Od turnieju do karuzelu. Igrzyska rycerskie w nowożytnej Europie

Muzeum Łazienki Królewskie

Od treningu do widowiska, czyli o turniejach rycerskich

Turnieje rycerskie przez stulecia stanowiły rozrywkę dla mieszkańców miast, a także na królewskich dworach. Stały się przez to ważnym elementem kultury europejskiej. O tym, jak „treningi” rycerzy zmieniały się w wielkie teatralne widowiska dla elit, opowiada wystawa Od turnieju do karuzelu. Igrzyska rycerskie w nowożytnej Europie. Ekspozycję można oglądać od 17 listopada 2022 do 2 kwietnia 2023 roku w Stajniach Kubickiego w Łazienkach Królewskich (ul. Agrykola 9).

Nowa wystawa czasowa w Łazienkach to opowieść o kulturze turniejowej przede wszystkim na ziemiach polskich w okresie XV i XVI wieku. W Polsce wciąż żywa jest pamięć o wielkich rycerzach: Zawiszy Czarnym, Zyndramie z Maszkowic czy Spytku Jarosławskim. Z kronik wiemy, że polscy rycerze niejednokrotnie wygrywali również turnieje organizowane poza naszymi granicami.

Zawody rycerzy w Europie były rozgrywane z udziałem masowej publiczności, a także elity. Było to kosztowne i szczegółowo zaplanowane widowisko. Dla rycerzy turniej wciąż jednak był swego rodzaju treningiem sztuki walki, podczas którego zawodnik mógł nawet stracić życie. W ciągu stuleci turnieje przeszły więc długą drogę ewolucji. Traktowane początkowo jako praktyczne ćwiczenia wojskowe, zyskały z czasem ideologiczną podbudowę. Stały się emanacją etosu rycerskiego, szlachetną i pozbawioną ducha wrogości rywalizacją, w której propagowano cnoty chrześcijańskie (obrona Kościoła i słabszych przed krzywdą) oraz wartości kultury świeckiej: hojność, szacunek do kobiet, dworność czy dobre maniery.

Na wystawie prezentowane są obiekty m.in. z Państwowych Zbiorów Sztuki w Dreźnie, które szczycą się jedną z najwspanialszych kolekcji uzbrojenia turniejowego i ceremonialnego. Eksponaty składają się w opowieść o tym, jak w Polsce i Europie zmieniało się wyposażenie rycerzy. Na naturalnej wielkości manekinach ilustrujących pojedynek konnych wojowników zobaczymy m.in. XVI-wieczne, ponad trzydziestokilogramowe zbroje, zaopatrzone w charakterystyczne elementy, dające dodatkową osłonę przed ciosem rycerskiej kopii. W gablotach z kolei zgromadzono elementy turniejowego uzbrojenia zaczepnego i ochronnego pochodzące z dwóch najprzedniejszych krajowych kolekcji oręża – Muzeum Wojska Polskiego i Zamku Królewskiego na Wawelu. Szczególną uwagę zwracają hełm typu „żabi pysk”, będący niewątpliwie jedną z ikon obyczaju turniejowego, oraz dekorowana drewniana tarcza używana w XVI-wiecznych pojedynkach husarskich. Do zmagań pieszych nawiązują z kolei dwa imponujące miecze dwuręczne ze zbiorów drezdeńskich.

Wystawie towarzyszyć będzie program edukacyjny.

Wstęp: od 17 do 30 listopada bezpłatny w ramach akcji „Darmowy listopad”; od 1 grudnia wstęp z biletem do Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa (16 zł – bilet normalny, 8 zł – ulgowy, 1 zł – dzieci i młodzież do 26. roku życia), w piątki wstęp wolny.

Partnerzy wystawy: Państwowe Zbiory Sztuki w Dreźnie, Zamek Królewski na Wawelu, Muzeum Wojska Polskiego