„Wajda” — nowa wystawa w Muzeum Narodowym

Muzeum Narodowe w Krakowie

„Wajda” – nowa wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie

Pierwszą na świecie monograficzną wystawę Andrzeja Wajdy będzie można oglądać od 6 kwietnia 2019 roku w Muzeum Narodowym w Krakowie. To multimedialny spektakl nie tylko przypominający, ale także interpretujący twórczość wybitnego reżysera. – Mogliśmy zrobić wystawę biograficzną, mogliśmy na końcu ustawić wielki ekran i wyświetlać filmy w całości – ale po co? Naszym celem było pokazanie geniuszu Andrzeja Wajdy w procesie tworzenia, jego talentu w kierowaniu zespołem uzdolnionych pracowników, umiejętności łączenia różnych sztuk w medium filmowym – mówi kurator ekspozycji, pan dr hab. Rafał Syska.

Do zbudowania imponującej wystawy, którą zaprojektował pan dr hab. Tomasz Wójcik, wykorzystano pozostawione przez reżysera scenariusze, szkice, rysunki, zapiski i dokumenty produkcyjne. O autentyczności ekspozycji decydują archiwalne dokumenty i fotografie, listy pisane i otrzymywane przez Andrzeja Wajdę, a także kostiumy, fragmenty scenografii i najważniejsze nagrody ze statuetką Oscara na czele. Sztukę reprezentują m.in. polskie i zagraniczne plakaty. Nie brak multimediów: mappingów, projekcji, wideoesejów. Najsłynniejsze, a czasem zaskakujące sceny z filmów Andrzeja Wajdy wyświetlane są na dużych ekranach, poszczególnym sekcjom towarzyszy odpowiednio dobrana muzyka.

Wystawa podzielona została na siedem części tematycznych. Dzięki rezygnacji z porządku chronologicznego jej twórcy mogli skupić się na najważniejszych motywach przewijających się przez całą twórczość reżysera, zestawiając filmy i spektakle z różnych okresów i obudowując je kontekstem biograficznym. Ważną linią narracji jest opowieść o doświadczeniach generacyjnych Polaków (wojna, stalinizm, odwilż, Solidarność), a także kontekst instytucjonalny: przemysł kinematograficzny, boje z cenzurą, rola Wajdy jako producenta filmów innych reżyserów. Otwierająca wystawę strefa „Moje domy” wyznacza ścieżki zwiedzania. Uruchamia wątek biograficzny (dzieciństwo i młodość) Andrzeja Wajdy, a dzięki filmowi Kronika wypadków miłosnych pozwala na melancholijne reinterpretacje motywów przedwojennej Polski. To także opowieść o Wajdzie, który długo nie miał własnego domu, więc jego substytuty lokował w wytwórniach filmowych, teatrach, niezliczonych inicjatywach artystycznych. Puentą strefy „Moje domy” jest epizod z Akademią Sztuk Pięknych w Krakowie i decyzja Wajdy o wyjeździe na studia do Łodzi.

Kronika wypadków miłosnych rozgrywa się w sierpniu 1939 roku, kluczem do drugiej części wystawy, zatytułowanej „Piekło”, musi więc być II wojna światowa. W tym miejscu kurator porzucił trop biograficzny, bo kolejność filmów układa się według chronologii wydarzeń zawartych w filmach: wrzesień 1939 – Lotna, potem Katyń, Korczak, Pokolenie, Kanał, Popiół i diament i wreszcie Niewinni czarodzieje – film o próbie „życia bez piętna wojny”. Nie tylko tematyka wojenna jest tu ważna, ale też np. koleje kariery Wajdy – od współpracy z Aleksandrem Fordem po pracę z Zespołem Filmowym „Kadr”, gdzie powstały najważniejsze dzieła Polskiej Szkoły Filmowej.

Sercem wystawy jest rozdział „Mise-en-scène”, w którym nowofalowe filmy stają się pretekstem do opowiedzenia o maestrii narracyjnej reżysera. – Często zapominamy, że Wajda to geniusz nasycający narrację bogactwem literackich i malarskich odniesień, a zarazem reżyser najlepiej czujący się w ekspresyjnych obrazach i pełnej emocji grze aktorów. Zaświadczą o tym nie tylko autotematyczne filmy (jak Wszystko na sprzedaż), ale też zgrupowane w tej strefie dokumenty o pracy Wajdy na planie zdjęciowym. Towarzyszy im opowieść o Wajdzie-producencie, działaczu politycznym i społecznym oraz twórcy własnej szkoły filmowej – opowiada o sercu wystawy kurator Rafał Syska.

Z centrum ekspozycji można wybrać jedną z kilku ścieżek dalszego zwiedzania. Strefa „Rewolucja” z filmami Ziemia obiecana, trylogią: Człowiek z marmuru, Człowiek z żelaza i Człowiek z nadziei, oraz nakręconym we Francji Dantonem z niejednoznaczną wizją rewolucji ilustruje problematykę nurtującą Andrzeja Wajdę w latach 70. i na początku 80. ubiegłego wieku. „Mit” to strefa poświęcona obrazom epickim: Popiołom, Panu Tadeuszowi i Weselu. Łącznikiem tych dzieł jest Wajdowska koncepcja romantyzmu i dyskusja reżysera z mitami obecnymi w historii Polski. – Od Wesela niedaleko już do opowieści o Krakowie i aktywności Wajdy pod Wawelem. Stąd po zwiedzeniu strefy „Mitu” każdy będzie mógł zapoznać się z historią „Mangghi”, spektaklami w Starym Teatrze i innymi krakowskimi inicjatywami reżysera – tłumaczy kurator wystawy.

„Intymność” to część wystawy poświęcona kameralnym filmom laureata Oscara, jak Bez znieczulenia, Dyrygent czy Polowanie na muchy. To także okazja do przypomnienia o najbliższych, choć często anonimowych, współpracownikach Andrzeja Wajdy.

W ostatniej części, zatytułowanej „(Nie)śmiertelność”, twórcy wystawy nie tylko przypominają filmy dotyczące odchodzenia, żałoby i pamięci (Brzezina, Panny z Wilka, Tatarak), ale pokazują Wajdę jako filmowca spełnionego i sławnego. Można stąd wrócić do „salek kinowych”, obejrzeć najwspanialsze sceny z filmów reżysera i jego spektakli teatralnych.

– Andrzej Wajda jest wizytówką – polskiego filmu, polskiego teatru – na świecie. Przez pryzmat twórczości reżysera zobaczymy w MNK człowieka; poznamy jego myśli, jak również odniesienia do szeroko pojętej kultury. Współtworzą ją przede wszystkim rozpoznawalne motywy ikonograficzne z filmów Wajdy, stanowiące o zasobie naszej wyobraźni. Nie mam wątpliwości, że wystawa jest świetną prezentacją sylwetki jednego z najwybitniejszych reżyserów światowego kina – podsumowuje pan dr hab. Andrzej Betlej, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie.

Ekspozycji towarzyszy wspaniale ilustrowany dwujęzyczny katalog – monografia życia i twórczości Andrzeja Wajdy dopełniająca wątki poruszone na wystawie, ale i tworząca zamkniętą całość także bez niej.

(MB)

Informacje dla zwiedzających:

Wajda

6 kwietnia – 8 września 2019 roku

Gmach Główny, al. 3 Maja 1

poniedziałki: nieczynne, wtorek-piątek: godz. 9.00-17.00, sobota: godz. 10.00-18.00, niedziela: godz. 10.00-16.00

Bilet normalny: 20 zł

Bilet ulgowy: 15 zł

Bilet rodzinny: 40 zł

Bilet grupowy ulgowy: 5 zł

Organizator: Muzeum Narodowe w Krakowie, współorganizatorzy: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Gmina Miejska Kraków

Kurator: dr hab. Rafał Syska, koordynator: Kamila Hyska, projektant: dr hab. Tomasz Wójcik, materiały audiowizualne i wideoeseje: dr Adam Uryniak

Ciężka ręka sprawiedliwości — wina, prawo i kara na starodrukach z kolekcji MNK

5 marca – 27 lipca 2019 roku

Polska wersja słynnego traktatu Młot na czarownice z 1614 roku, nie mniej słynna Utopia św. Tomasza More’a z roku 1715 czy przewodnik po Paryżu z widokiem Bastylii z 1716 r. znalazły się wśród starodruków prezentowanych w Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego na wystawie Ciężka ręka sprawiedliwości. Ekspozycja, którą będzie można zwiedzać do 27 lipca 2019 r., obrazuje jak na przestrzeni wieków zmieniało się prawo, jak postrzegano winę i jakie wymierzano kary.

– Na wystawie pokazujemy 79 ksiąg, od najstarszych inkunabułów wydanych jeszcze w końcu XV wieku aż po książki z pierwszej połowy XIX wieku, a także 19 map i atlasów, ukazujących świat i Europę, powstałych od końca XVI do połowy XIX wieku – mówi pani kurator wystawy Iwona Długopolska.

Wśród zebranych dzieł znalazły się m.in. traktaty i rozprawy prawnicze, różne kodeksy i zbiory praw, ustawy konstytucyjne oraz podręczniki do nauki prawa. Wątki odnoszące się do kwestii winy i kary oraz istoty sprawiedliwości odnajdujemy także w dziełach podróżniczych, historycznych czy literackich, jak wspomniany przewodnik po Paryżu. W historii magistratów miast polskich z 1845 roku znajduje się litografia ukazująca izbę sądową w Ratuszu krakowskim zburzonym w roku 1820, a w pracy wydanej w Lipsku w 1805 roku pokazane zostały różne rodzaje kar wymierzanych w Rosji na początku XIX wieku.

Prawo rzymskie, które znacząco wpłynęło na rozwój prawodawstwa europejskiego, ukazane zostało poprzez Digesta – na wystawie wydanie z 1562 roku – będące efektem wielkiej kodyfikacji prawa rzymskiego dokonanej w pierwszej połowie VI wieku na rozkaz cesarza bizantyjskiego Justyniana I. Towarzyszy im Corpus Iuris Civilis z lat 1594–1595 w redakcji Denysa Godefroya, francuskiego prawnika, który po raz pierwszy użył tego określenia odnoszącego się do całości kompilacji prawa rzymskiego.

Prawo kościelne reprezentują zbiory prawa kanoniczego: Dekret Gracjana z XII wieku, wydany w Paryżu w 1516 roku, oraz Klementyny papieża Klemensa V z roku 1313, wydrukowane w Lyonie w 1548 roku. Oba zbiory weszły w skład Corpus Iuris Canonici, kodeksu prawa kanonicznego kształtującego się od XII do XV wieku.

Czym była wina i kara w kontekście eschatologicznym, przedstawiają drzeworyty ukazujące dni Apokalipsy i Sądu Ostatecznego w amsterdamskiej edycji Biblii z roku 1578 oraz wyobrażenie piekła w bogato ilustrowanym weneckim wydaniu Boskiej komedii Dantego z 1544 roku. Wydane w Krakowie w latach 20. i 30. XVI wieku krótkie prace dotyczące zasad spowiedzi w Kościele katolickim w praktyce odnosiły się do pojęcia grzechu i jego odpuszczenia.

Z ramienia władzy świeckiej, rzadziej kościelnej, wytaczane były procesy przeciwko czarownicom. Na wystawie pokazana została polska wersja traktatu Młot na czarownice z 1614 roku, napisanego przez Jakuba Sprengera i Henryka Kramera, dwóch niemieckich dominikanów i inkwizytorów, a wydrukowanego po raz pierwszy w 1487 roku. Krytykiem tychże procesów był Fryderyk von Spee, którego traktat wydany w Poznaniu w roku 1647 także znalazł się na ekspozycji.

Prawo polskie ziemskie i grodzkie reprezentowane jest poprzez statuty i zbiory praw z okresu od XVI do XVIII wieku. Pokazane zostały także druki dotyczące sądownictwa i systemu karnego od czasów monarchii stanowej i Rzeczypospolitej Szlacheckiej, przez próby ich reformy w czasie Sejmu Czteroletniego w latach 1788–1792 aż po okres zaborów i wprowadzenie Kodeksu Napoleona w Księstwie Warszawskim w roku 1808.

Pojęcie sprawiedliwości obrazują personifikacje rzymskiego bóstwa Iustitii oraz jej alegoryczne przedstawienia, umieszczane na kartach tytułowych i w winietach ksiąg. Swoje zdanie w kwestii sprawiedliwości praw wypowiedział w dwuwierszu Jan Kochanowski. Jego aforyzm: Prawa są równie iako paięczyna, Wróbl się przebije, a na muszkę wina, został umieszczony w zbiorze utworów z 1604 roku, również prezentowanym na wystawie.

Wydarzenia edukacyjne

5 kwietnia

Ex libris Małgorzaty Bourbon-Siciles z Czartoryskich

Biblioteka Książąt Czartoryskich, ul. Św. Marka 17, godz. 18.00

prowadzenie: p. Aleksandra Kabata, wstęp wolny

6 kwietnia

Międzynarodowy Dzień Książki dla Dzieci w MNK

Opowieści przedmiotów, czyli bajki podsłuchane w muzeum

Gmach Główny, godz. 10.00

książkę Jagody Gumińskiej-Oleksy czyta p. Małgorzata Zawadzka, aktorka Teatru Starego w Krakowie, wstęp wolny

Trochębajki o Wyspiańskim

Gmach Główny, godz. 10.30

książkę Katarzyny Maziarz czyta p. Małgorzata Zawadzka, wstęp wolny

Dziecięce zamyślenia – o tym, czy książki mogą pisać się same

cykl: Latający Dywan (spektakl dla dzieci w wieku od 4 do 7 lat)

Gmach Główny, godz. 11.00

prowadzenie: p. Tomasz Dylawerski, wstęp: 10 zł

zakup biletów

Warsztaty z ilustracji książkowej

zajęcia dla dzieci w wieku od 6 do 10 lat

Gmach Główny, wystawa Wyspiański, godz. 12.15

prowadzenie: p. Małgorzata Zając, wstęp: 10 zł

***

Droga do obrazu

cykl: 10+Sztuka (warsztaty dla dzieci w wieku od 10 do 13 lat)

Pawilon Józefa Czapskiego, ul. Józefa Piłsudskiego 12, godz. 10.30

prowadzenie: p. Izabela Lechowicz, wstęp: 80 zł za cykl zajęć, 20 zł za jednorazowy udział w warsztatach

***

Aktorzy Wajdy

komentarz do współczesności, film Wesele

goście: pp. Bożena Dykiel, Ewa Ziętek, Krystyna Zachwatowicz-Wajda

Gmach Główny, sala AV, godz. 16.30 oraz 19.00

prowadzenie: p. Łukasz Maciejewski, wstęp wolny

7 kwietnia

Sztuka zmienną jest

cykl: Konik muzealny (warsztaty dla rodzin z dziećmi w wieku od 4 do 7 lat)

Gmach Główny, wystawa Sytuacja się zmieniła, godz. 11.00-14.00 (uczestnicy mogą dołączyć do godz. 13.00)

prowadzenie: pp. Weronika Moskwa, Martyna Majsterek, wstęp: 15 zł od dziecka (dla opiekuna wstęp bezpłatny), bilet rodzinny: 30 zł

***

Namalujmy Paon

cykl: Złóż życzenia Muzeum (warsztaty na 140-lecie MNK)

Kamienica Szołayskich, pl. Szczepański 9, wystawa Kraków 1900, godz. 11.00

prowadzenie: p. Oliwia Matuszewska, wstęp wolny

***

Oprowadzanie kuratorskie: Wajda

Gmach Główny, wystawa Wajda, godz. 12.00

prowadzenie: p. dr hab. Rafał Syska, wstęp z biletem na wystawę

***

Oprowadzanie kuratorskie: Kraków 1900

Kamienica Szołayskich, wystawa Kraków 1900, godz. 14.00

prowadzenie: p. Urszula Kozakowska-Zaucha, wstęp z biletem na wystawę

8 kwietnia

Dzieci Wyspiańskiego

Gmach Główny, sala AV, godz. 18.00

prowadzenie: p. Dominika Bartlik-Osikowicz, wstęp wolny

9 kwietnia

Kraków jest piękny od pierwszego piętra w górę

cykl: Rozmowy o…

Kamienica Szołayskich, wystawa Kraków 1900, godz. 10.15

prowadzenie: p. Filip Skowron, wstęp: 1 zł

***

Dzieci mamy i zwiedzamy: Kraków 1900

oprowadzanie dla opiekunów dzieci do lat trzech

Kamienica Szołayskich, wystawa Kraków 1900, godz. 11.00

prowadzenie: p. Jolanta Bobala, wstęp z biletem na wystawę

***

Czy Piast Kołodziej bił monety?

Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego, ul. Józefa Piłsudskiego 12, godz. 18.00

prowadzenie: p. Mateusz Woźniak, wstęp wolny

10 kwietnia

Środy w cieniu sztuki

oprowadzanie

Gmach Główny, galeria Broń i Barwa w Polsce, godz. 14.30

prowadzenie: p. Tomasz Kida, wstęp z biletem na wystawę

***

Wielkopostna zaduma strunami i smyczkiem

cykl: Muzykowanie u Matejków

Dom Jana Matejki, ul. Floriańska 41, wstęp wolny, godz. 18.00

wystąpią: zespół instrumentalny Vox Coelestis, nauczyciele Szkoły Muzycznej I stopnia w Dobczycach

w programie pieśni, psalmy i utwory barokowe