Moda stanu wojennego

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

plac Powstańców Warszawy 5

Moda stanu wojennego

18 kwietnia – 30 lipca 2023 roku

Kuratorki: Małgorzata Możdzyńska-Nawotka, Maria Duffek-Bartoszewska

Swetry z „wełny kowarskiej”, sukienki z farbowanej tetry, torebka wykonana ze zużytych kozaków, buty kupione na kartki i sukienka wieczorowa uszyta z bawełnianego worka, w którym do szpitala przywieziono watę dla pacjentów – to niektóre z niezwykłych eksponatów prezentowanych na pierwszej w Polsce wystawie poświęconej modzie stanu wojennego. Wśród wystawionych ubiorów znalazły się zarówno prace projektantek-amatorek, jak i ubrania zaprojektowane przez profesjonalnych twórców, jak Jerzy Antkowiak, Grażyna Hase, Barbara Hoff.

Prezentowane kreacje mają charakter rękodzielniczy i często unikatowy, demonstracyjnie artystyczny – mówi pani Małgorzata Możdżyńska-Nawotka. – Były one wyrazem aktywnego podejścia do rzeczywistości, medium osobistej ekspresji i wynikiem własnej interpretacji modnych zachodnich trendów. Ich autorki materialne niedobory kompensowały obfitością inspiracji, inwencją i osobistym zaangażowaniem. Szarość i bylejakość otaczającej rzeczywistości kontestowały kolorem, humorem i fantazją. Społeczną alienację – współpracą, schyłkowość systemu – młodością, inicjatywą i pragnieniem lepszego życia. Te ubrania są świadectwem określonego momentu historii, ale w swojej materialności oraz eklektycznej i indywidualistycznej estetyce pozostają też zaskakująco nowoczesne.

Powstające w latach 80. XX wieku stroje odnosiły się do ówczesnej zachodniej mody, czerpały z nurtu „sztuki do noszenia” oraz stylu boho. Szczególnego znaczenia nabrały praktyki recyclingu, samodzielnego projektowania, wykonywania i dekorowania ubiorów oraz niekonwencjonalnego pozyskiwania materiałów, z czym wiążą się często niezwykłe historie.

Wrocławianka, właścicielka przerobionej z wełnianego płaszcza długiej kamizelki, ręcznie wyszywanej w motywy kwiatowe inspirowane haftem kaszubskim, wspomina, że pracowała nad nią w zapamiętaniu w grudniu 1981 r., tuż po wprowadzeniu stanu wojennego, i był to dla niej sposób radzenia sobie z wściekłością i rozpaczą.

Natomiast sweter z poetyckim motywem gotyckiego okna był prezentem dla najbliższej przyjaciółki emigrującej na stałe do Australii. Autorka wspominała uczucia, które towarzyszyły jej podczas pracy nad tym pożegnalnym podarunkiem i symboliczne dla obu młodych kobiet duchowe znaczenie zdobiącego go motywu. Dla obdarowanej sweter stał się na obczyźnie cenną osobistą pamiątką, którą po latach wspaniałomyślnie przekazała do zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu.

Myśląc o wyglądzie ulicy z lat 80., warto uświadomić sobie także to, że ta moda była ewenementem w historii stroju, czymś bardzo specyficznym i dlatego wartym pokazania i upamiętnienia – mówi pani Maria Duffek-Bartoszewska. – Poszukajmy zatem w pamięci naszych własnych wspomnień, podzielmy się nimi z młodymi ludźmi, dla których nasza wystawa może być ciekawym spojrzeniem na modę ich dziadków, pragnących wyróżnić się ubiorem wśród szarej totalitarnej rzeczywistości zwanej nocą stanu wojennego.

Wystawie towarzyszyć będzie katalog. Prezentowane na wystawie eksponaty pochodzą ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Muzeum Narodowego w Krakowie, Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, Muzeum Warszawy, Centrum Technologii Audiowizualnych we Wrocławiu oraz z kolekcji prywatnych. Autorem fotografii archiwalnych pokazywanych na wystawie jest Mieczysław Michalak.

Partner wystawy: Centrum Technologii Audiowizualnych we Wrocławiu CeTA