Fotografia czy antyfotografia? Zdzisław Beksiński, Jerzy Lewczyński, Bronisław Schlabs — sześćdziesięciolecie „Pokazu zamkniętego”

Czytelnia Sztuki – Muzeum w Gliwicach

Fotografia czy antyfotografia?
Zdzisław Beksiński, Jerzy Lewczyński, Bronisław Schlabs
– sześćdziesięciolecie „Pokazu zamkniętego”

11 maja – 5 lipca 2019 roku

W roku, w którym mija 60 lat od słynnego Pokazu zamkniętego, Czytelnia Sztuki – Muzeum w Gliwicach (ul. Dolnych Wałów 8A) organizuje wystawę przywołującą twórczość Zdzisława Beksińskiego, Jerzego Lewczyńskiego i Bronisława Schlabsa – nieformalnej grupy trzech artystów, której działania w istotny sposób wpłynęły na myślenie o miejscu i roli fotografii w sztuce. Wernisaż: 10 maja, godz. 18.00.

Artyści spotykali się w 1957 roku. Korespondowali, wymieniali się doświadczeniami, fascynacjami z zakresu kina i literatury, przygotowywali wspólne wystawy, najpierw w Warszawie, następnie w Gliwicach. To właśnie Pokazem zamkniętym, zorganizowanym w 1959 roku w Gliwickim Oddziale Polskiego Towarzystwa Fotograficznego, zamanifestowali dążenie do przezwyciężenia prymatu reportażu jako gatunku kojarzonego wówczas z nowoczesnością, wskazywanego jako właściwa droga rozwoju fotografii. Opowiadali się za innym wykorzystaniem medium fotograficznego – dającym twórcy swobodę wypowiedzi. Dlatego skierowali się w stronę eksperymentu w zakresie metafory o znamionach surrealizmu i abstrakcji.

Wystawa, jaką Zdzisław Beksiński, Jerzy Lewczyński i Bronisław Schlabs otworzyli 20 czerwca 1959 roku w siedzibie Gliwickiego Towarzystwa Fotograficznego, przeszła do legendy. Nazwana skromnie przez organizatorów Pokazem zamkniętym, stała się znana szerzej jako Antyfotografia za sprawą tytułu tekstu krytycznego Alfreda Ligockiego, który docenił wartość prac, ale też zakwestionował ich przynależność. Antyfotografia miała się kojarzyć z antypowieścią, czyli ówczesnymi eksperymentami z literacką narracją. Ligocki – i wielu innych – oczekiwał od fotografii narracji typowej dla realistycznego fotoreportażu. Trzej wystawiający razem artyści nie mieli jednak zaufania do tej metody z powodu jej jednostronności, tym bardziej że skompromitował ją lansowany przez reżim PRL-u realizm socjalistyczny. Bronili twórczej wolności i dążyli do przełamywania stereotypów związanych z pojęciami sztuki, realizmu i fotografii. Współpracując ze sobą od dwóch lat, stali się znani z odważnych realizacji w dziedzinach fotografii, malarstwa i rzeźby. Pokaz zamknięty był ich najwybitniejszym wspólnym przedsięwzięciem i znamiennym wydarzeniem w historii polskiej sztuki nowoczesnej – pisze kurator wystawy, pan Adam Sobota.

Podczas wystawy zostaną zaprezentowane oryginalne zestawy fotografii stworzone w owym czasie przez artystów – prace z kolekcji Muzeum w Gliwicach, Muzeum Narodowego we Wrocławiu oraz ze zbiorów prywatnych: akty, portrety i zestawienia różnych treści wizualnych Zdzisława Beksińskiego; surrealistyczne portrety i sekwencje Jerzego Lewczyńskiego, który do swoich zestawów wprowadził także fotografie tekstu; abstrakcyjne obrazy cieczy Bronisława Schlabsa.

***

18 i 19 czerwca 2019 roku – Sympozjum naukowe z okazji sześćdziesięciolecia „Pokazu zamkniętego”

Sympozjum poświęcone będzie twórczości nieformalnej grupy trzech artystów w kontekście fotografii polskiej i europejskiej tego czasu, ze szczególnym uwzględnieniem nurtów awangardowych. Referaty wygłoszą pani Elżbieta Hak (Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie), pan Marek Janczyk (Dział Fotografii i Techniki Fotograficznej Muzeum Historii Fotografii w Krakowie), pan dr Krzysztof Jurecki (Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna i Szkoła Filmowa w Łodzi), pani Weronika Kobylińska-Bunsch (Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego), pan dr Henryk Kuś (badacz niezależny, członek ZPAF), pani Elżbieta Łubowicz (Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu), pani dr Dorota Łuczak (Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Adama Mickiewicza), pan dr Adam Mazur (Katedra Fotografii Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu), pan Wojciech Nowicki (badacz niezależny), pani Olga Ptak (badaczka niezależna), pan dr Adam Sobota (długoletni kustosz Działu Fotografii Muzeum Narodowego we Wrocławiu), pan dr Tomasz Szerszeń (Zakład Antropologii Kultury, Filmu i Sztuki Audiowizualnej Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk).

Udział w sympozjum jest nieodpłatny, prosimy o zapisy: tel. 783 560 006.

Sześćdziesięciolecie Pokazu zamkniętego — program

Ponadto w ramach wystawy ukaże się książka autorstwa pana dra Krzysztofa Jureckiego pt. Kontynuatorzy tradycji Wielkiej Awangardy w fotografii polskiej w drugiej połowie lat pięćdziesiątych XX wieku. Pogranicza malarstwa, grafiki i filmu eksperymentalnego, seria Czytelnia Sztuki.