„Odsłony Cata. Stanisław Mackiewicz w listach” — pisarz i publicysta w prywatnej odsłonie

Ośrodek KARTA

Odsłony Cata to wyjątkowa opowieść o 20 latach życia wybitnego polskiego publicysty i premiera emigracyjnego rządu RP. To dokument, który czyta się jak dziennik, choć dziennikiem nie jest. Powstał z listów pisanych przez Cata do rodziny i przyjaciół i odsłania autora w wersji prywatnej, intymnej. Listy Mackiewicza zebrane w takiej formie i wydane przez Ośrodek KARTA są dostępne dla czytelników po raz pierwszy. Zdecydowana ich większość nie była dotąd publikowana.

Listy odsłaniają znanego ze swej bezkompromisowości pisarza od strony prywatnej: pomiędzy głodem a wystawnym ucztowaniem, chorobą a erotycznym rozpasaniem, potępieniem a sławą. Korespondencja pochodzi z dwóch dekad: dziesięciu lat spędzonych w Londynie (1946–1956) i ostatniej dekady życia Cata, warszawskiej (1956–1966). Jej lektura przynosi obraz Mackiewicza wygłaszającego opinie ostre, często aroganckie, człowieka z jednej strony romansującego na potęgę i traktującego kobiety przedmiotowo, a z drugiej platonicznie zakochanego. Przywołanie wszystkich nastrojów Cata i poruszanych przez niego tematów pozwala traktować jego listy nie tylko jako przewodnik po życiu osobistym, ale również opowieść o czasach i miejscach, w których żył.

Odsłony Cata to nie tylko poruszający tekst, książka została wzbogacona fotografiami wykonanymi przez samego autora, który okazał się również wrażliwym, świadomym fotografem.

Fragmenty listów do Michała K. Pawlikowskiego:

(…) Nie ma dla mnie większej przyjemności, jak porozmawiać „po dusze” ze starym przyjacielem. Zrobiłem sobie skoroszyt z Twoich listów. Jest ich około 194. To „około” nie jest tak głupie, jak się Tobie zdaje, bo obejmuje także nadesłane przez Ciebie fotografie. Na samym spodzie jest Twoja fotografia przysłana mi w 1951, ale listy zaczynają się dopiero od 1953 roku. Stanowią one wspaniały utwór beletrystyczny. Zapewne będą wydane w druku po mojej i Twojej śmierci, ale dziś wydawać ich nie można, bo trzeba by było skreślać niektóre ustępy o osobach żyjących, a wszelkie skreślenie tych wspaniałych listów byłoby kompletnym świństwem.

[16 maja 1962]

(…) Kwestia samobójstwa jako ucieczki przed cierpieniami jest dla mnie aktualna, jeśli nie dwa razy na dzień, bo i tak bywa, to przynajmniej dwa razy na tydzień. Samobójstwa nie popełnię, bo nie umiem się na nie zdobyć, ale upokorzenie, że ja, który uważałem się kiedyś za człowieka odważnego, nie mogę się teraz zdobyć na akt tak logiczny w moim położeniu, stanowi dla mnie tragedię „samą w sobie”.

[10 stycznia 1952]