Mattia Preti — „Partia tryktraka”

Zamek Królewski w Warszawie — Muzeum

Mattia Preti — Partia tryktraka

Pokaz obrazu w ramach cyklu Arcydzieła na Zamku

27 czerwca – 24 września 2023 roku

Obraz Mateusza Pretiego, jednego z najważniejszych kontynuatorów stylu wypracowanego przez Caravaggia, można oglądać w Zamku Królewskim w Warszawie (pl. Zamkowy 4). Bogate w głęboką symboliczną wymowę dzieło kalabryjskiego malarza jest jednym z nabytków do zamkowej kolekcji.

Prezentowana w Galerii Arcydzieł Partia tryktraka to perełka barokowego malarstwa, obraz, który od pierwszego spojrzenia przykuwa i zatrzymuje uwagę widza. Przedstawia trzy wydobyte z ciemności snopem światła postaci: kobietę, chłopca i starszego mężczyznę. Siedzą przy stole, na którym rozłożona jest plansza tryktraka, jednej z najstarszych gier planszowych.

Pochodzący z Królestwa Neapolu Mateusz Preti (ur. 24 lutego 1613 w Tavernie, zm. 3 stycznia 1699 r. w Valletcie) posłużył się tu stosunkowo ograniczoną gamą barwną, w której dominują brązy, czerń i biel. Zaledwie w kilku miejscach daje się zauważyć błękit, żółć i czerwień. By uczytelnić treść przedstawienia i skierować wzrok widza na kluczowe partie dzieła, całość kompozycji artysta wpisał w formę trójkąta, którego podstawę stanowi dolna krawędź płótna. Zabiegi te świadczą o wysokich umiejętnościach Pretiego, który w momencie tworzenia obrazu kształcił się od blisko dwóch lat w słynnej Akademii Świętego Łukasza w Rzymie.

Styl malarski reprezentowany przez Pretiego, bazujący na ostrym światłocieniu, realizmie i teatralnej kompozycji, ukształtował się przede wszystkim pod wpływem twórczości Michała Anioła Merisiego, zwanego Caravaggiem.

Analiza poszczególnych elementów dzieła wskazuje, że Partia tryktraka nie jest sceną rodzajową, a więc realistycznym odwzorowaniem autentycznego wydarzenia, tylko przedstawieniem alegorycznym, niosącym uniwersalną refleksję natury egzystencjalnej i moralnej.

Zgromadzone przy stole postaci reprezentują trzy etapy życia: młodość, wiek dojrzały i starość. Symboliczną wymowę dzieła podkreśla umieszczenie ich w nieokreślonym miejscu i czasie oraz stroje przynależące do różnych epok. Zbroja starca wykonana jest w stylu zbroi mediolańskich z II połowy XV w., a suknia i czepiec kobiety nawiązują do niemieckich ubiorów z lat dwudziestych XVI w. Tylko strój młodzieńca wydaje się związany z czasem powstania płótna.

Prowadzona gra to alegoria życia, które podlega prawu przypadku, tak jak rzucane na planszę kości. Jednak nieprzewidywalne kaprysy losu mogą zostać przezwyciężone, jeśli rozgrywka prowadzona jest w sposób umiejętny.

Dzieło Pretiego prezentowane jest wraz z innym obrazem z zamkowej kolekcji, a mianowicie Św. Jan Chrzcicielem Jana Chrzciciela Caracciola, jednego z pierwszych naśladowców Caravaggia. Dziełom malarskim na ekspozycji towarzyszą zbroja (napierśnik typu anima, Włochy północne, II połowa XVI w.) i stolik do gry w tryktraka (z końca XVIII w.).

Program wykładów online towarzyszących wystawie:

19 lipca: Nie tylko tryktrak. Gry w sztuce renesansu i baroku. Wykładowca: pani Joanna Kilian (Muzeum Narodowe w Warszawie)

6 września: Mattia Preti – w ślady Caravaggia. Prowadzenie: pani Alicja Jakubowska (Zamek Królewski w Warszawie)