Stwórcze ręce – sztuka metalu doby modernizmu we Wrocławiu

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

plac Powstańców Warszawy 5

Stwórcze ręce – sztuka metalu doby modernizmu we Wrocławiu

16 marca – 15 czerwca 2015 roku

Kurator: Jacek Witecki

Pierwsza prezentacja mało znanej i w niewielkim stopniu zbadanej twórczości artystów-rzemieślników działających na Śląsku w pierwszej połowie XX w. Pokazanych zostanie prawie 200 dzieł sztuki – od secesji, poprzez ekspresjonizm, art déco do stylów historyzujących – większość z nich nigdy wcześniej nie była udostępniana publiczności.

Historia wrocławskiego rzemiosła artystycznego 1. poł. XX w., które za tworzywo obrało sobie metal, to w dalszym ciągu jeden z mniej rozpoznanych tematów badawczych – pisze we wstępie do katalogu pan dr hab. Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu. – Powodem jest ogromne spustoszenie, a w najlepszym wypadku rozproszenie substancji zabytkowej, która nie znalazła jeszcze godnego sobie miejsca w zbiorach muzealnych, a ze względu na wartość materiałową (srebro, miedź, mosiądz, brąz i żelazo) zawsze była i nadal jest „pożądana” i bezmyślnie dewastowana. Nie uchroniły jej znamiona oryginalności, wartość estetyczna, ewidentny związek z architekturą.

Zwrócenie uwagi w przestrzeni ekspozycyjnej na ich wartość artystyczną, ukazanie w kontekście niezwykle dynamicznie ewoluujących zjawisk stylistycznych, wreszcie też uzmysłowienie ich właścicielom, że są dysponentami cennych dzieł sztuki, które bezwzględnie wymagają ochrony i konserwacji – oto cele postawione przed tą wystawą.

Ekspozycja będzie pokazem metaloplastyki i złotnictwa pierwszej połowy XX w., ze szczególnym uwzględnieniem nowoczesnych trendów od secesji, poprzez art déco, aż do późnych nurtów okresu modernizmu (lata 30. i 40.). Zaprezentowane zostaną dzieła sztuki sakralnej: kielichy mszalne, monstrancje, cyboria, chrzcielnice, świeczniki oraz inne przykłady wyposażenia kościelnego i wystroju wnętrz. Nie zabraknie również zabytków o charakterze świeckim: krat, figur, wyrobów złotniczych. Większość z tych obiektów na co dzień nie jest dostępna dla zwiedzających – przechowywane są w klasztornych i kościelnych skarbcach, zdobią domy prywatne i instytucje. Wypożyczenie ich do muzeum nie było łatwe.

– Podjęliśmy pewne ryzyko sprowadzenia rzeczy, których zazwyczaj na wystawach nie można oglądać – wyjaśnia pan Jacek Witecki, kurator wystawy. – Z jednej strony są to te obiekty, które są cały czas używane w kościołach, z drugiej strony przedmioty o bardzo dużych rozmiarach, które trzeba było zdemontować z ich stałych miejsc i przetransportować do muzeum. Udało nam się pozyskać na przykład wielką kratę z drzwi banku w Prudniku, chrzcielnicę z kościoła św. Józefa Rzemieślnika z Wrocławia, a nawet fragment ołtarza z kościoła św. św. Zygmunta i Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu.

Wystawa poprzedzona została długimi badaniami naukowymi i prawie detektywistycznymi poszukiwaniami zapomnianych zabytków.

– Najczęściej przy organizacji wystawy bazuje się w jakimś fragmencie na własnych zbiorach, a tym przypadku było inaczej – mówi Jacek Witecki. – Wiedzieliśmy, że własnych zbiorów z tej dziedziny prawie nie mamy, podobnie inne muzea. Zabytki były rozproszone. Nasza praca przypominała pracę detektywa – mieliśmy ogólną wiedzę, pewne wskazówki, które prowadziły nas do różnych miejsc, gdzie zwykle poza zabytkami, których się spodziewaliśmy, odnajdywaliśmy jeszcze inne, nieznane.

Artyści

Wystawa będzie prezentować twórczość wybitnych przedwojennych wrocławskich artystów-rzemieślników, obecnie w większości zapomnianych. Najważniejszymi i najobszerniej przedstawionymi twórcami będą złotnik Eryk Adolf i artysta metaloplastyk Jarosław Vonka.

Eryk Adolf pracował wyłącznie dla Kościoła katolickiego, sam przedstawiał się jako „złotnik kościelny”. Był autorem dużych projektów, obejmujących wystrój wnętrza i wyposażenie, jego bogata twórczość zawiera wątki modernistyczne. Na wystawie pokazanych zostanie kilkadziesiąt jego dzieł, m.in. wyjątkowa figura św. Michała Archanioła z kaplicy Św. Rodziny klasztoru Sióstr Boromeuszek w Kamieńcu Ząbkowickim.

Jarosław Vonka, mistrz metaloplastyki artystycznej pochodzący z Czech, autor wielu dzieł kowalstwa artystycznego: ozdobnych krat i detali na budynkach Politechniki Wrocławskiej, zdobień bram elektrowni wodnej na Odrze, elementów wystroju wnętrza wrocławskiego ratusza.

Jego prace utrzymane są w nurcie secesji, ekspresjonizmu i art déco, inspirowane baśniami, legendami, mitami. Przedstawiane przez niego sceny i tajemnicze postaci kryją mnóstwo zagadek, które czekają na rozwiązanie.

Inni pokazywani na wystawie artyści to m.in.: Albert Greiner, konkurent i rywal E. Adolfa na polu złotnictwa sakralnego; Tillmann Schmitz, czołowy przedstawiciel wrocławskiego złotnictwa doby secesji; Gebhard Utinger, malarz, architekt i wybitny projektant, autor m.in. projektu kraty (do bazyliki Św. Rodziny w Branicach) uznanej za arcydzieło rzemiosła artystycznego w skali światowej.

Pokazywane na wystawie eksponaty pochodzą z Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Muzeum Miedzi w Legnicy, Muzeum Miejskiego Wrocławia, Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Mazowieckiego w Płocku, klasztorów Sióstr Boromeuszek w Trzebnicy i Kamieńcu Ząbkowickim, kościołów z Dolnego Śląska i Opolszczyzny oraz ze zbiorów prywatnych.

Wystawie towarzyszy bogato ilustrowany katalog zawierający opisy wszystkich prezentowanych zabytków oraz trzy eseje: dr. hab. Piotra Oszczanowskiego na temat środowiska artystów-rzemieślników w przedwojennym Wrocławiu, Katarzyny Bożek „Erich Adolf, wrocławski mistrz złotniczy” i Jacka Witeckiego „Jaroslav Vonka i jego kuźnia wyobraźni”.