Rewolucja w sypialni. Łóżka w XIX wieku

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

plac Powstańców Warszawy 5

Rewolucja w sypialni. Łóżka w XIX wieku

26 czerwca – 16 września 2018 roku

Kurator: Małgorzata Korżel-Kraśna

Kiedy zaczęto produkować łoża małżeńskie? Do czego służyło krzesło czystości i dlaczego dawniej ludzie sypiali w pozycji półsiedzącej? Odpowiedzi na te i inne pytania można będzie uzyskać, oglądając nową wystawę czasową przygotowaną przez Muzeum Narodowe we Wrocławiu. To pierwsza tak obszerna ekspozycja mebli używanych w sypialniach przed laty.

Dziewiętnasty wiek przyniósł rewolucję w projektowaniu łóżek i urządzaniu sypialni. Wpływ na nią miały zmiany zachodzące wtedy niemal we wszystkich dziedzinach życia. Wydarzenia rewolucji antyfrancuskiej, pojawienie się bogatej burżuazji i coraz bardziej zamożnego mieszczaństwa, a także postęp medycyny i psychologii oraz szerszy dostęp do kultury i sztuki zmieniały obyczajowość i styl życia Europejczyków.

W żadnym innym pomieszczeniu mieszkalnym nie nastąpiły wówczas tak radykalne zmiany jak w sypialni – wyjaśnia pani Małgorzata Korżel-Kraśna, kuratorka wystawy. – Przestała ona pełnić funkcję reprezentacyjną i stała się miejscem prywatnym, dostępnym tylko dla domowników. Nie urządzano już jej z myślą o podejmowaniu gości i dlatego na przykład przestano budować okazałe baldachimy nad łożem. Wtedy też łóżka stały się znacznie dłuższe, ponieważ zrezygnowano ze spania w pozycji półsiedzącej, co było praktykowane szczególnie w XVIII w. Od XIX w. lekarze zalecali spanie z wyprostowanym kręgosłupem. Nowością wprowadzoną w drugiej połowie XIX w. była własna sypialnia dla par, które wcześniej musiały dzielić pomieszczenie do spania z innymi domownikami. W latach 80. XIX w. zaczęto także produkować łóżka dwuosobowe zwane małżeńskimi (w Polsce nosiły one nazwę „łóżka francuskie”).

Kolejne rewolucyjne zmiany w sypialniach dotyczyły budowania w ich pobliżu toalet i łazienek. W tych pierwszych stawiano specjalny mebel zwany bidetem lub krzesłem czystości. Przybierał on zwykle kształt taboretu lub krzesła z oparciem i otworem w siedzisku (przykrywanym pokrywką lub uchylną klapą), pod którym umieszczano misę lub nocnik. Bidety wyparte zostały dopiero przez tzw. water klozety, instalowane powszechniej po roku 1870 wraz z rozwojem kanalizacji.

Łazienki urządzano w taki sposób, aby osoba z niej korzystająca nie potrzebowała już pomocy służącej i mogła samodzielnie poddawać się ablucjom. Zastosowanie nowych urządzeń i sprzętów (takich jak na przykład wieszaki na ręczniki, półki na akcesoria czy lustra) pozwalało zastąpić tradycyjne posługi.

Wraz z upływem czasu zmieniały się również kształt i dekoracja łóżek – sposób ich ozdabiania podlegał silnym oddziaływaniom mody i stylów artystycznych – meble te coraz bardziej ewoluowały i wychodziły naprzeciw oczekiwaniom, potrzebom i chęci nadania im jak największej wygody – mówi pan dr hab. Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu. – Nie pozbawiało ich to jednak walorów estetycznych – od bogactwa kształtów i bezmiaru dekoracji po skrajny utylitaryzm i oszczędność formy. 

Na wystawie można będzie zobaczyć m.in. najmodniejszy w okresie empire model łóżka, czyli lit en bateau lub lit en gondole – nazwane tak ze względu na kształt przypominający łódź, a także przykłady łóżek z okresu biedermeier, łóżka neorokokowe, neobarokowe, neorenesansowe oraz łoże małżeńskie utrzymane w stylu neoklasycystycznym. Dopełnieniem ekspozycji będą dwa łóżka metalowe – dziecięce oraz składane dla dorosłych – bardzo znanej warszawskiej firmy Konrad i Jarnuszkiewicz.