilnymi rytuałami, a co za tym idzie, z ludzką duchowością i psychiką, ale również jako elementu szeroko rozumianej kultury, nie zawsze związanej z wojną i walką – kontynuuje pan Michał Dziewulski.

Wystawa podejmuje wiele wątków, jednak przewodnim, łączącym je tematem jest zwycięstwo króla Jana III pod Wiedniem w 1683 r. Istotną rolę odgrywają także pamiątki po hetmanie Stanisławie Jabłonowskim, otoczone symbolicznym panoplium, na które składa się broń turecka. Wiktoria wiedeńska ukazana została w nowej perspektywie, prezentującej jej wpływ na kulturę Europy Środkowej XVIII w., zwłaszcza Rzeczpospolitej oraz drezdeńskiego dworu Wettynów.

Ekspozycja porusza także wątek historii lokalnej. Kraków przedstawiony został jako miasto stołeczne, a także istotny ośrodek produkcji broni. W narracji wystawy przywołano w tym kontekście znaczenie uzbrojenia: w ceremoniale cechów krakowskich, przy wjazdach królewskich oraz na turniejach, a nawet podczas koronacji w katedrze wawelskiej. Dostrzeżona została także dziewiętnastowieczna tradycja krakowskiego mieszczaństwa, polegająca na noszeniu karabeli do stroju polskiego.

Ekspozycja podejmuje próbę sprostania niełatwemu zadaniu zmiany powszechnego wyobrażenia o militariach, ukazując je w nowoczesnej aranżacji. Narracja wystawy prezentuje eksponaty w nieoczywistym ujęciu, podkreślając ich złożoną rolę historyczno-kulturową. O tym, czy Muzeum sprostało temu wymagającemu zadaniu, zwiedzający mogą przekonać się już teraz.

opracowanie: AS

Informacje dla zwiedzających:

Broń i barwa

Arsenał, ul. Pijarska 8

Godziny otwarcia:

poniedziałek: nieczynne, wtorek-niedziela: 10.00–18.00

Kurator: Michał Dziewulski, koordynator: Katarzyna Migacz, projektant aranżacji: Anna Wisz.