Krytyka liberalizmu, demokracji liberalnej i postmodernizmu w filozofii politycznej Alberta Caturellego

Jacek Bartyzel

Uwagi wstępne

Dominacja liberalizmu – i to w jego odmianie progresywistycznej, a nie na przykład libertariańskiej czy ordoliberalnej – we współczesnej filozofii polityki jest faktem niewątpliwym. Tę swoją szczególną pozycję kierunek ów zawdzięcza, też bez wątpienia, przede wszystkim Teorii sprawiedliwości Johna Rawlsa, mającej status dzieła kanonicznego, nieomal „biblii” współczesnego liberalizmu postępowego. Parafrazując Karola Marksa, można powiedzieć, że liberalizm w tym wydaniu jest dziś ideologią panującą klasy panującej – czyli, w dzisiejszych realiach (i w niezgodzie z Marksowskim mniemaniem o dominacji materialno-produkcyjnej „bazy” nad ideologiczną „nadbudową”), inteligencji wykształconej na zdemokratyzowanych uniwersytetach i rekrutującego się z niej personelu mediów wszelkiego rodzaju, sprawującego metapolityczną „władzę dyskursywną” (logokrację) oraz „hipermoralny” nadzór nad „stosunkami komunikacyjnymi” (J. Habermas) wpływającymi na realne procesy społeczno-polityczne; inaczej mówiąc – grupy, którą już w połowie XIX wieku Juan Donoso Cortés proroczo nazwał „klasą dyskutującą” (la clase discutidora). Poważnych (a dokładniej mówiąc: poważnie traktowanych) konkurentów w tej klasie liberalizm progresywny ma jedynie na lewo od siebie, to znaczy pośród neomarksistów oraz postmodernistów różnych obediencji.

Stanowiska bardziej zasadniczo opozycyjne wobec liberalizmu, które do pewnego stopnia zdołały przebić się do metapolitycznego mainstreamu, zajmują przede wszystkim (w świecie anglosaskim) tak zwani komunitaryści (na czele z Alasdairem MacIntyre’em i Michaelem J. Sandelem) oraz konserwatyści nawiązujący do filozofii politycznej już to (częściej) Leo Straussa, już to (znacznie rzadziej) Erica Voegelina, a w Europie również Carla Schmitta. W tym zakresie dorobek oponentów liberalizmu jest stosunkowo dobrze rozpoznany, dyskutowany i recypowany także w Polsce. O wiele gorzej przedstawia się natomiast u nas znajomość dokonań najstarszego oponenta liberalizmu, czyli filozofii politycznej opartej na klasycznej, arystotelesowsko-tomistycznej metafizyce realistycznej lub innych kierunkach filozofii chrześcijańskiej, a związanej też z religijnym i politycznym tradycjonalizmem. Jedną z przyczyn tej ignorancji jest zapewne fakt lingwistycznego „anglocentryzmu” dzisiejszych sfer akademickich, podczas gdy znakomita większość dzieł należących do katolickiego renouveau w filozofii politycznej ostatnich dekad powstała w językach romańskich. Bez iluzji ogarnięcia całości przywołajmy tu przynajmniej takie nazwiska, jak: we Francji i krajach frankofońskich – Gustave Thibon, Marcel De Corte, Michel Villey, Claude Polin, Michel Bastit i Yves-Marie Adeline; we Włoszech – Michele Federico Sciaccia, Augusto Del Noce, Danilo Castellano, Marino Gentile, Francesco Gentile i Pier Paolo Ottonello; w Hiszpanii – współtwórcy Escuela de Barcelona: Juan B. Vallet de Goytisolo, Francisco Canals Vidal i o. Victorino Rodríguez y Rodríguez OP, Estanislao Cantero Núñez oraz tradycjonaliści karlistowscy: Francisco Elías de Tejada y Spínola, Rafael Gambra, Álvaro d’Ors i Miguel Ayuso Torres (a także karlista północnoamerykański Frederick D. Wilhelmsen); w kręgu portugalsko-brazylijskiej cywilizacji „luzytańskiej” – Henrique Barrilaro Ruas, Mário Bigotte Chorão, José Pedro Galvão de Sousa i Ricardo Marques Dip; wreszcie w krajach hispanoamerykańskich – Jesús Guisa de Azevedo (Meksyk), o. Osvaldo Lira Pérez OP i Juan Antonio Widow (Chile), Rubén Calderón Bouchet, Guido Soaje Ramos, Alberto Buela i Alberto Caturelli (Argentyna).

Rekonstrukcja kilku wątków filozofii politycznej tego ostatniego autora jest właśnie celem niniejszego przyczynku.