Kalendarzyk reakcjonisty — czerwiec

Jacek Bartyzel

25 lat temu, 3 czerwca 1989 roku, zmarł w Teheranie, w wieku 86 lat, Ruhollah Musawi Chomejni [pers. ‏‏آیت‌الله روح‌الله خمینی‏], szyicki imam, ajatollah [آيت‌الله – znawca teologii i namiestnik dwunastego imama]; reprezentant mistycznego i gnostyckiego nurtu szyizmu; wieloletni opozycjonista wobec proamerykańskich, sekularystycznych i zarazem despotycznych rządów szachów z dynastii Pahlawi (z tego powodu, od 1964 roku na emigracji) z pozycji religijno-konserwatywnych i zarazem demokratycznych; duchowy przywódca tradycjonalistycznej rewolucji islamskiej z lat 1977-1979, a po jej zwycięstwie – najwyższy przywódca Iranu od 3 grudnia 1979 do śmierci; ustanowił ustrój demokracji religijnej (teokratycznej), nawiązujący do idei klasycznej filozofii politycznej arabskiej (Al-Farabi) i greckiej (Platon – w szczególności teokratycznego „państwa drugiego” z Praw, z jego „kotwicą”, czyli Nocną Radą jako prototypem Rady Strażników Konstytucji).

25 lat temu, 5 czerwca 1989 roku, zmarł w Liverpoolu, w wieku 93 lat, Marco Alexander Pallis, podróżnik, himalaista, badacz tradycji religijnych, tłumacz, eseista i kompozytor; wychowany przez prawosławnych rodziców (zamożnych greckich emigrantów do Wielkiej Brytanii), podczas studiów (entomologicznych) skłaniał się ku katolicyzmowi rzymskiemu, lecz ostatecznie został reprezentantem „szkoły tradycjonalistycznej” (perenialistycznej) i stałym współpracownikiem „Studies in Comparative Religion”, przyjmując tezę F. Schuona o „transcendentnej jedności religii”; jako wieloletni eksplorator Tybetu stał się wyjątkowym znawcą buddyzmu tybetańskiego; po aneksji Tybetu przez komunistyczne Chiny został również szermierzem niezawisłości tego kraju na arenie międzynarodowej.

10 lat temu, 5 czerwca 2004 roku, zmarł w Bel Air (Los Angeles, CA), w wieku 93 lat, Ronald Wilson Reagan, polityk konserwatywny; przez wiele lat uprawiał zawód aktora; politycznie początkowo bliski demokratom, w latach 50. przeszedł do Partii Republikańskiej, stając się jednym z filarów ruchu antykomunistycznego; w latach 1967-1975 dwukrotny gubernator stanu Kalifornia; przegrał prawybory prezydenckie w 1968 i 1976 roku, lecz w 1980 odniósł zwycięstwo (jeszcze bardziej druzgocące w 1984), zostając na dwie kadencje 40. prezydentem USA w latach 1981-89; w sprawach wewnętrznych prowadził politykę walki z przestępczością i obrony wartości moralnych, a w gospodarce – redukcji podatków (lecz bez cięcia wydatków, co zwiększało dług publiczny), demonopolizacji i poparcia dla biznesu (reaganomics), co w sumie zwiększyło tempo rozwoju gospodarczego do nienotowanego dotąd w historii kraju poziomu, w polityce zagranicznej – łącząc umiejętnie elementy retoryki moralnej („imperium zła”) z realizmem – prowadzącą do upadku komunistycznego imperium sowieckiego; kawaler (pośmiertnie) Orderu Orła Białego.

125 lat temu, 8 czerwca 1889 roku, zmarł w Dublinie, w wieku 44 lat, Gerard Manley Hopkins, najwybitniejszy angielski poeta katolicki i ojciec nowoczesnej poezji angielskiej; wychowany w zamożnej, urzędniczej rodzinie anglikańskiej i podczas studiów (klasycznych) uczestnik Ruchu Oksfordzkiego, pod wpływem bł. J.H. Newmana nawrócił się w 1866 roku na katolicyzm oraz wstąpił do zakonu jezuitów; święcenia kapłańskie otrzymał w 1877 roku, po czym działał jako kaznodzieja w Anglii i Szkocji; w latach 1882-1884 wykładał grekę i łacinę w Blackburn, a następnie filologię klasyczną w Dublinie; metafizyczne źródła swojego świata poetyckiego odnalazł w filozofii (i ascetycznej religijności) Doktora Subtelnego – bł. Jana Dunsa Szkota, a zwłaszcza w jego kategorii haecceitas (jednostkowej niepowtarzalności ludzi i rzeczy, ich „wewnętrznej formie” sprawiającej, że dany przedmiot jest właśnie tym, czym jest, a nie czym innym); jego najsłynniejszy cykl to tzw. ciemne sonety; zmarł na gorączkę tyfoidalną, wypowiadając ponoć słowa: „jestem taki szczęśliwy”.

150 lat temu, 11 czerwca 1864 roku, urodził się w Monachium Richard Georg Strauss, kompozytor i dyrygent, przedstawiciel późnego romantyzmu, wprowadzający dysonanse i rozbudowaną chromatykę, twórca poematów symfonicznych, oper i pieśni, skomponował także patetyczny Hymn Olimpijski na Igrzyska w Berlinie w 1936 roku; jego twórczość była też muzyczną transpozycją idei Wagnera i Nietzschego; zmarł w 1949 roku.

40 lat temu, 11 czerwca 1974 roku, zmarł w Rzymie, w wieku 76 lat, Julius Evola [właśc. Giulio Cesare Andrea bar. Evola], filozof, eseista, tłumacz, poeta i malarz, twórca jednego z dwu głównych (obok „perenializmu” R. Guenona) nurtów tzw. tradycjonalizmu integralnego, odwołującego się do pojęcia Tradycji Pierwotnej (Tradizione Primordiale); potomek sycylijskiej rodziny katolickiej pochodzenia hiszpańskiego; młodzieńcze wiersze pisał w poetyce futuryzmu; podczas I wojny światowej walczył z Austriakami jako porucznik piechoty górskiej; pod wpływem korespondencji z rumuńskim Żydem T. Tzarą w 1920 roku przyłączył się do dadaizmu, którego był aktywnym uczestnikiem, jako twórca i teoretyk (szczególnie cenione są dziś jego obrazy), nazywając swoją własną wersję tego kierunku „abstrakcjonizmem mistycznym” (astrattismo mistico), lecz w 1921 roku zerwał z nim, poświęcając się (samodzielnym) studiom filozoficznym; pierwszym etapem jego myśli był tzw. idealizm magiczny (a jego centralną ideą – zdradzającą wpływ bardzo później przezeń zwalczanego „aktualizmu” G. Gentilego – „indywiduum absolutne”), a w metapolityce – „imperializm pogański” (imperialismo pagano); we współpracy z ezoterykiem i neopitagoreistą A. Reghinim utworzył w 1926 roku hermetyczną Grupę UR, która jednak rozpadła się z powodu antymasońskiego nastawienia Evoli (będącego również wrogiem spirytyzmu, teozofii, antropozofii i psychoanalizy); z początku zainteresowany faszyzmem (współpracownik „Regime Fascista”, lecz nigdy nie był członkiem partii), głosił imperialny „hiperfaszyzm” i współpracował ze Szkołą Mistyki Faszystowskiej N. Gianiego, poróżnił się jednak z Mussolinim (który w 1930 roku kazał zamknąć, po wydaniu ledwie dziesięciu numerów, jego pismo „La Torre”) z powodu zawarcia układów laterańskich oraz uznając reżim za zbyt plebejski; już po poznaniu Guenona i jako tradycjonalista integralny zwrócił się ostatecznie ku tradycji gibelińskiej średniowiecznego Świętego Cesarstwa, za którego symboliczną figurę uznał mit o poszukiwaniu Graala; w latach 30. zainteresował się również teoriami rasowymi, współpracując z czołowym włoskim rasistą G. Preziosim (a także z instytutem SS Ahnenerbe), lecz w przeciwieństwie do rasizmu biologicznego głosił „rasizm duchowy” (razzizmo spirituale); po upadku Mussoliniego, a następnie jego uwolnieniu, pozostał w RSI, lecz zarazem protestował przeciwko zniesieniu monarchii, co przypisywał naciskom niemieckim; zgłosił się na ochotnika na front wschodni, lecz w lutym 1945 roku, podczas bombardowania Wiednia przez lotnictwo sowieckie został ranny z nieodwracalnym skutkiem w postaci obrażeń rdzenia kręgowego, wskutek czego przez resztę życia swoją „rewoltę przeciw nowoczesnemu światu” musiał prowadzić z „pokładu” wózka inwalidzkiego; w 1951 roku został aresztowany i postawiony przed sądem z oskarżenia o apologię faszyzmu i inspirację neofaszystowskiej grupy FAR: przed sądem wygłosił błyskotliwą autoapologię, w której oświadczył, że idea faszystowska była absurdem, on sam zaś nie jest faszystą, lecz spadkobiercą wielkiej tradycji politycznej i doktryny państwa europejskiej prawicy, od Platona i Dantego po Metternicha i Bismarcka (wyrokiem sądu z 20 XI 1951 został całkowicie oczyszczony z zarzutów); przez cały okres powojenny, prócz publikowania kolejnych książek, współpracował z wieloma pismami, w tym „La Sfida” [„Wyzwanie”], „Imperium”, „Monarchia”, „Barbarossa”, „Il Ghibellino”, „Ordine Nuovo”, „Il Conciliatore”, „Vie della Tradizione” i „Il Borghese”, oraz redagował serię Horyzonty Ducha (Orrizonti dello Spirito) w wydawnictwie Mediterranae, pozostając także w stałym kontakcie z innymi wielkimi postaciami światowej prawicy intelektualnej (E. Jünger, M. Eliade, C. Schmitt, H. de Montherlant, G. Marcel, Pierre Pascal); stał się mistrzem nie tylko radykalnej prawicy (destra) antysystemowej (P. Rauti, A. Romualdi, G.F. Freda, G. Galli, F. Jesi, A. Plebe, G. De Turris), ale również tzw. neogibelinów i „evolianistów katolickich” (A. Mordini, S. Panunzio, P. Siena); zgodnie z jego życzeniem jego prochy zostały złożone w szczelinie lodowca Lyskamm Orientale pod masywem Monte Rosa w Alpach.

30 lat temu, 12 czerwca 1984 roku, zmarł w Saint-Cloud, w wieku 86 lat, Mgr. François Ducaud-Bourget [właśc. Germain-Joseph-Pierre-Marie-Maurice Ducaud, imię François przybrał po wstąpieniu do III Zakonu Św. Franciszka], duchowny katolicki, poeta, dramaturg i krytyk literacki; w 1936 roku laureat nagrody poetyckiej (Prix Héredia) Akademii Francuskiej; w czasie okupacji niemieckiej ratował uchodźców żydowskich organizując im ucieczkę do Hiszpanii, za co został po wojnie odznaczony; od 1945 do 1954 był wikarym w parafii królów Francji (naprzeciw Luwru) Saint-Germain-l’Auxerrois, prowadząc również salon literacki i redagując periodyk Związku Pisarzy Katolickich „Mâtines” [„Poranki”]; w 1946 roku został kapelanem Zakonu Maltańskiego oraz prałatem honorowym papieża Piusa XII; po Soborze Watykańskim II włączył się w ruch obrony Tradycji katolickiej i 27 II 1977 – po wielu latach bezskutecznych negocjacji z abpem Paryża, F. kard. Marty’m, o udostępnienie tradycjonalistom jakiejkolwiek świątyni – na czele grupy wiernych związanych z FSSPX zajął kościół Saint-Nicolas-du-Chardonnet, w którym po dziś dzień odprawiana jest wyłącznie Msza Wszechczasów i był jego proboszczem do 1983 roku.

1175 lat temu, 13 czerwca 839 roku, urodził się w Neudingen (Donaueschingen, Badenia-Wirtembergia), jako najmłodszy z trzech synów wschodniofrankijskiego króla Ludwika II Niemieckiego, Karol III Otyły vel Gruby [łac. Carolus Pinguis, niem. Karl der Dicke, wł. Carlo il Grosso, franc. Charles le Gros], od 28 VIII 876 król Franków Wschodnich (do 880 wspólnie z Karlomanem i do 882 wspólnie z Ludwikiem III), od 879 roku król Italii, 12 II 881 ukoronowany w Rzymie przez papieża Jana VIII na świętego cesarza rzymskiego, od 884 również król Franków Zachodnich, Akwitanii i Górnej Burgundii; książę „bardzo chrześcijański i bogobojny, gorliwie wypełniający rozkazy Kościoła, całym sercem mu podporządkowany, szczodry, gorliwy w modlitwie, zawsze gotowy do wychwalania Boga”; jako ostatni z Karolingów zjednoczył prawie całe imperium Karola Wielkiego, lecz oskarżany przez możnych o nieudolność w odpieraniu najazdów wikingów na Francję (których próbował powstrzymać składaniem wysokich okupów), został w listopadzie 887 roku zmuszony przez swego bratanka Arnulfa z Karyntii (niezadowolonego z adopcji przez cesarza Ludwika Prowansalskiego) do abdykacji, po czym cesarstwo frankijskie rozpadło się ostatecznie, pomimo wysiłków papieży dążących do odbudowania jego instytucji; zmarł 17 stycznia 888 roku.

150 lat temu, 13 czerwca 1864 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 73 lat, gen. Henryk Dembiński h. Nieczuja; służbę wojskową rozpoczął w armii Księstwa Warszawskiego jako prosty szeregowiec, pierwszy stopień oficerski otrzymał w 1812 roku; poseł na Sejm Królestwa Polskiego w 1825 roku; w wojnie polsko-rosyjskiej 1831 roku zasłużył się zwłaszcza w wyprawie na Litwę (jedynie jego korpus uniknął rosyjskiej obławy i przebił się do Królestwa); awansowany w sierpniu 1831 do stopnia generała dywizji, pełnił przez trzy dni (9-12 VIII) funkcję gubernatora wojskowego Warszawy, a przez następne pięć dni – wodza naczelnego; na emigracji związał się z arystokratyczno-konserwatywnym obozem (Hôtel Lambert) A. J. ks. Czartoryskiego, będąc członkiem władz („rady familijnej”) tajnego, monarchistycznego Związku Jedności Narodowej; w powstaniu węgierskim 1849 roku dowodził Armią Północną, przez pewien czas będąc także szefem sztabu generalnego i wodzem naczelnym armii powstańczej; „Kochał Polskę (…) w imię obowiązku szlacheckiego, nakazującego Polsce służyć i wszczepiającego to przekonanie, że zbawić ją, uratować, nie kto inny, jeno szlachcic powinien i może. (…) Wierzył w rodzaj pomazania szlachty na przewodniczenie narodowi” (Z. Miłkowski, Sylwety emigracyjne).

70 lat temu, 13 czerwca 1944 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 69 lat, Henri Ghéon [właśc. Henri Vangeon], dramaturg, poeta, powieściopisarz, nowelista, krytyk literacki, teoretyk teatru i biograf; z wykształcenia lekarz; wychowany w rodzinie katolickiej, w młodości stał się „pół-poganinem uprawiającym kult piękna we wszystkich postaciach” oraz uczestnikiem paryskiej cyganerii artystycznej; jako prozaik inspirował się „powieścią modernistyczną” w stylu A. de Villiersa de L’Isle-Adama i symbolizmem; wraz z A. Gide’em (z którym łączył go związek homoseksualny), J. Copeau i J. Schlumbergerem założył w 1909 roku słynny periodyk literacki „La Nouvelle Revue Française”; pod wpływem przeżyć związanych z opieką medyczną nad rannymi żołnierzami podczas I wojny światowej przeżył głębokie nawrócenie (poprzedzone odkryciem w 1912 roku sztuki religijnej Giotta i Fra Angelico), wracając do Kościoła w Boże Narodzenie 1915 roku, został tercjarzem zakonu dominikańskiego i stał się odtąd jednym z głównych twórców literatury katolickiej, zwłaszcza jako odnowiciel średniowiecznych gatunków dramatyczno-teatralnych (miraklu i misterium); pisał również biografie świętych, w tym Jana Marii Vianneya i Jana Bosko.

80 lat temu, 15 czerwca 1934 roku, został postrzelony ze skutkiem śmiertelnym (przez ukraińskiego terrorystę) w Warszawie, w wieku 39 lat, płk dypl. Bronisław Wilhelm Pieracki, żołnierz, prawnik, działacz niepodległościowy i polityk; przed I wojną światową członek ZWC i Związku Strzeleckiego, w latach 1914-1917 oficer 2 (a następnie 4) Pułku Piechoty Legionów Polskich; do Wojska Polskiego przyjęty w stopniu majora; zajmował różne stanowiska w ministerstwie spraw wojskowych, był też II zastępcą szefa Sztabu Głównego; po przeniesieniu w stan nieczynny (1929) zajmował różne stanowiska rządowe, stając się jednym z najbliższych współpracowników marsz. J. Piłsudskiego i członków nieformalnej „grupy pułkowników”, reprezentującej autorytarny rdzeń sanacji (wyróżniał się w niej też swoim przywiązaniem do religii katolickiej); od 1931 roku minister spraw wewnętrznych w gabinetach A. Prystora, J. Jędrzejewicza i L. Kozłowskiego; pośmiertnie awansowany do stopnia generała brygady; kawaler wielu orderów polskich i zagranicznych, w tym Krzyża Komandorskiego Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego, przyznanego mu przez papieża Piusa XI; jego zabójstwo stało się bezpośrednim powodem decyzji o utworzeniu obozu odosobnienia w Berezie Kartuskiej.

125 lat temu, 23 czerwca 1889 roku, urodziła się w Odessie Anna Andriejewna Gorienko [ros. Анна Андреевна Горенко], znana pod literackim pseudonimem Anna Achmatowa, najwybitniejsza poetka rosyjska, „dusza Srebrnego Wieku”, przedstawicielka modernizmu i akmeizmu; jej pierwszy mąż – poeta i monarchista Nikołaj S. Gumilow (1886-1921) został rozstrzelany przez czekistów, ich syn – słynny później geograf, etnolog i historyk Lew N. Gumilow (1912-1992) był trzykrotnie osadzany w łagrze, w obozie zmarł także jej trzeci mąż N. Punin; pomiędzy 1922 a 1940 była objęta całkowitym zakazem druku, a pisanych przez siebie wierszy uczyła się na pamięć i niszczyła rękopisy; w 1946 roku została (wraz z M. Zoszczenką) brutalnie zaatakowana za „bezideowość, pesymizm, schyłkowość, burżuazyjno-arystokratyczny estetyzm, sztukę dla sztuki i szkodzenie sprawie wychowania młodego pokolenia” oraz nazwana przez A. Żdanowa „pół-jawnogrzesznicą, pół-mniszką”; w okresie postalinowskiej „odwilży” zaczęły ukazywać się jej publikacje i mogła odbyć kilka podróży zagranicznych; w 1962 roku została zgłoszona do literackiej Nagrody Nobla; zmarła w 1966 roku.

100 lat temu, 24 czerwca 1914 roku, urodził się w Grenadzie Luis Sánchez Agesta, prawnik – konstytucjonalista, historyk prawa i polityk; od 1941 roku profesor prawa politycznego uniwersytetu w Oviedo, następnie w Grenadzie (rektor w 1951 i 1960) i (od 1961) w Madrycie (Complutense), od 1968 roku przewodniczący komisji organizującej Uniwersytet Autonomiczny w Madrycie (w 1972 – jego rektor), członek Królewskiej Akademii Jurysprudencji i Legislacji oraz Królewskiej Akademii Nauk Moralnych i Politycznych; działacz Krajowego Stowarzyszenia Propagandystów Katolickich; członek Rady Prywatnej Jana hr. Barcelony (D. Juan de Borbón); prokurator (deputowany) Kortezów; w epoce frankizmu jeden z głównych teoretyków państwa autorytarnego (współautor Ustawy Organicznej Państwa z 1967); od 1974 przewodniczący Rady Narodowej Edukacji; powołany w 1977 roku do Rady Państwa (Consejo de Estado) zaakceptował (inicjujące zwrot ku demokracji liberalnej) Prawo o Reformie Politycznej i został mianowany przez Jana Karola I senatorem królewskim w Izbie Wyższej Kortezów Konstytucyjnych; współlaureat (obok L. Dieza del Corral) Nagrody Księcia Asturii w dziedzinie Nauk Społecznych (1988), kawaler Wielkiego Krzyża św. Rajmunda de Peñafort i Orderu Alfonsa X Mądrego; zmarł w 1997 roku.

90 lat temu, 25 czerwca 1924 roku, urodził się w Gijón (Asturia) Luis Suárez Fernández, historyk – mediewista (wybitny znawca epoki Królów Katolickich) i współczesności; od 1955 do 1975 roku profesor uniwersytetu w Valladolid (1965-1972 – rektor; założył także pierwszą w Hiszpanii katedrę kina), następnie Uniwersytetu Autonomicznego w Madrycie oraz Szkoły Hiszpańskiej Archeologii i Historii w Rzymie; od 1993 roku członek Królewskiej Akademii Historii, członek Królewskiej Akademii Portugalskiej oraz członek – korespondent Królewskiej Akademii Literatury w Barcelonie; w epoce frankizmu prokurator (deputowany) Kortezów; po śmierci El Caudillo opiekun z ramienia rodziny jego archiwum, a w konsekwencji współzałożyciel, współwłaściciel i pierwszy prezes (do 2002) Fundacji Narodowej Francisco Franco oraz autor monumentalnej (ośmiotomowej) biografii dyktatora; przewodniczący Bractwa Doliny Poległych (Hermandad del Valle de los Caídos); monarchista i katolik, świadek w (wciąż niedokończonym) procesie beatyfikacyjnym Izabeli Katolickiej, członek Opus Dei; doktor h.c. Uniwersytetu Lizbońskiego, kawaler Wielkiego Krzyża Izabeli Katolickiej, Wielkiego Krzyża Alfonsa X Mądrego, portugalskiego Orderu Infanta Henryka i innych odznaczeń, laureat Nagrody Narodowej Historii Hiszpanii (2001).

100 lat temu, 26 czerwca 1914 roku, urodził się Darney (Wogezy), a 10 lat temu, 10 czerwca 2004 zmarł w Vittel (Wogezy) płk Antoine Argoud, bojownik Algierii Francuskiej; do 1942 roku oficer armii Państwa Francuskiego (Vichy), od listopada tego roku – w armii Wolnej Francji (przeszedł szlak bojowy pod dowództwem gen. J. de Littre de Tassigny w Maroku i Tunisie, a następnie w Wogezach, Alzacji i Niemczech); od początku wojny w Algierii (1 XI 1954) walczył w niej jako dowódca różnych formacji; po zdradzie Szefa Państwa poparł „pucz generałów” z 22 IV 1961, a następnie współtworzył Organizację Tajnej Armii (OAS); 20 V 1962 wszedł w skład (obok G. Bidaulta, J. Soustelle’a i P. Sergenta) jej politycznej nadbudowy, czyli Krajowej Rady Ruchu Oporu (CNR); porwany w lutym 1963 w Monachium przez tzw. barbouzes (agentów służb specjalnych), został następnie skazany na dożywotnie więzienie; amnestionowany w lipcu 1968 roku, zajął się pisaniem pamiętników i grafologią, w której to dziedzinie stał się wybitnym specjalistą.

90 lat temu, 27 czerwca 1924 roku, urodził się Gijón (Asturia) Rodrigo Fernández-Carvajal González, prawnik – konstytucjonalista i historyk idei; uczeń i następca Javiera Conde na Katedrze Prawa Politycznego uniwersytetu w Murcji; frankista definiujący system praw fundamentalnych Nowego Państwa jako „ustrój mieszany” (regimen mixto) monarchiczno-arystokratyczno-demokratyczny; zwolennik pojmowania nauk politycznych nie jako „czystej teorii”, lecz humanistycznej, refleksyjnej „mądrości” (sapientia, sabiduría) oraz sokratejskiej reintegracji „teoretyka polityki” i „wychowawcy politycznego”; od 1994 roku członek Królewskiej Akademii Nauk Moralnych i Politycznych; zmarł w 1997 roku.

15 lat temu, 27 czerwca 1999 roku, zmarł (w więzieniu) w Koridallos (Pireus), w wieku 80 lat, płk Jeorjos Papadopulos [gr. Γεώργιος Παπαδόπουλος], wojskowy i polityk, szef rządu i państwa; w czasie II wojny światowej ppor. współpracujących z Niemcami Batalionów Bezpieczeństwa i jednocześnie współpracownik monarchistycznego ruchu oporu, od 1944 – oficer w służbie króla Jerzego II; odznaczył się w walce z komunistyczną partyzantką ELAS; po wojnie pracował w wojskowych służbach specjalnych (był także rezydentem wywiadu greckiego przy CIA); 21 IV 1967 roku stanął na czele prawicowego zamachu stanu, będąc odtąd głównym przywódcą autorytarnego reżimu tzw. czarnych pułkowników, którego filarami były: bezpieczeństwo narodowe, antykomunizm, religia prawosławna i rygoryzm moralno-obyczajowy; od 13 XII 1967 do 8 X 1973 pełnił urząd premiera, przejmując jednocześnie (21 III 1972) funkcję regenta w imieniu przebywającego we Włoszech króla Konstantyna II; po referendum znoszącym monarchię został wybrany (1 III 1973) prezydentem Grecji; kierowany przez niego rząd przyniósł 70-procentowy wzrost dochodu narodowego, lecz wskutek rewolty studenckiej (17 XI 1973) Papadopulos, oskarżony o zbyt nieudolne jej tłumienie, został odsunięty od władzy i osadzony w areszcie domowym; zarówno on, jak i jego następcy zostali postawieni przed sądem przez reżim demokratyczny po jego przywróceniu w 1974 roku: Papadopulos został skazany na karę śmierci, zamienioną następnie na dożywotnie więzienie.

100 lat temu, 28 czerwca 1914 roku, został zastrzelony (wraz ze swoją morganatyczną żoną, Zofią hr. Chotek von Hohenberg) przez „jugosłowiańskiego” nacjonalistę i masona Gawriła Principa, w Sarajewie, w wieku 50 lat, arcyks. Franciszek Ferdynand Karol Ludwik Józef Maria Habsburg-Lotaryński d’Este [Erzherzog Franz Ferdynand Karl Ludwig Joseph Maria von Habsburg-Lothringen / von Österreich-Este], syn arcyks. Karola Ludwika i bratanek cesarza Franciszka Józefa II, od 1875 roku tytularny książę Modeny, od 19 maja 1896 roku następca tronu (Kronprinz) w Monarchii Austro-Węgierskiej; gorliwy katolik i zwolennik przekształcenia Austro-Węgier w państwo trójczłonowe, w którym trzecim „narodem rządzącym” mieli stać się Południowi Słowianie; jego śmierć uruchomiła łańcuch zdarzeń, który bezpośrednio doprowadził do wybuchu I wojny światowej.

10 lat temu, 28 czerwca 2004 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 82 lat, Marcel Jullian, pisarz, scenarzysta i dziennikarz, założyciel i pierwszy prezes (1975-1977) kanału TV Antenne 2, rojalista, członek komitetu wspierającego ruch Jedność Kapetyńska (L’Unité capétienne), przyznającego od 1994 roku coroczną nagrodę literacką im. Hugona Kapeta (Prix Hugues-Capet).

200 lat temu, 29 czerwca 1814 roku, urodził się w Dzięciołowie (Podlasie) Sługa Boży ks. Piotr Adolf Aleksander Semenenko CR, filozof i teolog katolicki; pochodził z mieszanej wyznaniowo (ojciec prawosławny – Ukrainiec bądź Białorusin, matka kalwinka) rodziny ziemiańskiej; ochrzczony (z braku duchownego prawosławnego) w Kościele katolickim, przez dziadków wychowywany w duchu protestanckim (lecz uczęszczający do katolickiej szkoły OO. Misjonarzy i tam przyjmujący Pierwszą Komunię Św.), po osieroceniu służył jako paź na dworze carskim, gdzie nasiąkł kulturą rosyjską; przez rok studiował na Uniwersytecie Wileńskim; po wybuchu powstania listopadowego zaciągnął się do korpusu gen. A. Giełguda i wziął udział w wojnie polsko-rosyjskiej 1831 roku; podczas krótkiego internowania w Prusach zainteresował się filozofią; na emigracji we Francji związał się zrazu ze skrajną lewicą (TDP, pismo „Postęp”) i należał do masonerii; przełom duchowy i nawrócenie na ortodoksję katolicką przeżył pod wpływem Bogdana Jańskiego, który zaprosił go do swojej wspólnoty („Domek Jańskiego”), z której uformowało się zakonne Zgromadzenie Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa, zwane potocznie zmartwychwstańcami; po śmierci Jańskiego (1840) i odbyciu studiów teologicznych w Rzymie otrzymał (1841) święcenia kapłańskie; ułożył regułę zmartwychwstańców i był parokrotnie (1842-1845, 1873-1886) generałem zakonu; założył również (a ściślej: wznowił istniejące w XVI wieku) Papieskie Kolegium Polskie w Rzymie i był jego pierwszym rektorem (1866-1872); był nie tylko twórcą stylu duchowości zmartwychwstańców (nadających ortodoksyjnie religijny sens pracy nad zmartwychwstaniem Polski, korygującej błędy doktrynalne mesjanizmu romantycznego) i ich systemu wychowawczego, kierownikiem duchowym, rekolekcjonistą i kaznodzieją, ale również wysoko cenionym eklezjologiem (zwłaszcza jako teoretyk prymatu papieskiego) i konsulatorem Kongregacji Indeksu i Św. Oficjum oraz członkiem dwóch papieskich akademii; zmarł w 1886 roku; po II wojnie światowej rozpoczął się jego proces beatyfikacyjny.

875 lat temu, 30 czerwca 1139 roku, zmarł w Bambergu (Górna Frankonia), w wieku ok. 79 lat, św. bp Otton z Bambergu [niem. Otto von Bamberg], apostoł Pomorza; od ok. 1080 przybywał w Polsce, poznając język polski i prowadząc szkołę katedralną w Gnieźnie, a następnie będąc (na dworze w Płocku) kapelanem żony księcia Polski Władysława I Hermana – Judyty Salickiej (siostry Henryka IV); po powrocie do Niemiec został kapelanem i kanclerzem cesarza Henryka IV, a w 1102 roku biskupem Bambergu, gdzie wsławił się jako znakomity administrator i duszpasterz, zyskując przydomek „ojca klasztorów”; w 1124 roku, na zaproszenie księcia Polski Bolesława III Krzywoustego, rozpoczął misję chrystianizacyjną Pomorza Zachodniego (drugą wyprawę odbył w 1128 roku) na wyjątkowo trudnym terenie dzikich i krnąbrnych pogan (składających nawet ofiary z ludzi); mimo tych trudności udało mu się, przy wsparciu księcia Warcisława I, dokonać masowych chrztów w Pyrzycach, Kamieniu Pomorskim i Szczecinie oraz zniszczyć świątynię Trygława, a następnie ochrzcić również mieszkańców Gardziec, Lubina i Wolina; kanonizowany w 1189 roku przez papieża Klemensa III.

175 lat temu, 30 czerwca 1839 roku, urodził się w Targowicy Polnej k. Horodenki Dawid Abrahamowicz, konserwatywny polityk, ekonomista, działacz społeczny i gospodarczy, filantrop; ziemianin z rodziny pochodzenia ormiańskiego; jeden z przywódców stronnictwa konserwatystów wschodniogalicyjskich, zwanych Podolakami; wieloletni poseł do Sejmu Krajowego (1863-1918) i do austriackiej Rady Państwa (1875-1918; prezes Koła Polskiego 1906-1907), minister ds. Galicji (1907-1909), od 1912 dożywotni członek Izby Parów, w II Rzeczypospolitej poseł na Sejm Ustawodawczy (1919-22); wiceprezes Galicyjskiego Towarzystwa Rolniczego, prezes Towarzystwa Gospodarczego, kurator szkoły rolniczej w Dublanach, wydawca „Czasopisma Ekonomiczno-Rolniczego”, fundator Bursy Abrahamowiczów i Fundacji Wawelskiej; zmarł w 1926 roku.

80 lat temu, 30 czerwca 1934 roku został zamordowany (przez SS-manów) w KL Dachau, w wieku 71 lat, Gustav Ritter von Kahr, prawnik i polityk konserwatywno-monarchistyczny; choć protestant, zbliżony do katolickiej Bawarskiej Partii Ludowej (Bayerische Volkspartei); jako premier Bawarii od 1920 roku dążył przywrócenia jej niezawisłości państwowej, w związku z czym został 1 IX 1921 zmuszony do złożenia funkcji; po wprowadzeniu w 1923 roku przez kanclerza E. von Knillinga stanu wojennego, został powołany (wraz z szefem bawarskiej policji i gen. O. von Lossowem) do triumwiratu sprawującego władzę nad Bawarią; podczas „puczu monachijskiego” (8 XI 1923) A. Hitlera i gen. E. Ludendorffa, zmuszony początkowo wraz z pozostałymi triumwirami do jego poparcia, wycofał je publicznie jeszcze tego samego dnia i zmobilizował stacjonujące w mieście jednostki wojskowe, które nad ranem rozbiły pochód puczystów; później wycofał się z życia politycznego.

80 lat temu, 30 czerwca 1934 roku, został zamordowany w KL Dachau, w wieku 51 lat, Carl Albert Fritz Michael Gerlich, dziennikarz, publicysta i historyk; urodzony i wychowany w Szczecinie, w kalwińskiej rodzinie kupieckiej; studiował nauki przyrodnicze, a następnie historię, z której się doktoryzował; od wybuchu I wojny światowej działał w organizacjach nacjonalistycznych (m.in. w Lidze Pangermańskiej) i redagował czasopisma tej orientacji; jako urzędnik państwowy w Bawarii i działacz Ligi Antybolszewickiej oraz Zjednoczenia dla Zwalczania Bolszewizmu, musiał salwować się ucieczką podczas rewolucji komunistycznej (Bawarska Republika Sowiecka); od 1920 roku był redaktorem naczelnym konserwatywno-narodowego dziennika „Münchner Neueste Nachrichten”; poznawszy już w 1923 roku A. Hitlera, szybko zorientował się w nihilistycznym charakterze ruchu narodowo-socjalistycznego i stał się jego nieubłaganym przeciwnikiem („narodowy socjalizm jest plagą”), prowadząc antyhitlerowską kampanię na łamach wysokonakładowego „Der Gerade Weg”; pod wpływem spotkań z mistyczką i stygmatyczką Teresą Neumann (którą zrazu uważał za oszustkę) nawrócił się w 1931 roku na katolicyzm i wziął ślub kościelny ze swoją (od 1920) żoną; pobity przez SA-manów i aresztowany 9 III 1933; w „noc długich noży” został przetransportowany z monachijskiego aresztu do Dachau i tam zastrzelony w celi przez SS-mana.

80 lat temu, 30 czerwca 1934 roku, został zamordowany (podczas „nocy długich noży”) w Neubabelsberg (Poczdam), w wieku 52 lat, gen. Kurt Ferdynand Friedrich Hermann von Schleicher, wojskowy i polityk, ostatni kanclerz Republiki Weimarskiej; syn pruskiego oficera, sam wstąpił do armii w 1900 roku; od 1930 roku główny współpracownik ministra obrony, gen. W. Groenera; zwolennik rządów autorytarnych w oparciu o armię, próbował zagrodzić drogę do władzy A. Hitlerowi; od 1 VI 1932 minister obrony, a od 3 XII 1932 jednocześnie kanclerz Rzeszy Niemieckiej; wobec niezgody prezydenta P. von Hindenburga na rząd mniejszościowy (bez koalicji konserwatystów z DVNP z NSDAP) rządzący za pomocą dekretów, musiał ustąpić z urzędu 28 I 1933 roku.

80 lat temu, 30 czerwca 1934 roku, został zamordowany (podczas „nocy długich noży”) w Berlinie, w wieku 49 lat, Erich Klausener, prawnik, urzędnik i działacz katolicki-społeczny; pochodził z nieugiętej od pokoleń rodziny katolickiej; od 1928 roku szef Akcji Katolickiej w Berlinie; wyższy funkcjonariusz w różnych ministerstwach pruskich, w tym szef wydziału policji w MSW (1926-1933); jako „niebezpieczny przywódca katolicki” zastrzelony przez komando SS w swoim biurze w ministerstwie transportu Rzeszy na rozkaz H. Göringa i R. Heydricha (zabójstwo upozorowano na samobójstwo).

80 lat temu, 30 czerwca 1934 roku, został zamordowany (podczas „nocy długich noży”) w Berlinie, w wieku 41 lat, Carl Fedor Eduard Herbert von Bose, urzędnik, działacz konserwatywnej Niemiecko-Narodowej Partii Ludowej (DNVP) i organizator (w 1931 roku) konferencji w Harzburgu, z udziałem DNVP, NSDAP, Federacji Chłopskiej i Stahlhelmu; szef wydziału prasowego w kancelarii wicekanclerza (1933-1934) Rzeszy F. von Papena, współpracownik „rewolucyjnego konserwatysty” E.G. Junga w organizowaniu antyhitlerowskiej opozycji w Reichstagu.

80 lat temu, 30 czerwca lub 1 lipca 1934 roku, został zamordowany (podczas „nocy długich noży”) w Berlinie albo w lesie k. Oranienburga, w wieku 40 lat, Edgar Julius Jung, prawnik, polityk i myśliciel polityczny; po I wojnie światowej organizator zbrojnego ruchu oporu w Palatynacie przeciwko okupantom francuskim i wspieranym przez nich separatystom (kierował udanym zamachem na ich przywódcę F.J. Heinza); w latach 20. związany z narodowo-liberalną Niemiecką Partią Ludową (DVP), a następnie z umiarkowanym skrzydłem (G. Treviranusa) konserwatywnej Niemiecko-Narodowej Partii Ludowej (DNVP), lecz około 1930 roku zniechęcił się do polityki partyjnej, intensyfikując swoje związki z metapolitycznym ruchem „rewolucji konserwatywnej”, w której reprezentował (jako intelektualny lider katolickiego Edgar-Jung-Kreis) nurt „młodokonserwatywny” – najbliższy tradycyjnemu konserwatyzmowi, opowiadając się za państwem autorytarnym, korporacyjnym oraz restauracją monarchii chrześcijańskiej, federacyjnej i europejskiej pod berłem Habsburgów; od 1932 roku związany z kanclerzem (następnie wicekanclerzem) F. von Papenem, dla którego pisał wszystkie przemówienia i wokół którego organizował akcję polityczną, mającą na celu kontrrewolucję konserwatystów przeciwko narodowemu socjalizmowi (liczono na wprowadzenie przez prezydenta P. von Hindenburga stanu wyjątkowego, co pozwoliłoby odsunąć A. Hitlera od władzy); był także autorem ostatniej mowy von Papena, wygłoszonej 17 VI 1934 na uniwersytecie w Marburgu, w której zawarty był postulat rozwiązania NSDAP jako reliktu partyjnictwa.

60 lat temu, 30 czerwca 1954 roku, zmarł w Bełżycach (Lubelskie), w wieku 83 lat, Jan Stecki h. Radwan, ekonomista, działacz społeczny i gospodarczy, polityk i publicysta; od młodości związany z obozem narodowo-demokratycznym (ZMP „Zet”, Liga Narodowa, SD-N, „Głos”, „Przegląd Wszechpolski”), poseł do rosyjskiej I i II Dumy Państwowej i członek Komitetu Narodowego Polskiego (1914-1917); w 1917 roku przeszedł na pozycje „aktywistyczne” i został ministrem spraw wewnętrznych w rządach Rady Regencyjnej (gabinety J. Kucharzewskiego, A. Ponikowskiego i J. K. Steczkowskiego); od 1919 roku wieloletni prezes Związku Ziemian; od 1923 roku jeden z przywódców Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego, a po przewrocie majowym jego propiłsudczykowskiej secesji – Stronnictwa Chrześcijańsko-Rolniczego oraz BBWR; senator Rzeczypospolitej I (1922-27) i III (1930-35) kadencji.

40 lat temu, 30 czerwca 1974 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 84 lat, José María de Yanguas Messía, (od 1929) wicehr. (vizconde) de Santa Clara de Avedillo, prawnik, publicysta, polityk i dyplomata; od 1918 roku profesor prawa międzynarodowego na uniwersytecie w Valladolid, a od 1920 – w Madrycie (pozbawiony katedry przez reżim republikański w 1931); działacz Partii Konserwatywnej (Partido Conservador); podczas dyktatury gen. Miguela Prima de Rivery minister stanu (1925-1927) oraz (1927-1929) przewodniczący Konsultacyjnego Zgromadzenia Narodowego; w okresie II Republiki sądzony („za współpracę z dyktaturą”) przez Trybunał Odpowiedzialności Politycznej Kongresu Deputowanych i skazany na banicję; współzałożyciel (1931) monarchistycznego i narodowo-katolickiego stowarzyszenia Akcja Hiszpańska (Acción Española) i współpracownik miesięcznika o tej samej nazwie; od 1938 roku ambasador rządu powstańczego gen. F. Franco przy Watykanie (do 1942); w okresie frankizmu prokurator Kortezów (jako Radca Narodowy desygnowany przez Szefa Państwa) I Legislatury (1943-1946); członek Królewskiej Akademii Nauk Moralnych i Politycznych.