Kapa z Kęt. Świadek triumfu króla Jana III / Historia Mniej Znana

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Kapa z Kęt to dzieło łączące w sobie piękno efektownego orientalnego materiału z niezwykłą historią, której głównymi bohaterami są król Jan III Sobieski i św. Jan Kanty.

12 września 1683 r. dowodzone przez Jana III Sobieskiego połączone siły polskie i cesarskie, wsparte posiłkami z państw Rzeszy Niemieckiej, starły się pod murami Wiednia z potężną armią imperium otomańskiego. Po 12 godzinach walki do decydującego – jak się później okazało – natarcia przystąpiła husaria dowodzona przez polskiego monarchę. Przeciwnicy nie wytrzymali naporu i rzucili się do ucieczki. Droga do tureckiego obozu stanęła otworem.

Jan III w liście do królowej Marii Kazimiery tak opisywał to, co ukazało się jego oczom: namioty tak obszerne, jako Warszawa albo Lwów w murach, […] i tysiąc innych drobiazgów wielce ładnych i wielce drogich, ale to ogromnie drogich. […] Mam i konia wezyrskiego ze wszystkiem siedzeniem, […] złotych szabel pełno po wojsku y innych wojennych rynsztunków. […] Co zaś za delicye miał [wezyr] przy swych namiotach, wypisać niepodobna. Miał łaźnie, miał ogródek i fontanny, króliki, koty, i nawet papuga była, ale że latała, nie mogliśmy jej pojmać.

Wiele spośród zdobytych cennych przedmiotów król rozdawał hojną ręką, najpierw innym dowódcom, zasłużonym w bitwie, a później, po powrocie do kraju, również licznym kościołom i klasztorom. Wśród darów były elementy uzbrojenia, a także piękne tkaniny pochodzące z obozu tureckiego pod Wiedniem. Jedną z nich król darował – czy też kazał darować – do niewielkiego kościoła w Kętach. Dlaczego?

Swymi hojnymi darami monarcha uhonorował najważniejsze sanktuaria w Polsce, takie jak katedrę na Wawelu, bazylikę na Jasnej Górze, kolegiatę (obecnie katedrę) warszawską czy kolegiatę w Żółkwi. Część przedmiotów znalazła się w miejscach, które Jan III odwiedził przed wiedeńską bitwą i w których się modlił, np. w kościele w Studziannej-Poświętnem czy kolegiacie św. Anny w Krakowie.

Kęty wybrał z innego powodu – było to bowiem miejsce narodzin Jana Kantego, profesora uniwersytetu w Krakowie. Jan Sobieski odwiedzał jego grób w kolegiacie św. Anny już podczas swoich studiów w Krakowie, modlił się także przy nim przed wyruszeniem pod Wiedeń. Po bitwie ofiarował do tej świątyni zdobyte przez siebie cenne trofea, m.in. tureckie buńczuki. Błogosławiony Jan Kanty (kanonizowany w 1767 r.) był także imiennikiem, a więc patronem króla. Jest więc niezwykle prawdopodobne, że z wdzięczności za duchową opiekę, w którą monarcha wierzył, polecił on przesłać piękną turecką tkaninę do kościoła w Kętach.

W Kętach – czy też w jednym z pobliskich warsztatów – z tkaniny uszyto kapę liturgiczną. Przez wiele lat musiała być umieszczona blisko ołtarza św. Jana Kantego, wskazywały na to liczne plamy z wosku świec. Traktowano ją jako obiekt niezwykły, egzotyczny, o wielkim znaczeniu, przypominający polskiego monarchę i jego największy triumf jako obrońcy chrześcijaństwa – zwycięstwo w bitwie pod Wiedniem.

W latach 2016–2018 kapa przeszła staranną konserwację, finansowaną m.in. ze środków Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Projekt realizowany we współpracy z Muzeum Diecezjalnym w Bielsku-Białej pozwolił nam ocalić wyjątkową pamiątkę związaną z ważnymi postaciami i wydarzeniami polskiej historii. Bezcenny zabytek będzie prezentowany od 15 marca do 21 lipca 2019 r. w monumentalnej sali na osi pałacu wilanowskiego – Wielkiej Sieni.

Zapraszamy serdecznie na wystawę – wstęp w cenie biletu do pałacu na trasę 1.

Więcej o pracach konserwatorskich przy kapie

***

Historia Mniej Znana to cykl spacerów tematycznych adresowanych do odbiorców dorosłych.

Spacery zaczynają się o godz. 13.30, spotykamy się w szatni. Obowiązuje bilet wstępu do pałacu.

Dodatkowych informacji na temat programu udziela pani Nela Kokoszka, koordynator programów dla dorosłych, tel. (22) 544 28 38.

Spotkania w roku 2019 będą prowadzone w różnych językach.

17 marca 2019 r.: Podróżowanie w czasach Jana III i Marii Kazimiery (Los viajes en los tiempos de Juan III y Maria Kazimiera)

Dzisiejsze podróżowanie to często spełnianie marzeń. Czy jednak zawsze tak było?

Podczas spaceru dowiemy się, jak podróżowanie zmieniało się przez wieki – zaczynając od pielgrzymek, a kończąc na podróżach grupowych odbywanych dla przyjemności oraz powstaniu pierwszych biur podróży. Omówimy sposoby podróżowania w XVII, XVIII i XIX wieku, a także możliwości noclegu (np. gospody, klasztory itp.) – które z nich cieszyły się największą popularnością, a które najmniejszą i dlaczego.

Spacerując po pałacu, odkryjemy również, czy Jan III odbywał podróże służbowe, czy królowa Marysieńka jeździła do spa, czy młody Jan Sobieski uprawiał turystykę edukacyjną, dlaczego niektórzy podróżnicy wozili ze sobą łóżka z pościelą oraz czy w czasach króla Jana III podróżowanie było bezpieczne.

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, ul. Stanisława Kostki Potockiego 10/16, Warszawa