Obraz Złotego Wieku w Zamku Królewskim na Wawelu

Zamek Królewski na Wawelu

Obraz Złotego Wieku w Zamku Królewskim na Wawelu

15 września – 14 grudnia 2023 roku

Przenieś się na dwór ostatnich Jagiellonów.
Poznaj nieoczywiste oblicze wielkiej monarchii.

Szeroka panorama kultury wizualnej rozkwitającej w latach 1501–1572 na ogromnym terytorium monarchii polsko-litewskiej, za panowania ostatnich Jagiellonów: Aleksandra, Zygmunta I i Zygmunta Augusta.

Wystawa monumentalna, ulokowana w siedemnastu salach na trzech kondygnacjach zamku wzniesionego przez Zygmunta I. Ponad czterysta starannie dobranych eksponatów sprowadzonych z kilkudziesięciu muzeów oraz bibliotek z kraju i zagranicy, w tym tak renomowanych jak Metropolitalne Muzeum Sztuki w Nowym Jorku, Biblioteka Bodlejańska w Oxfordzie, Biblioteka Brytyjska w Londynie, Luwr i Biblioteka Narodowa w Paryżu. Na potrzeby ekspozycji wykonano konserwację kilkudziesięciu dzieł sztuki, począwszy od grafik i rękopisów iluminowanych, przez wyroby złotnicze, na wielkich obrazach ołtarzowych skończywszy.

Z okazji wystawy Zamek Królewski na Wawelu otrzymał także hojny dar od pana Jerzego Wojciechowskiego – trzydzieści dzieł Jana Jakuba Caraglia. Włoch zatrudniony przez Zygmunta Augusta był świetnym grafikiem i genialnym gliptykiem, to znaczy twórcą miniaturowych portretów królewskich rzeźbionych w kamieniach półszlachetnych. Wśród arcydzieł mistrza zobaczymy m.in. kameę z portretem królowej Bony (Metropolitalne Muzeum Sztuki). Majestatyczny wizerunek Bony w bogatym stroju i klejnotach jest wyraźnie heroizowany przez broszę z głową Meduzy — atrybut bogini Minerwy i symbol „zwycięstwa nad złem”. Ujęcie, odmienne od konwencji znanej z wdowich portretów królowej po 1548, świadczy o jej zamiarach powrotu do władzy.

Koncepcja wystawy ma ukazać przemiany zachodzące w kulturze Polski i Litwy za panowania ostatnich Jagiellonów.

– „Obraz Złotego Wieku” to wystawa monumentalna, rodzaj przeżycia, które w dobie współczesnych wystaw nie zdarza się często. To wystawa, która poruszy, zaskoczy i z pewnością unaoczni znaczenie panowania ostatnich Jagiellonów, ukazując szereg kulturowych, filozoficznych, naukowych, duchowych, a nawet fizjonomicznych kontekstów. To nie jest zwykła wystawa sztuki, to wystawa szeroko omawiająca kulturę wizualną doby Jagiellonów. Ekspozycja, zaaranżowana w imponujący sposób, na wszystkich piętrach renesansowego Zamku, dokładnie w siedemnastu salach, przeniesie nas w sposób naturalny do czasów panowania ostatnich Jagiellonów – ukazując na przykład sypialnię Zygmunta I jako intymną przestrzeń do modlitw – miejsce, w którym, jak świadczą źródła, władca zmarł w niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego w 1548 roku. Zaskoczeniem będzie scenografia sali Poselskiej, gdzie po raz pierwszy nasi goście staną „twarzą w twarz” naprzeciw słynnych głów wawelskich. Rezydencja była w końcu świadkiem wielu wydarzeń związanych z życiem i działalnością polskich królów. Wykorzystanie zamkowych przestrzeni stworzyło zatem jedyną w swoim rodzaju okazję do prezentacji zgromadzonych eksponatów w historycznym kontekście – mówi pan prof. Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu.

Znaczną część ekspozycji zajmą znakomite pod względem artystycznym dzieła przeznaczone do wyposażenia kościołów. Stworzą one zarazem panoramę przemian stylowych dokonujących się na ziemiach Polski i Litwy między schyłkiem XV a trzecią ćwiercią XVI stulecia. Doskonałą ilustracją tego procesu będą również zestawione obok siebie dzieła pracującego dla Zygmunta I Jana Dürera (m.in. nigdy w Polsce nieprezentowany portret młodzieńca z galerii Spada w Rzymie) i wspomnianego Jana Jakuba Caraglia. Pierwszy raz w naszym kraju pokazany zostanie portret kobiety w podeszłym wieku, identyfikowanej z królową Anną Jagiellonką, należący do zbiorów Muzeum Państwowego w Amsterdamie. Polską premierę będzie miała też tłoczona w skórze tarcza z portretem Zygmunta Augusta (Zbrojownia w Sztokholmie). To jedynie wybrane przykłady spośród znakomitych dzieł, które udało się sprowadzić z różnych stron Polski i świata.

Arcydzieła miniaturowego malarstwa

Na piętrze Kurzej Nogi, w dawnej sypialni Zygmunta I, zgromadzony będzie zespół luksusowych modlitewników przeznaczonych do prywatnego użytku, z ilustracjami mającymi ułatwić intymny kontakt modlącego się z Bogiem. Prawdziwymi arcydziełami europejskiego miniatorstwa są zdobione przez Stanisława Samostrzelnika książeczki do nabożeństwa króla Zygmunta I (Biblioteka Brytyjska w Londynie) i jego małżonki Bony Sforzy (Biblioteka Bodlejańska w Oxfordzie), a także możnowładców: Wojciecha Gasztołda (Biblioteka Uniwersytecka w Monachium) i Krzysztofa Szydłowieckiego (Biblioteka Trivulziana w Mediolanie).

Oko w oko z głowami

Ekspozycja w sali Poselskiej będzie miała charakter podsumowania i kulminacji wystawy. Wrażenie na widzach zrobi z pewnością trzydzieści rzeźbionych w drewnie głów ludzkich, specjalnie na tę okazję wyjętych z kasetonów stropu, tworzących krąg pośrodku sali. Ekspozycja na wysokości wzroku zwiedzających umożliwi dosłownie stanięcie „twarzą w twarz” z wyobrażeniami realnych postaci z przeszłości (?), bohaterów historycznych i mitologicznych (?), personifikacji pojęć (?), a może wyobrażeń planet (?).

Kurator: Krzysztof J. Czyżewski, współkuratorzy: Natalia Koziara-Ochęduszko, Rafał Ochęduszko

tekst: Krzysztof J. Czyżewski, opracowanie: Urszula Wolak-Dudek

Festiwal otwarcia: 16–17 września

Bilety: 20 zł – normalne, 10 zł – ulgowe (od godz. 17.10 do 22.00).

Od godz. 19.00 do 23.00 imponujący mapping na dziedzińcu arkadowym (Wawel 5).

Festiwal Wawel jest Wasz: 15–17 września

Świętuj z nami!

Program edukacyjny

Od 15 września do 14 grudnia zwiedzający wezmą udział w tematycznych lekcjach muzealnych, warsztatach, cyklach, a także spacerach, oprowadzaniach kuratorskich i wykładach. Program edukacyjny towarzyszący wystawie pozwoli zgłębić wątki artystyczno-historyczne – z wykorzystaniem nowoczesnych narzędzi pracy i przy współudziale (w przypadku wybranych wydarzeń) najwybitniejszych specjalistów z zakresu historii sztuki.