Wydawcy – introligatorzy – złotnicy. Zabytkowe oprawy ksiąg ze zbiorów MNK

Muzeum Narodowe w Krakowie

Od 1 września 2020 roku Muzeum Narodowe w Krakowie zaprasza na wystawę zatytułowaną Wydawcy – introligatorzy – złotnicy. Zabytkowe oprawy ksiąg ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie (Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego przy ul. Józefa Piłsudskiego 12).

Od średniowiecza introligatorzy zdobili oprawy ksiąg, używając rozmaitych narzędzi: tłoków, radełek i plakiet, którymi tłoczyli w skórze elementy dekoracyjne, łączone we wzory charakterystyczne dla epoki wykonania oprawy. Udało się zidentyfikować część osób, które wywarły wpływ na styl zdobienia opraw. Byli wśród nich drukarze-wydawcy, a także wybitni bibliofile, zamożni, często podróżujący lub sprowadzający księgi z odległych krajów, dyktujący rzemieślnikowi styl oprawienia księgi. W mniejszym stopniu z introligatorami współdziałali złotnicy – surowce przez nich użytkowane były drogie, wykorzystywano je więc do ozdoby ksiąg wyjątkowych: liturgicznych i modlitewników.

Dobrze zachowane oprawy świadczą o zmienności artystycznych stylów w poszczególnych epokach, rzemieślniczym kunszcie ich wytwórców i rozmachu bibliofilskich działań, polegających nie tylko na zbieractwie, ale i zabezpieczeniu oraz zdobieniu ksiąg.

Prezentujemy siedemdziesiąt ksiąg z dobrze zachowanymi oprawami, wykonanymi ze skóry nałożonej na deski, tłoczonej różnymi narzędziami introligatorskimi w stylu odpowiadającym epoce ich druku.

Na oprawach późnogotyckich – z końca XV i pierwszych lat XVI wieku – znajdujemy kompozycje wykonane odbiciami pojedynczych tłoków: rozet, gałązek z liściem akantu, kwiatonów i wpisanych w kwadrat gryfów i orłów, z powszechnym w Europie Zachodniej i Środkowej „wzorem owocu granatu” zapożyczonym ze wzornictwa bogatych tkanin jedwabnych z nićmi złotymi i srebrnymi.

Od drugiej ćwierci XVI wieku jednymi z najczęściej używanych narzędzi były radełka: metalowe walce z wyciętym motywem arabeski, plecionki, kratownicy, łańcuszka, kandelabru i figuralne, z portrecikami w medalionach, półpostaciami świętych i władców oraz dam – personifikacji muz i cnót w renesansowych strojach, umieszczonych w arkadkach, a także całymi scenkami nawiązującymi do Biblii: Sen Jakuba, Ofiara Izaaka, Zmartwychwstanie, Ukrzyżowanie itp. Radełek używano do tłoczenia ramek okładki, czasem zapełniano w ten sposób całą jej powierzchnię, ale najczęściej na przedniej okładce pozostawiano pośrodku pole zwane zwierciadłem, w którym odbijano dużymi tłokami-plakietami główny motyw dekoracyjny. Plakiety – centralne na planie koła, prostokąta czy owalu oraz narożnikowe – na planie trójkąta zawierają wizerunki, całe scenki lub wypełniane były skomplikowanymi ornamentami florystyczno-geometrycznymi. Część opraw tłoczona była tylko ślepo – rozgrzanym tłokiem odbijanym na skórze, niektóre posiadają elementy, zwłaszcza centralne, tłoczone złotem, tylko wyjątkowo tłoczenia całej powierzchni wykonywano złotem.

Niewiele zachowało się opraw, do których stworzenia angażowano złotników. Przeznaczone były dla szczególnych odbiorców, przede wszystkim dla ksiąg liturgicznych i modlitewników. Pięć złotniczych opraw ksiąg z XVII i XVIII wieku, wykonanych różnymi technikami, z metalowymi, srebrnymi i złoconymi elementami dekoracyjnymi osadzonymi na skórze lub aksamicie także ukazuje zmienność stylu dekoracji, zwłaszcza że wykonywane były w bardzo odległych ośrodkach na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

(opracowanie: DB)

Nowa e-księgarnia w Muzeum Narodowym w Krakowie

Zachęcamy do korzystania z intuicyjnej i łatwej w obsłudze księgarni internetowej online. To kolejne ułatwienie dla miłośników naszych książek.

Nowa e-księgarnia pozwala szybko, łatwo i bezpiecznie zamówić publikacje związane ze zbiorami naszego Muzeum. Stale wzbogacana oferta to przede wszystkim wydawnictwa towarzyszące wystawom, przewodniki po oddziałach, katalogi zbiorów, publikacje naukowe i edukacyjne, książki popularnonaukowe, a także e-booki.

Działalność wydawniczą Muzeum Narodowe w Krakowie prowadzi od początków swego istnienia. W ostatnich latach nakładem Muzeum ukazuje się rocznie około trzydziestu książek poświęconych szeroko rozumianej sztuce polskiej i zagranicznej – od starożytnej po współczesną. Mają one charakter zarówno naukowy, jak i popularnonaukowy, są przeznaczone dla dorosłych i młodzieży oraz dla dzieci.

Wydajemy piękne albumy, katalogi, leksykony oraz przewodniki do wystaw (monograficznych, zbiorowych i tematycznych) organizowanych lub współorganizowanych przez Muzeum w kraju i za granicą. Publikujemy także różnorodne książki ukazujące bogate zbiory naszej instytucji (często w ramach serii wydawniczych), przewodniki po oddziałach i galeriach Muzeum. Wiele z nich stanowi nie lada gratkę dla kolekcjonerów i miłośników sztuki (są dostępne także w języku angielskim).

Na tych, którzy skorzystają z naszej e-księgarni, czekają różne atrakcje i zniżki cenowe. Zainteresowani mogą zapisać się do newslettera, aby zawsze być na bieżąco z nowościami, zapowiedziami i promocjami. Każdy, kto nie zdążył lub nie mógł kupić upominku w stacjonarnych sklepikach muzealnych, ma okazję skorzystać z księgarni internetowej, bo wszystkie akcesoria książkowe i gadżety dostępne w muzealnych oddziałach, są także do kupienia online. I co ważne: zakupy może zrobić każdy i o każdej porze. Zapraszamy.

Bezpłatne wtorki

Już od 1 września zapraszamy Państwa na bezpłatne zwiedzanie w każdy wtorek (zamiast niedzieli). Bezpłatne zwiedzanie obejmuje wszystkie wystawy stałe w Muzeum.

Tak, aby każdy z Państwa mógł do nas zdążyć, w każdy wtorek będą obowiązywały dłuższe godziny zwiedzania:

Gmach Główny: 10.00–18.00, przerwa techniczna: 12.00–12.30, 14.30–15.00

Muzeum Książąt Czartoryskich (Pałac i Arsenał): 10.00–18.00, przerwa techniczna: 12.00–12.30, 14.30–15.00

Sukiennice – Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku: 10.00–18.00, przerwa techniczna: 13.00–14.00

Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego, Pawilon Józefa Czapskiego, Ośrodek Kultury Europejskiej EUROPEUM, Dom Józefa Mehoffera, Kamienica Szołayskich, Dom Jana Matejki i Pałac Biskupa Erazma Ciołka: 10.00–17.00, przerwa techniczna: 13.00–14.00

Muzeum Karola Szymanowskiego w Zakopanem: 10.00–17.00, przerwa techniczna: 13.00–13.30

Regulamin jest dostępny na stronie internetowej i we wszystkich oddziałach.