Fotoblok. Europa Środkowa w książkach fotograficznych

Międzynarodowe Centrum Kultury

Fotoblok. Europa Środkowa w książkach fotograficznych

Międzynarodowe Centrum Kultury, Rynek Główny 25, Kraków

Opowiadana przez książki fotograficzne historia XX wieku zapiera dech i intryguje. Marzenia środkowoeuropejskich artystów, utopijne wizje przyszłości, dążenia niepodległościowe, dokumenty życia codziennego przeplatają się z propagandą, tragedią i wojną. Europa Środkowa widziana poprzez photobooki jest zarazem piękna i brutalna, wzruszająca i wstrząsająca. Prezentowana w Międzynarodowym Centrum Kultury wystawa Fotoblok. Europa Środkowa w książkach fotograficznych przedstawia po raz pierwszy w tak rozległej panoramie i w ponad stuletniej perspektywie przełomowe, najciekawsze i najpiękniejsze książki fotograficzne naszej części Europy.

Pod koniec XIX stulecia powstał nowy gatunek książki drukowanej. Ciężar opowieści z tekstu przeniósł się na fotografię. Przez cały XX wiek albumy, broszury i książki fotograficzne towarzyszyły burzliwej historii naszego regionu. Photobooki od dwóch dekad wzbudzają żywe zainteresowanie badaczy, a ich fenomen jest już znany zarówno w krytyce, jak i wystawiennictwie. Pojawiały się na wielu ekspozycjach, reprezentowane głównie przez publikacje niemiecko- lub rosyjskojęzyczne, jednak jeszcze nikt nie spojrzał całościowo na to zagadnienie w kontekście naszego regionu. Żeby więc móc myśleć o tak szerokiej panoramie, istniała potrzeba, aby zgromadzić i przeanalizować środkowoeuropejskie książki fotograficzne w ramach międzynarodowego projektu badawczego, którego efektem jest wystawa.

– Zainteresowania MCK koncentrują się wokół historii Europy Środkowej, o której opowiadamy różnymi środkami, czasem poprzez fotografię. Wystawa Fotoblok jest wyjątkowa, bo przygotowana w międzynarodowym gronie specjalistów. Mamy świadomość nowości tematu, dlatego tym bardziej cieszę się, że Łukasz Gorczyca i Adam Mazur, najlepsi znawcy tematyki photobooków w Polsce, widzieli w nas partnerów do podjęcia współpracy nad środkowoeuropejskim kanonem książek fotograficznych – informuje pani Agata Wąsowska-Pawlik, dyrektorka MCK.

Ekspozycja jest więc pierwszą wystawą tak przekrojowo i krytycznie ujmującą burzliwą historię Europy Środkowej, analizowanej przez publikacje albumowe, artystyczne i propagandowe. Szeroka, ponadnarodowa perspektywa pozwala dostrzec wspólny los dzielony przez mieszkańców środka kontynentu. Zostanie na niej zaprezentowanych ponad sto książek z Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Czech, Słowacji, Węgier i Rumunii, pokazujących, jak fotografia odzwierciedlała procesy kształtowania się nowej tożsamości społeczeństw i młodych państw Europy Środkowej, wpływając na ich wizerunek, ideologię, marzenia o modernizacji i przyszłości.

– Książki, które prezentujemy, opowiadają poprzez fotografie dzieje naszego regionu, ale same w sobie są też dokumentami zmieniających się stosunków społecznych, wizji politycznych oraz powinności fotografii i sztuki. Wystawa otwiera się na współczesność, stawia pytania o tożsamość i przyszłość naszej części Europy – wyjaśniają pomysłodawcy projektu badawczego poświęconego photobookom i współkuratorzy ekspozycji, panowie Łukasz Gorczyca i Adam Mazur.

Zatem książki fotograficzne to wspaniały, nieodkryty jeszcze do końca fenomen dla wszystkich zainteresowanych grafiką, fotografią, polityką i sztuką. To zarówno artystyczne albumy autorstwa najwybitniejszych mistrzów obiektywu, takich jak Czech Franciszek Drtikol, jeden z najbardziej znanych na świecie polskich fotografów Edward Hartwig czy pochodząca z Rumunii Jadwiga Löffler, jak i wstrząsające zbiory zdjęć dokumentalnych. Układają się one w spójną, inspirującą poznawczo opowieść o historii i współczesności Europy Środkowej.

Narracja ekspozycji podzielona jest na sześć rozdziałów tematycznych. Prowadzi odbiorcę przez wiek XX od momentu pojawienia się pierwszych, drukowanych w masowych nakładach książek ilustrowanych fotografiami, poprzez okres odradzających się i powstających państwowości, traumę kolejnej wojny światowej i zakrojoną na szeroką skalę modernizację przenikającą się z powielanymi w celach propagandowych obrazami cierpienia i masowej śmierci. Swoją obecność na wystawie mieć będą również publikacje dokumentujące codzienne życie, procesy społeczne i obyczajowe z lat 60. i 70., aż po czasy nam współczesne, epokę transformacji zarówno politycznej, kulturowej i przede wszystkim technologicznej.

Wystawa wyeksponuje nie tylko popularne i chętnie kolekcjonowane photobooki, lecz również kroniki filmowe, zdjęcia, grafikę, obiekty artystyczne. Zgromadzone egzemplarze będzie można nie tylko oglądać, lecz również kartkować, czytać i dotykać. To być może ostatnia szansa na tak bezpośredni kontakt z książką fotograficzną, obiektem coraz bardziej cenionym, poszukiwanym, a więc także nieuchronnie niedostępnym.

Ekspozycja będzie prezentowana od 22 listopada 2019 r. do 1 marca 2020 r. w Galerii Międzynarodowego Centrum Kultury przy Rynku Głównym 25.

Program wydarzeń towarzyszących

Koncepcja: Łukasz Gorczyca, Adam Mazur, kuratorzy: Łukasz Gorczyca, Adam Mazur, Natalia Żak

Wystawa powstała przy wsparciu finansowym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Gminy Miejskiej Kraków, jest częścią dwuletniego projektu pod nazwą Photobook Bloc. Europa Środkowa w książkach fotograficznych (XX–XXI wiek) – finansowanego ze środków ministra kultury i dziedzictwa narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017–2022.