Dom Orański: państwo i niewolnictwo

DutchNews / Daily Mail

W latach 1675–1770 Dom Orański osiągnął dochody w wysokości około trzech milionów guldenów (czyli sześciuset milionów dolarów amerykańskich w przeliczeniu na współczesną walutę) dzięki zyskom czerpanym z niderlandzkich posiadłości kolonialnych. Opracowane na zlecenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych studium pt. Państwo i niewolnictwo (Staat en Slavernij), które analizuje rolę rządu Niderlandów i innych instytucyj w utrzymaniu niewolnictwa w koloniach oraz dalsze konsekwencje tego stanu rzeczy, 15 czerwca zostało zaprezentowane w parlamencie. Xiążęta orańscy otrzymywali m.in. trzy procent zysków Kompanii Wschodnioindyjskiej z handlu przyprawami uprawianymi na terenie obecnej Indonezji – mimo że nie byli jej udziałowcami.

W grudniu 2022 r. premier Marek Rutte przeprosił w imieniu państwa za udział w handlu ludźmi. 1 lipca, w trakcie festiwalu Keti Koti (Zerwane łańcuchy), spodziewane są natomiast przeprosiny ze strony Jego Królewskiej Mości króla Wilhelma Alexandra – na ten dzień przypada sto pięćdziesiąta rocznica zniesienia niewolnictwa w niderlandzkich koloniach. Pod koniec ubiegłego roku Najjaśniejszy Pan zarządził przeprowadzenie badań na temat roli odgrywanej przez jego przodków i innych członków dynastii w epoce kolonialnej. Znajdujące się w monarszej kolekcji zabytki z tego okresu zostaną poddane ocenie specjalistów, czy nie pochodzą z rabunku. Rodzina królewska przestała używać ceremonialnej Złotej Karety, którą zdobi alegoria hołdu składanego przez kolonie.

Do powstania studium przyczyniło się trzydziestu naukowców. Historyk Rajmund Schütz przeanalizował zyski osiągane przez namiestników Republiki Zjednoczonych Prowincyj – Wilhelma III, Wilhelma IV i Wilhelma V – w latach 1675–1770 dzięki spółkom handlowym: Zjednoczonej Kompanii Wschodnioindyjskiej (Vereenigde Oostindische Compagnie) i Kompanii Zachodnioindyjskiej (West-Indische Compagnie). Zaznaczył przy tym, że pełny szacunek nie jest możliwy ze względu na braki w dokumentacji.

W 1700 r. Wilhelm III otrzymał ze strony VOC wypłatę w wysokości dwudziestu pięciu tysięcy guldenów. Szacuje się, że łącznie trzej xiążęta przyjęli od VOC ponad dwa miliony guldenów dywidend. Zarobili także równowartość czterdziestu sześciu milionów euro z handlu opium prowadzonego za pośrednictwem Amphioensociëteit. Dynaści byli również uprawnieni do otrzymania procentu, gdy statki obu kompanij przejmowały inne jednostki.

Schütz jest zdania, że w związku z funkcjami politycznymi i militarnymi sprawowanymi w Republice Zjednoczonych Prowincyj Dom Orański osiągnął dodatkowo dochody szacowane na równowartość pięciuset dwóch milionów euro.

Według minister spraw wewnętrznych Hanke Bruins Slot badania szkicują niezwykle bolesny obraz, natomiast rząd zamierza zlecić dalsze studia nad epoką kolonialną.

opracowanie: Adrian Nikiel