Pójdź ze mną przez padół płaczu. Cykl „Wojna” Artura Grottgera

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

pl. Powstańców Warszawy 5

Pójdź ze mną przez padół płaczu. Cykl „Wojna” Artura Grottgera

16 stycznia – 16 czerwca 2024 roku 

Kuratorka: Natalia Sienkiewicz

Wojna Artura Grottgera należy do najcenniejszych dzieł w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Na 11 rysunków, wykonanych na kartonach ciemną i jasną kredką, Grottger przelał uniwersalną wizję okrucieństwa wojny. Prezentacją cyklu Muzeum upamiętnia Rok Romualda Traugutta i wydarzenia powstania styczniowego.

Twórczość Grottgera stanowi rodzaj dokumentu rzeczywistości polskiej lat 60. XIX w. Wojna różni się od poprzednich jego prac, takich jak Lithuania i Polonia, które bezpośrednio odwoływały się do wydarzeń powstania. Wojnie artysta nadał bardziej uniwersalną wymowę. Cykl prezentuje wojnę jako odwieczną zmorę ludzkości, która pozostawia po sobie jedynie nędzę, upodlenie i zniszczenia.

Wojna powstawała długo, co Grottger opisywał w listach do narzeczonej, Wandy Młodnickiej (Monné). To właśnie jej poświęcił cały cykl, o czym świadczą ukryte na każdym z rysunków litery składające się na osobiste dedykacje: Dla mej Wandy oraz moja nadzieja.

Struktura cyklu została określona za pomocą Prologu i Epilogu, pełniących funkcję klamry ujmującej pozostałe dziewięć rysunków, uświadamiając odbiorcy, że cała opowieść Wojny rozgrywa się w umyśle twórcy.

Akcja pierwszego kartonu, zatytułowanego Pójdź ze mną przez padół płaczu, rozpoczyna się w pracowni pogrążonego w zadumie i melancholii artysty, któremu ukazuje się postać Muzy-Beatrycze, przywołującej go do powstania i podjęcia wędrówki. To właśnie z tą parą alegorycznych postaci widzowie odbywają podróż po kolejnych scenach cyklu.

Na przemian żmudną i gorączkową pracę nad rysunkami zaczął latem 1866 r. w Porębie u hrabiów Bobrowskich – wyjaśnia pani Natalia Sienkiewicz, kuratorka wystawy. – Jej koniec przypadł na połowę lipca 1867 r. i jeszcze w tym samym miesiącu prezentowano ją na wystawie światowej w Paryżu. Cyklem artysty zainteresował się cesarz Franciszek Józef, który w listopadzie 1867 r. nabył „Wojnę” za 8 tysięcy franków. Po śmierci cesarza prace Grottgera zostały rozdzielone między spadkobierców. W 1922 r. państwo polskie wykupiło cykl przy pomocy prywatnych instytucji. „Wojna” trafiła do Galerii Narodowej miasta Lwowa, a w 1947 r. została przewieziona do Wrocławia i włączona do zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu.

Artur Grottger (1837–1867) od najmłodszych lat kształcił się w rysunku i malarstwie. Pierwsze nauki odebrał od ojca, Jana Józefa. W 1850 r. rozpoczął edukację we lwowskiej pracowni Jana Maszkowskiego i nawiązał znajomość z Juliuszem Kossakiem. W latach 1852–1854 podjął studia w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie poznał artystów swojego pokolenia, w tym Jana Matejkę i Andrzeja Grabowskiego. Jego edukację uwieńczyły studia na wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1854–1865.

Wystawa prezentowana jest w salach wystawy stałej Sztuka polska XVII-XIX w., w soboty można ją zwiedzać bezpłatnie.

zdjęcia: Adrian Nikiel