Zapiski z Paryża: 12. Kościół świętego Pawła, dawna parafia paryskich arystokratów

Pelagiusz z Asturii

Jest to świątynia o jednej z najciekawszych historii, jakie znam. W zasadzie chodzi tu o dwa odrębne kościoły, które historia połączyła wskutek rewolucji antyfrancuskiej.

Pierwotny kościółek z pierwszej połowy VII wieku poświęcony był św. Pawłowi, pierwszemu pustelnikowi (AD 228-341). Ponieważ teren, na którym był położony, zajmowały pola uprawne, nazywano go Chapelle Saint-Paul-des-champs („kaplica św. Pawła na polach”). Wkrótce wokół kościoła pojawiły się zabudowania i coraz więcej ludzi zasiedlało okolicę, doprowadzając do tego, że w 1125 roku erygowana tu została parafia. W tzw. międzyczasie pierwotną kapliczkę epoki Merowingów zastąpiono gotycką świątynią, lecz nie ma żadnych danych co do daty postawienia drugiego kościoła.

Od początku istnienia świątyni aż po wiek XVIII przylegał doń cmentarz, na którym pierwotnie chowano zakonnice z klasztoru św. Eligiusza na Ile de la Cité (wyspa w centrum Paryża, na której znajduje się katedra). Tu na przykład spoczęło pierwotnie ciało Kartezjusza po przywiezieniu go ze Sztokholmu.

Nowopowstała parafia znajdowała się jeszcze poza pierwszymi średniowiecznymi murami miasta, które Filip August zbudował wokół prawobrzeżnego Paryża w latach 1190-1209 (a na drugim brzegu Sekwany w latach 1200-1215). Natomiast nowy mur Karola V w XIV wieku zawarł ją w obrębie miasta. Odtąd, zwłaszcza z powodu nieopodal mieszczącej się siedziby królewskiej w pałacu Saint-Pol, życie parafii doznało silnego impulsu. Parafia zaczęła przyjmować rolę świątyni paryskiej arystokracji. Karol V, Karol VI, wszystkie dzieci tego pierwszego i niektóre tego drugiego zostały ochrzczone w kościele pw. św. Pawła.

W 1431 roku ukończono poważną rozbudowę kościoła i konsekrowano go. Ponad sto lat później przyjął on wystrój w stylu renesansu. Warto też wspomnieć o przerobieniu prezbiterium i postawieniu nowego ołtarza głównego według projektu Juliusza Hardouin-Mansarta w latach 1684-1690. Niestety z czasem kościół podupadł, a z nadejściem rewolucji został zamknięty, w 1796 roku sprzedany i przez nowego właściciela wkrótce rozebrany (usunięto także prastary cmentarz). Jedyną pozostałością po kościele jest wysoki fragment jednej ze ścian wieży kościelnej, który obecnie przylega do kamienicy mieszkalnej.

Właśnie z powodu zburzenia tej świątyni znajdujący się nieopodal kościół św. Ludwika przejął w 1802 roku, w rok po podpisaniu przez Piusa VII konkordatu z rewolucyjnym państwem, podwójne wezwanie. O tym wspaniałym świadectwie barokowej architektury sakralnej będzie w następnej części „Zapisków”.

Plan późniejszego kościoła, dawne mapy okolic oraz zdjęcie pozostałego do dziś muru po wieży można zobaczyć na stronie tombes-sepultures.com.

20 XI AD 2013
św. Feliksa Walezego