„Poszerzanie wspólnoty”. Fotografia humanistyczna ze zbiorów Muzeum w Gliwicach

Czytelnia Sztuki

29 września 2023 roku o godz. 18.00
w Czytelni Sztuki odbędzie się otwarcie wystawy:

„Poszerzanie wspólnoty”.

Fotografia humanistyczna ze zbiorów Muzeum w Gliwicach

Wystawa ukazuje cztery indywidualności wywodzące się z gliwickiego środowiska fotograficznego: Zofię Rydet (1911–1997), Jerzego Lewczyńskiego (1924–2014), Piotra Janika (1923–1981) i Stanisława Jakubowskiego (ur. 1934).

Inspirując się społecznym fotoreportażem, artystka i artyści wypracowali własne sposoby opowiadania o otaczającej rzeczywistości. U podstawy ich języka wizualnego leżało zainteresowanie drugim człowiekiem, które nie miało epizodycznego charakteru, lecz ukształtowało postawę egzystencjalną i artystyczną twórców. Prezentowane na wystawie prace powstawały pod koniec lat 50. i w latach 60. lub stanowią kontynuację uformowanych wtedy wątków i zainteresowań. Pomimo historycznego charakteru wystawy zagadnienia podejmowane przez twórców wydają się nadal aktualne i poruszające. Zachęcają do budowania poczucia solidarności poprzez zrozumienie emocji i potrzeb innych. Artyści sprzeciwiają się instrumentalizacji jednostek i marginalizowaniu poszczególnych grup społecznych. Włączają nieuprzywilejowane często osoby do dyskursu wizualnego, zachęcając tym samym do poszerzania wspólnoty. Wszystkie eksponowane na wystawie prace pochodzą z kolekcji Muzeum w Gliwicach. Wystawa jest próbą przypomnienia fascynacji zaangażowanym fotoreportażem artystów szeroko znanych, takich jak Zofia Rydet i Jerzy Lewczyński. Unaocznienie tego okresu w ich twórczości pozwala pełniej zrozumieć całokształt ich bogatej spuścizny. Przypominamy także prace wybitnego fotoreportera Stanisława Jakubowskiego, związanego z „Nowinami Gliwickimi” i Centralną Agencją Fotograficzną, oraz mniej znane ujęcia autorstwa Piotra Janika – wybitnego fotografika, współzałożyciela Gliwickiego Towarzystwa Fotograficznego.

Wystawę można także oglądać przez pryzmat wątków lokalnych. Na wielu z prezentowanych fotografii rozpoznawalne są Gliwice lub okoliczne miejscowości. Ustalenie tożsamości sfotografowanych osób było możliwe tylko w pojedynczych przypadkach – w przeważającej większości ich losy są trudne do prześledzenia, a personalia niemożliwe do zidentyfikowania.

Wystawie będzie towarzyszyła publikacja w formie drukowanej i online.

Zapraszamy: 29 września – 17 grudnia 2023 r.

Kuratorki: dr Kamila Dworniczak, Maria Franecka; szef Czytelni Sztuki: Grzegorz Krawczyk. Dofinansowano ze środków ministra kultury i dziedzictwa narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.

Zapraszamy na oprowadzanie po wystawie

28 października, godz. 15.00 – o ekspozycji opowiedzą panie dr Kamila Dworniczak i Maria Franecka.

9 grudnia, godz. 15.00 – o ekspozycji opowie pani Maria Franecka.

***

Fotografie Wojciecha Bruszewskiego na skrzyżowaniu mediów

dr Lech Lechowicz

22 listopada, godz. 17.00

Wykład online: profil Czytelni Sztuki na Facebooku

Postawę twórczą Wojciecha Bruszewskiego charakteryzowała otwartość na multimedialne poszukiwania i eksperymenty. Przez dekady konsekwentnie rozwijał zainteresowania artystyczne, które pomimo różnorodności cechuje wewnętrzna spójność. W tym roku do Muzeum w Gliwicach trafią dwie prace artysty, pochodzące z najwcześniejszego okresu jego działalności – czasu, kiedy związany był z toruńską grupą Zero-61, aktywną w latach 1961–1969. Bruszewski dołączył do grupy w dopiero w 1967 r., miał wtedy tylko 20 lat i był najmłodszym jej uczestnikiem. Przystąpienie do grupy w końcowym etapie jej ewolucji pozwoliło Bruszewskiemu przejść ponad tradycyjnymi praktykami fotograficznymi od razu do czystego eksperymentu.

Artysta potraktował problem obrazu w fotografii w sposób zbliżony do malarstwa nieprzedstawiającego, niefiguratywnego. W jego ówczesnych pracach występują jedynie mało czytelne, szczątkowe ślady obrazu zarejestrowanego w kamerze fotograficznej lub nie ma ich tam w ogóle. Aby to osiągnąć Bruszewski, podobnie jak jego starsi koledzy z grupy, wypracował własne techniki. W przeciwieństwie do nich określił i zwerbalizował bliżej obszar i kierunek działań. W ostatniej fazie twórczości w Zero-61 Bruszewski poszerzył pole eksperymentów, wychodząc poza problem płaskiego obrazu w fotografii. Tworząc foto-przedmioty, wskazywał na materialny charakter medialnego nośnika.

W części jego prac powstałych w okresie „zerowym” pojawiają się zapowiedzi poszukiwań podejmowanych kilka lat później w Warsztacie Formy Filmowej (1970–1977). Była to grupa artystyczna, której członkami byli absolwenci i studenci łódzkiej filmówki. Jednym z jej współzałożycieli stał się właśnie Wojciech Bruszewski. W działaniach „zerowych” i „warsztatowych” artysta dokonuje analitycznych operacji na pojedynczym obrazie fotograficznym, m.in. znalezionym na łamach prasy lub w innych mediach, w filmie i telewizji czy w rodzinnym albumie. W pracach tych ujawnia się specyficzne dla Bruszewskiego w całej jego twórczości zainteresowanie istotą obrazów medialnych i analizą ich możliwości komunikacyjnych. Obecna jest także nieufność w stosunku do obrazów medialnych, wynikająca z ich uwikłania w ogólnokulturowe relacje i konteksty.

Z biegiem lat siedemdziesiątych jego zainteresowanie fotografią malało i przeniosło się na obrazowanie za pomocą medium filmu i wideo, a w latach osiemdziesiątych rozszerzyło się o problematykę związaną z tekstem oraz wykorzystaniem w sztuce nowych technik cyfrowych. Również w tej ostatniej dziedzinie Wojciech Bruszewski był pionierem.

Pomimo że fotografia była stosunkowo krótko obecna w bogatej biografii twórczej Bruszewskiego, odgrywała dużą rolę jako problem artystyczny. Zainteresowanie fotografią spina bowiem klamrą twórczość Bruszewskiego odnoszącą się do mediów: zaczyna się działalnością w grupie Zero-61 w roku 1967, a zamyka napisaniem powieści-rozprawy medialnej pt. Fotograf z roku 2007, opublikowanej dwa lata przed śmiercią.

W tekście wykorzystano treści opublikowane w monografii Lecha Lechowicza pt. Grupa Zero-61 (1961–1969) (Łódź 2016).

Czytelnia Sztuki, ul. Dolnych Wałów 8a, Gliwice