Kolor i forma. Sztuka dwudziestolecia międzywojennego z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie

Muzeum w Gliwicach

Leon Chwistek, Jan Cybis, Zbigniew Pronaszko, Józef Pankiewicz, Wacław Zawadowski-Zawado, Józef Czapski, Zofia Stryjeńska, Tadeusz Makowski, Władysław Skoczylas, Jonasz Stern, Katarzyna Kobro – to nazwiska tylko części artystów, których prace malarskie, rysunkowe, grafiki i rzeźby, w liczbie ponad osiemdziesięciu, zostaną zaprezentowane w Muzeum w Gliwicach. Wystawa prezentowana w Willi Caro otwiera przed nami świat sztuki polskiej szalonych lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku w wydaniu najlepszym z możliwych. Przygotowali ją historycy sztuki z Muzeum Narodowego w Krakowie – pani Urszula Kozakowska i pan Światosław Lenartowicz. Urszula Kozakowska znana jest już naszej publiczności jako kuratorka ekspozycji cieszących się ogromnym zainteresowaniem.

Wystawa Kolor i forma to kolejne wyjątkowe przedsięwzięcie, jakie Muzeum w Gliwicach realizuje wspólnie z Muzeum Narodowym w Krakowie. Bardzo dziękuję dyrekcji Muzeum Narodowego za tę współpracę, a kuratorom za zaangażowanie i pieczołowity wybór prac, które z największą radością państwu przedstawimy – mówi dyrektor Muzeum w Gliwicach, pan Grzegorz Krawczyk. Ekspozycja będzie dostępna od 22 października 2022 r., a zwiedzać ją można do 31 marca 2023 r. Zapraszamy.

Punktem wyjścia są prace artystów, którzy wyrośli z epoki Młodej Polski i po 1918 roku poszukiwali własnych dróg rozwoju artystycznego. Nierzadko to właśnie wtedy rozwinęli skrzydła (np. Tadeusz Makowski), eksperymentowali, np. podążając w kierunku fowizmu i koloryzmu – tak jak Józef Pankiewicz, Leon Kowalski, Wacław Zawadowski-Zawado, lub wieszczyli kryzys sztuk (znaczący obraz Wojciecha Weissa pt. Kryzys). Zasadniczy trzon wystawy to prezentacja dwóch głównych tendencji obecnych w sztuce dwudziestolecia, a więc koloryzmu (prace m.in. Jana Cybisa, Zygmunta Waliszewskiego czy Józefa Czapskiego), a także eksperymentów z formą, tak ważnych dla ugrupowania Ekspresjonistów Polskich, czyli Formistów (Leona Chwistka, Zbigniewa Pronaszki czy Tytusa Czyżewskiego). Pojawią się również prace wyjątkowej artystki – Zofii Stryjeńskiej. Ekspozycję zakończy wybór prac twórców młodego wówczas pokolenia zrzeszonych w Grupie Krakowskiej i zwracających w twórczości uwagę na problematykę społeczną (Sasza Blonder, Leopold Lewicki, Jonasz Stern, Henryk Wiciński).

Wystawa przygotowana została w oparciu o zbiory Muzeum Narodowego w Krakowie. Jej celem jest przedstawienie najważniejszych tendencji artystycznych dwudziestolecia międzywojennego, które koncentrowały się głównie wokół zagadnień formy i koloru, a określiła je w Krakowie działalność awangardowych ugrupowań artystycznych (Formiści Polscy, „pierwsza” Grupa Krakowska) i kolorystów skupionych w Komitecie Paryskim, Cechu Artystów Polskich „Jednoróg” czy Zrzeszeniu Artystów Plastyków „Zwornik”. Awangarda dwudziestolecia międzywojennego miała swój początek w 1917 roku, kiedy to w Krakowie narodziła się formacja artystyczna – Ekspresjoniści Polscy, której założenia estetyczne określiły jeden z podstawowych nurtów sztuki dwudziestolecia międzywojennego.

Ruch formistyczny uznający dominantę formy nad treścią dał początek polskiej sztuce nowoczesnej. Nie było to jednak ugrupowanie stylistycznie jednolite; „wyznawców” łączyła idea stworzenia sztuki nowatorskiej oraz związki ze sztuką europejską – kubizmem, futuryzmem i ekspresjonizmem. Na wystawie prezentowane są prace malarskie, rzeźbiarskie i graficzne czołowych formistów – Zbigniewa Pronaszki, Leona Chwistka, Tytusa Czyżewskiego, Jana Hrynkowskiego. Członkowie grupy Formistów w latach dwudziestych zainteresowali się zagadnieniami kolorystycznymi i ich malarstwo dołączyło do szeroko rozumianego postimpresjonizmu. Do kręgu formistów należeli też najwybitniejszy drzeworytnik dwudziestolecia międzywojennego Władysław Skoczylas i Zofia Stryjeńska. Zainteresowanie polskich malarzy kolorem, przypadające na okres dwudziestolecia międzywojennego, zapowiedziane zostało przez postimpresjonistyczne malarstwo Józefa Pankiewicza. W 1923 roku grupa jego studentów założyła tzw. Komitet Paryski, grupę zainteresowanych wyjazdem na dalsze studia do Francji. Jako cel postawili sobie tworzenie „dobrego”, a przede wszystkim „czystego” malarstwa, tzn. pozbawionego balastu literackiego i historyczno-patriotycznych powinności, jego istotą zaś miał być kolor i wyrażanie kolorem światła, przestrzeni, bryłowatości, form i zjawisk. Najważniejsi kapiści (od skrótu KP), których prace zobaczyć można na wystawie, to Jan Cybis – autor artystycznego manifestu ugrupowania, a także Zygmunt Waliszewski, Hanna Rudzka-Cybisowa, Artur Nacht-Samborski, Józef Czapski, Piotr Potworowski. Swoistym pomostem pomiędzy międzywojenną awangardą a powojenną polską sztuką nowoczesną stała się twórczość artystów, również tu prezentowanych, a należących do pierwszej Grupy Krakowskiej. Grupa ta, założona w 1933 roku przy Komunistycznym Związku Młodzieży, skupiała studentów krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, m.in. Saszę Blondera, Leopolda Lewickiego, Jonasza Sterna. Łączył ich bunt przeciwko tradycyjnej estetyce i akademickim autorytetom oraz lewicowe poglądy. W sztuce, a zwłaszcza w grafice, wyrażały się one podejmowaniem, obok tradycyjnych problemów artystycznych, również tematyki zaangażowanej społecznie. Dopełnieniem ekspozycji artystów dwudziestolecia międzywojennego jest prezentacja prac malarzy, którzy największy sukces osiągnęli jako twórcy młodopolscy, ale w kolejnych latach starali zmierzyć się z nowoczesnością (Józef Pankiewicz), komentowali ją (Wojciech Weiss) czy tak jak Olga Boznańska i Leon Wyczółkowski pozostali wierni wypracowanej przez siebie, ponadczasowej stylistyce – piszą kuratorzy wystawy, pani Urszula Kozakowska i pan Światosław Lenartowicz.

Willa Caro, ul. Dolnych Wałów 8a. W każdą sobotę wszystkie wystawy we wszystkich oddziałach Muzeum w Gliwicach zwiedzać można bezpłatnie. Zapraszamy.