Szklane życiorysy. Polskie projektantki szkła (1945–2020)

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

plac Powstańców Warszawy 5

Szklane życiorysy. Polskie projektantki szkła (1945–2020)

3 października 2023 – 14 stycznia 2024 roku

Kuratorka wystawy: dr Barbara Banaś

Od pionierek tworzących zaraz po II wojnie światowej po współcześnie działające designerki – polskie artystki szkła są bohaterkami wielkiej przeglądowej wystawy przygotowanej przez Muzeum Narodowe we Wrocławiu. To pierwsza w Polsce ekspozycja pokazująca niezwykle bogatą, a ciągle mało znaną twórczość projektantek.

Najnowsza wystawa Muzeum Narodowego we Wrocławiu jest kontynuacją badań i prezentacji, które w ciągu ostatnich dziesięciu lat przyniosły efekty w postaci cieszących się wielkim zainteresowaniem projektów monograficznych poświęconych Wytwórni Wyrobów Ceramicznych Steatyt w Katowicach (2015), Jerzemu Słuczan-Orkuszowi (2019) oraz małżeństwu Eryce i Janowi Drostom (2022) – mówi pan dr hab. Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu. – Za wszystkimi tymi działaniami stoi wybitna znawczyni tematu i wielka propagatorka polskiego powojennego wzornictwa szkła i ceramiki dr Barbara Banaś. To wzornictwo ostatniego półwiecza XX wieku i czasów nam współczesnych cieszy się dziś coraz większym zainteresowaniem i uznaniem. Jego liczne przykłady stają się przedmiotem nie tylko kolekcjonerskich poszukiwań, ale także obiektem wzbogacającym kolekcje muzealne.

Wystawa odkrywa twórczość najwybitniejszych designerek szkła ostatnich siedemdziesięciu pięciu lat. Ich aktywność zawodowa, niezwykle bogata i właściwie niemal nieznana lub rozpoznana bardzo wyrywkowo, świadczy o niebagatelnej roli, jaką odegrały w historii polskiego wzornictwa ostatnich dekad. Projektantki pozostawały na ogół w cieniu swoich kolegów i rzadko pełniły funkcje kierownicze w ośrodkach wzorcujących. Ich losy są rozmaite – niektóre na wiele lat wiązały się zawodowo z jedną hutą, inne często zmieniały miejsca pracy lub działały na zasadach freelancerskich.

Wśród bohaterek wystawy znajdą się pionierki powojennego projektowania szkła: Halina Jastrzębowska-Sigmund i Wanda Zawidzka-Manteuffel, związane w okresie dwudziestolecia międzywojennego z warszawskim Ładem. Kolejne pokolenie to pierwsze absolwentki Katedry Szkła PWSSP we Wrocławiu, m.in. Regina Włodarczyk-Puchała (huta „Julia” w Szklarskiej Porębie), Eryka Trzewik-Drost (huta „Ząbkowice” w Dąbrowie Górniczej), debiutująca w latach 60. XX w. Barbara Urbańska-Miszczyk, związana z hutą „Hortensja” w Piotrkowie Trybunalskim, oraz Stanisława Paczos pracująca wiele lat w hucie „Violetta” w Stroniu Śląskim.

Z pokolenia rozpoczynającego aktywność zawodową w latach 60. i 70. XX wieku na wystawie przedstawione zostały prace związanych z hutą „Zawiercie” w Zawierciu Janiny Węcewicz-Macek i Marii Słaboń, działającej w Tarnowie Barbary Kaczmarek-Górskiej oraz związanych z hutą w Szczytnej i Polanicy-Zdroju Ewy Gerczuk-Moskaluk i Lucyny Pijaczewskiej. Odrębnym fragmentem są prace powstałe w krakowskiej hucie przy ul. Lipowej, działającej jako eksperymentalny ośrodek Instytutu Szkła, dla której wzory opracowywały Barbara Świstacka, Zofia Pasek i Monika Orkusz.

Prezentację zamykają prace projektantek działających w okresie po transformacji 1989 roku, m.in. Małgorzaty Dajewskiej, Katarzyny Hałas, Agnieszki Leśniak, Agnieszki Bar i Aleksandry Kujawskiej.

O niektórych z artystek szkła wiemy bardzo niewiele, a dokumentacja ich projektanckich dokonań jest nierozpoznana i skromna – twierdzi pani dr Barbara Banaś. – Wszystkie jednak traktowały szkło jako materię będącą wspaniałym tworzywem artystycznych poszukiwań i z wielką świadomością starały się pogodzić designerskie aspiracje i pomysły z realiami czasów, w których przyszło im działać. Wystawa ukazuje sylwetki wybranych postaci, ich listę na pewno można wciąż uzupełniać. Zgromadzone eksponaty stają się także opowieścią i zapisem historii zmieniających się oczekiwań odbiorców, podlegającej nieustannym transformacjom sferze życia domowego i społecznego, która wraz z reorientacją potrzeb i rytuałów wpływa na ikonosferę wnętrz prywatnych i publicznych i na ostateczny kształt przedmiotów.

Wystawa wypełnia pewną oczywistą lukę w badaniach i prezentacji tego niezwykle atrakcyjnego dzisiaj zjawiska artystycznego – uważa pan dr hab. Piotr Oszczanowski. – Wychodzi naprzeciw oczekiwań szerokiego kręgu miłośników współczesnego wzornictwa szkła, zapisuje białe karty historii polskiej sztuki powojennej i jednocześnie podkreśla, jak ważne miejsce zajmuje w tej historii, w tej wyjątkowej spuściźnie i dorobku artystycznym wrocławska Akademia Sztuk Pięknych.

Wystawie będzie towarzyszył katalog.

Wybrane wydarzenia towarzyszące wystawie

Oprowadzania kuratorskie

14 października, 5 listopada, 10 grudnia 2023 r., 13 stycznia 2024 r., godz. 13.00

Prowadzenie: pani dr Barbara Banaś. Wstęp z biletem na wystawy czasowe. Zapisy: tel. 71 372 51 48.

Spotkania z projektantkami szkła

5 listopada 2023 r., 13 stycznia 2024 r., godz. 14.30

Prowadzenie: pani dr Barbara Banaś. Wstęp wolny. Zapisy: tel. 71 372 51 48.

Wykłady / prelekcje

25 listopada, godz. 12.00

Szklane historie – o współczesnym projektowaniu kryształu w Hucie Julia

Prowadzenie: pani Katarzyna Świątek. Wstęp wolny.

13 stycznia, godz. 12.00

Maria Słaboń. Ikona designu niedocenionego

Prowadzenie: pani Karolina Kindler-Skowronek, dyrektorka MOK Zawiercie. Wstęp wolny.