Koncert najpiękniejszych polskich kolęd

Muzeum w Gliwicach

Lulajże, Jezuniu, Gdy śliczna Panna, Anioł pasterzom mówił, Do szopy, hej, pasterze, Gdy się Chrystus rodzi, Dzisiaj w Betlejem, W żłobie leży, Pójdźmy wszyscy do stajenki, Jezus malusieński, Bóg się rodzi, Bracia, patrzcie jeno, Mizerna, cicha, Wśród nocnej ciszy, Mędrcy świata, monarchowie… i wiele innych – piękno i bogactwo polskich kolęd jest niewypowiedziane, można je tylko wyśpiewać. Dlatego 15 stycznia 2023 roku o godz. 14.30 zapraszamy do Willi Caro (ul. Dolnych Wałów 8a) na koncert, podczas którego najpiękniejszych polskich kolęd będzie można posłuchać, a także zanucić je wspólnie z wykonawcami – panią Joanną Korpielą-Jatkowską (śpiew), panem Januszem Kohutem (fortepian) i panią Urszulą Mizią (wiolonczela). Wstęp wolny.

Obrzęd kolędowania, którego tradycja w Europie liczy blisko 1000 lat, do Polski dotarł w XV wieku. Badacze zidentyfikowali jak dotąd ponad 200 tytułów kolęd i ponad 400 pastorałek towarzyszących świętom Bożego Narodzenia, a ciągle są odkrywane nowe. Kolędy tworzono, łącząc tematykę religijną i patriotyczną z wątkami życia codziennego. Nazwa kolęda pochodzi od łacińskiego Kalendae. W kalendarzu juliańskim, stosowanym też w liturgii średniowiecznej, to pierwszy dzień miesiąca. Na kalendy styczniowe (Nowy Rok) składano sobie w antycznym Rzymie życzenia i podarki, a pieśni wykonywane z tej okazji określano, tak jak i sam uroczysty dzień, Kalendae. Pieśni bożonarodzeniowe zaczęto określać mianem kolęd dopiero w XIX wieku – pochodzący z XV stulecia rękopis z poezjami na Boże Narodzenie nazywa je natomiast rotułami.

Najstarsze kolędy polskie: Zdrów bądź, królu anjelski (zapis z 1424 r.) i Stałać się rzecz wielmi dziwna (z 1442 r.) – to przekłady z języka czeskiego. Do dziś żywa jest pochodząca z XVI w. kolęda Anioł pasterzom mówił. Wraz ze zwyczajem jasełek, czyli widowisk o Bożym Narodzeniu, wzorowanych na średniowiecznych misteriach franciszkańskich, których nazwa wywodzi się od staropolskiego słowa jasło, oznaczającego żłób, pojawiły się kolędy-kołysanki, zwykle oryginalnie polskie. Liryczne w treści, wzruszały się ubóstwem i bezradnością Boga-Człowieka w żłóbku, kierując do Niego inwokacje. Wprowadzały autentyczne zwroty kołysankowe, jak: li, li, laj, lu-laj, ninu, ninu. Do tego rodzaju kolęd należą m.in.: W jasełkach leży kwiatek śliczny (XVI w.), Gdy śliczna Panna Syna kołysała, Lulajże, Jezuniu (obie z XVII w.).

W XVII w. pojawiła się kolęda realistyczna – o pasterzach, wnosząc liczne szczegóły obyczajowe swej epoki. Obok niej pisano też pieśni mistyczno-spekulatywne. Do nich należą: Bóg się rodzi – moc truchleje Franciszka Karpińskiego oraz Mizerna, cicha stajenka licha Teofila Lenartowicza. Większość autorów tradycyjnych kolęd pozostaje nieznana. Tym samym kolędy, podobnie jak ich melodie, stały się anonimową własnością narodu.

Więcej o polskich kolędach i ich historii

W programie koncertu znajdą się najpiękniejsze polskie kolędy oraz kilka kompozycji pana Janusza Kohuta inspirowanych świętami Bożego Narodzenia.