Kalendarzyk reakcjonisty — czerwiec

Jacek Bartyzel

200 lat temu, 1 czerwca 1815 roku, urodził się w Salzburgu książę Otton Wittelsbach [Otto Friedrich Ludwig von Wittelsbach], drugi syn króla Bawarii Ludwika I; w wyniku ustaleń konferencji londyńskiej od 27 V 1832 pierwszy król Grecji nowożytnej pod imieniem Otton I [gr. Όθων]; niepopularny z powodu odmowy przejścia z katolicyzmu na prawosławie, otaczania się ministrami przybyłymi wraz z nim z Bawarii, nakładania wysokich podatków (dla odbudowy i rozbudowy Aten) oraz niechęci do nadania konstytucji (wymuszonej na nim w drodze zamachu stanu w 1843); obalony i zdetronizowany w wyniku puczu wojskowego 23 X 1862; zmarł w Bambergu w 1867 roku.

75 lat temu, 2 czerwca 1940 roku, urodził się w Psichiko k. Aten książę Konstantyn [Konstantinos; gr. Κωνσταντίνος] Glücksburg, syn króla Hellenów Pawła I; jako następca tronu zdobył złoty medal w żeglarstwie na Igrzyskach Olimpijskich w Rzymie; od 6 III 1964 król Hellenów Konstantyn II; pierwsze lata jego panowania wypełnił konflikt o zwierzchnictwo nad armią z socjalistycznym premierem G. Papandreu; po prawicowym zamachu stanu „czarnych pułkowników” (kwiecień 1967) został przez nich pozostawiony na tronie, lecz gdy sam podjął próbę kontrzamachu w grudniu tegoż roku, został zmuszony do wyjazdu z Grecji, a w 1973 roku zdetronizowany w następstwie zniesienia monarchii w referendum; do 2009 roku mieszkał w Londynie; z emigracji powrócił w 2013, zamieszkując w Porto Heli, lecz jako osoba prywatna.

50 lat temu, 4 czerwca 1965 roku, zmarł w Walencji, w wieku 76 lat (ur. 18 VI 1888), Melchor Ferrer Dalmau, historyk i dziennikarz; Katalończyk z rodziny tradycyjnie karlistowskiej, sam od młodości związał się ze Wspólnotą Tradycjonalistyczną (Comunión Tradicionalista); ukończył Instytut Barceloński i Szkołę Inżynierów Przemysłowych i Włókienniczych; w czasie I wojny światowej zaciągnął się do francuskiej Legii Cudzoziemskiej; podczas pobytu we Francji poznał także Ch. Maurrasa; kontakty z tradycjonalistami rumuńskimi przyniosły mu Krzyż Korony Rumuńskiej; był sekretarzem króla z prawa Jakuba III (D. Jaime III de Borbón y Borbón) do jego śmierci (1931); redaktor czasopism „Reacció” i „La Protesta” (stracił koncesję na wykonywanie zawodu dziennikarza wskutek odmowy przystąpienia do frankistowskiej monopartii); w 1941 roku zainaugurował wraz z D. Tejero i J.F. Acedo monumentalną (w 30 tomach), dokumentalną Historię tradycjonalizmu hiszpańskiego, opracowywaną przezeń od lat 50. samodzielnie i doprowadzoną do 1939 roku; od króla z prawa Ksawerego I (D. Javier de Borbón-Parma) otrzymał Order Wygnanej Prawowitości; „karlista czysty” (puro), reprezentujący przez całe życie nieskażoną niczym „ortodoksję” tradycjonalistyczno-legitymistyczną.

125 lat temu, 7 czerwca 1890 roku, urodził się w Hamburgu Erik Peterson Grandjean, teolog i historyk pierwotnego chrześcijaństwa; pochodził z protestanckiej rodziny kupieckiej (ojciec pochodzenia szwedzkiego, matka z francuskich hugenotów); studiował teologię ewangelicką w Strasburgu, Getyndze (gdzie się doktoryzował) i innych uniwersytetach; pracując nad zjawiskiem aklamacji, odkrył polityczno-prawny charakter języka Nowego Testamentu; w latach 1921-1924 wykładał jako docent prywatny archeologię chrześcijańską na uniwersytecie w Getyndze: jako reprezentant teologii dialektycznej (akcentującej w chrześcijaństwie decyzję egzystencjalną) ścierał się z teologią liberalną; w 1925 otrzymał Katedrę Historii Kościoła Starożytnego i Nowego Testamentu na Wydziale Teologii Ewangelickiej uniwersytetu w Bonn, gdzie zaprzyjaźnił się z wykładowcą prawa konstytucyjnego Carlem Schmittem; płodna wymiana myśli pomiędzy obu uczonymi pogłębiła jego narastający rozdźwięk z protestantyzmem w ogóle; w tym okresie pojawia się także jego główna figura myślowa „zastrzeżenia eschatologicznego” (czyli stania pod znakiem końca) wszystkich rzeczy tego świata; w X 1930 rezygnuje z funkcji dziekana i profesora teologii ewangelickiej, a w przeddzień Wigilii 1930 roku przystępuje w Bazylice św. Piotra w Rzymie do Kościoła katolickiego; po konwersji rozpoczyna studia z teologii katolickiej w Monachium, a po ożenku z Włoszką zamieszkuje w Rzymie, gdzie (dopiero) w 1947 otrzymuje profesurę nadzwyczajną w Papieskim Instytucie Archeologii Chrześcijańskiej; w opublikowanym w 1935 Monoteizmie jako problemie politycznym wykazuje niezgodność „monoteizmu politycznego” z dogmatem trynitarnym, rozszerzając wszelako (bezzasadnie) porażkę teologii imperialnej Euzebiusza z Cezarei na „wykluczenie” wszelkiej teologii politycznej z obszaru ortodoksji; atakuje tym samym Schmitta, którego oskarża odtąd o odstępstwo – również z powodu oportunizmu tegoż wobec III Rzeszy; usunięty w 1936 z honorowej profesury w Bonn, otrzymuje ją z powrotem w 1946; po wojnie pisze wiele haseł do watykańskiej Encyklopedii Katolickiej, a w 1951 po raz pierwszy odwiedza Niemcy; atakuje państwo liberalne i nacjonalizm jako sprzeczne z uniwersalizmem chrześcijańskim; w 1960 otrzymuje doktoraty honoris causa uniwersytetów w Bonn oraz w Monachium; umiera tego samego roku w Hamburgu; papież Benedykt XVI oznajmił w 2005 roku, że lektura Traktatów teologicznych Petersona w 1951 miała przełomowe znaczenie w jego rozwoju intelektualnym.

100 lat temu, 7 czerwca 1915 roku, urodził się w Limie Alberto Wagner de Reyna, dyplomata, historyk stosunków międzynarodowych, prawnik, filozof, powieściopisarz i tłumacz; ukończył prawo i filozofię na Papieskim Uniwersytecie Katolickim w Limie; był sekretarzem generalnym peruwiańskiego MSZ oraz ambasadorem przy UNESCO, w Grecji, RFN, Kolumbii, Jugosławii i Francji; członek Peruwiańskiego Towarzystwa Filozoficznego, Peruwiańskiej Akademii Językowej oraz Papieskiej Rady Kultury; w filozofii był pod wpływem R. Guardiniego i M. Heideggera, reprezentując nurt egzystencjalizmu chrześcijańskiego, obrońca tradycyjnej liturgii i katolickiej nauki o państwie oraz karlista; zmarł w 2006 roku.

375 lat temu, 9 czerwca 1640 roku, urodził się w Wiedniu arcyksiążę Leopold Habsburg [Leopold Ignaz Joseph Balthazar Felician von Habsburg], drugi syn cesarza rzymsko-niemieckiego Ferdynanda III i Marii Anny Hiszpańskiej (córki Filipa III); od 1655 był królem-koregentem Węgier, a od 1656 – Czech; po śmierci ojca (1657) odziedziczył również tytuł arcyksięcia Austrii i inne tytuły posiadane przez ród Habsburgów; 18 lipca 1658 we Frankfurcie wybrany przez elektorów Rzeszy świętym cesarzem rzymskim (rzymsko-niemieckim) i królem Niemiec („królem Rzymian”) jako Leopold I; był ostatnim w dziejach Świętego Cesarstwa cesarzem, który pojawił się osobiście (w 1664) na obradach Sejmu Rzeszy w Ratyzbonie, w 1692 nadał zaś godność elektora Rzeszy księciu Hanoweru – Ernestowi Augustowi z dynastii Welfów, powiększając tym samym liczbę elektorów do dziewięciu; w polityce religijnej wydał (1691) postanowienie (Explanatio Leopoldina), zezwalające protestantom na sprawowanie kultu prywatnego w domach pod warunkiem uczestniczenia w publicznych świętach katolickich (administratorzy protestanccy mieli być mianowani przez cesarza i podlegać biskupom katolickim), a w 1701 wydał edykt uznający biskupów unickich za przedstawicieli narodu rumuńskiego, dający im prawo zasiadania w sejmie Księstwa Siedmiogrodu; założył uniwersytet w Innsbrucku (1677) i we Wrocławiu (Akademia Leopoldina – 1702); był bardzo muzykalny, sam komponując msze (2), oratoria (12), requiem (5), suity baletowe (17) oraz współkomponując opery (wzniósł też w Wiedniu teatr operowy, najbardziej znamienity na północ od Alp); w polityce zagranicznej wspierał Rzeczpospolitą Polsko-Litewską oraz Danię w walce ze Szwecją i Siedmiogrodem w II wojnie północnej (wojska cesarskie wyzwoliły w 1657 Kraków i Poznań); za jego panowania doszło do największego w historii bezpośredniego zagrożenia Austrii, Cesarstwa i całego chrześcijaństwa, kiedy w 1683 roku armia imperium osmańskiego pod wodzą wielkiego wezyra Kara Mustafa Paszy stanęła pod Wiedniem; decydującą rolę w ocaleniu podczas walnej bitwy 12 IX 1683 odegrały wojska polskie pod wodzą króla Jana III Sobieskiego (którego cesarz uprzednio błagał o odsiecz, lecz po zwycięstwie nie okazał wdzięczności); zwycięstwo to pozwoliło przejść do antytureckiej ofensywy Ligi Świętej (utworzonej w 1684 z udziałem Austrii, Rzeczypospolitej, Wenecji i Państwa Kościelnego, do której w 1686 przystąpiła także Rosja): po zwycięstwie nad Mohaczem (1687) sejm węgierski przyznał Habsburgom prawo dziedziczenia tronu węgierskiego, znosząc też prawo szlachty węgierskiej do rokoszu, w 1690 opanowany zaś został Siedmiogród, którego Leopold został księciem; po zwycięstwie księcia Eugeniusza Sabaudzkiego pod Zentą (1697) Turcy zostali ostatecznie wyparci z Węgier, co usankcjonował pokój karłowicki (1699); mniej powodzenia miał Leopold I (i utworzona w 1686 Liga Augsburska) w zmaganiach na zachodzie z Francją Ludwika XIV, również podczas hiszpańskiej wojny sukcesyjnej (1700-1713), kiedy to cesarz usiłował osadzić na tronie w Madrycie swojego młodszego syna, arcyks. Karola (wbrew kastylijskiemu prawu sukcesyjnemu, obowiązującemu ówcześnie w Hiszpanii, które w razie wygaśnięcia głównej linii męskiej dawało preferencję najbliższemu potomkowi ostatniego monarchy w linii żeńskiej przed męskimi reprezentantami linii kolateralnych); zmarł w 1705 roku.

825 lat temu, 10 czerwca 1190 roku, utonął w rzece Salef (Anatolia, Turcja), w wieku ok. 68 lat, Fryderyk I Rudobrody [Friedrich I. Barbarossa] z dynastii Hohenstaufów, syn księcia Szwabii – Fryderyka II Jednookiego (brata króla Niemiec Konrada III) i księżniczki Judyty, córki księcia Bawarii – Henryka IX Czarnego z rodu Welfów; od 1147 roku książę Szwabii (jako Fryderyk III), od 1152 wybrany król Niemiec, od 1154 (do 1186) również król Włoch; 18 VI 1155 ukoronowany przez papieża Hadriana IV na świętego cesarza rzymskiego; w dokumentach jego kancelarii pojawiła się (w 1157) po raz pierwszy oficjalna nazwa „Święte Cesarstwo” (Sacrum Imperium; Heilige Kaisertum/Reich), natomiast rok później musiał przyzwolić (na Sejmie Rzeszy) na dzielenie księstw Rzeszy według reguł patrymonialnych, co przyczyniło się do jej rozdrobnienia feudalnego; w swoim panowaniu nawiązywał do najświetniejszych wzorów teologii imperialnej Justyniana Wielkiego i Karola Wielkiego (do którego kanonizacji przez swojego antypapieża doprowadził); w 1157 roku interweniował w Polsce na rzecz prawowitego księcia seniora Władysława II, wygnanego przez opozycję możnowładców i młodszych braci, lecz zadowolił się hołdem złożonym mu przez Bolesława IV Kędzierzawego w Krzyszkowie oraz kontrybucją; ze zmiennym powodzeniem zmagał się z protonacjonalistycznym buntem miast północnowłoskich, które zawiązały (1167) Ligę Lombardzką, lecz mimo klęski w bitwie pod Legnano (1176), kiedy sądzono nawet, że zginął, zdołał przywrócić swoje zwierzchnictwo, godząc się wszelako na autonomię municypalną; z kolei konflikt z legatem papieskim, a późniejszym papieżem Aleksandrem III, roszczącym sobie traktowanie korony cesarskiej jako „beneficjum” (tym samym zaś cesarza jako papieskiego lennika) zakończył się upokorzeniem cesarza przed papieżem w Wenecji (1177); po upadku Jerozolimy (1187) zorganizował III krucjatę do Ziemi Świętej, która wyruszyła w 1189 (wzięli w niej udział również – skłóceni ze sobą – król Francji Filip II August i król Anglii Ryszard I Lwie Serce), lecz w jej trakcie zginął tragicznie (kąpiąc się w rzece albo upadając do niej wraz z koniem); postać archetypiczna w tradycji imperialnej, owiana legendą, iż nie utonął, lecz wraz ze swoimi sześciu rycerzami śpi skamieniały w jaskini w górach Kyffhäuser w Turyngii i obudzi się, gdy jego ruda broda owinie się trzykrotnie wokół stołu, aby przywrócić chwałę Cesarstwa; wybitną postacią była również jego druga żona, cesarzowa Beatrycze I Burgundzka (1145-1184), protektorka kultury dworskiej i obyczaju rycerskiego.

5 lat temu, 10 czerwca 2010 roku, zmarł w Pescarze (Abruzja), w wieku 92 lat (ur. 16 V 1918), Silvano Panunzio, filozof, myśliciel religijny, mistyk i badacz symboli, teoretyk metapolityki, civis catholicus Rzymu, Wiecznego Miasta; jego ojcem był Sergio Panunzio (1886-1944), promotor włoskiej „rewolucji konserwatywnej” i teoretyk jurysprudencji faszystowskiej, sprzeciwiający się jednak sojuszowi z III Rzeszą i „ustawom rasowym”; współzałożyciel w 1956 roku (wraz z katolickimi neogibelinami: Attilio Mordinim i Primo Sieną) Przymierza Michała Archanioła, stanowiącego front duchowego oporu przeciwko chadeckiej „katolewicy”, oraz (1976) pisma „Metapolitica. Rivista di Studi Universali”; w studiowaniu „metafizyki Ewangelii wiecznej” podążał śladami wielkich mistyków chrześcijańskich, Stary Testament i język hebrajski studiował pod kierunkiem (nawróconego i ochrzczonego przez papieża Piusa XII) b. rabina Rzymu Eugenia Zolli, w badaniach nad tradycjami orientalnymi korzystał z dorobku szkoły „perenialistycznej” (R. Guénon); „chrześcijański gnostyk” i „katolicki evolianista”, inicjator i główny przedstawiciel „metapolityki sakralnej” jako nauki syntetycznej, która łączy metafizykę (naukę o zasadach), politykę (naukę o środkach) i eschatologię (naukę o celach ostatecznych), jak również Wschód i Zachód, kontemplację i działanie, byt i powinność, a inaczej mówiąc: „metafizyki stosowanej”, która na polityce dokonuje „operacji estetycznej”, podnoszącej ją do godności „szlachetnego działania” (recte ágere) i „myśli w działaniu”, chroniąc ją przed pogrążeniem się w „puszczy kryptopolityki”, czyli władzy tajnych towarzystw, pozostających w służbie oligarchii finansowych, korumpujących świat współczesny poprzez niwelującą ideologię praw człowieka, homogenizację kulturową, wywłaszczenia, globalizację środków komunikowania i handlu, New Age i fałszywy ekumenizm; w perspektywie eschatologicznej metapolityka to środek niezbędny do pokonania „lucyferycznej pokusy nowoczesności” oraz tworzenie cywilizacji powszechnej podług praw Opatrzności Boskiej i przygotowywanie ludzi do stawania się obywatelami Niebios; dwoma stałymi punktami odniesienia dla metapolityki są Dwa Słońca: Imperium i Kościół, wokół których wszystko krąży na podobieństwo satelitów w hierarchii miłości.

30 lat temu, 12 czerwca 1985 roku, zmarł w Getyndze, w wieku 92 lat (ur. 4 IX 1892), Helmuth Plessner, filozof i socjolog; pochodził z rodziny żydowskiej; studiował najpierw medycynę i zoologię, a następnie filozofię pod kierunkiem W. Windelbanda i E. Husserla oraz socjologię u M. Webera; w 1920 roku habilitował się, a od 1924 był profesorem uniwersytetu w Kolonii; jako „nie-aryjczyk”, pozbawiony prawa wykładania po ustanowieniu reżimu narodowosocjalistycznego, przeniósł się do Groningen w Holandii, gdzie w 1943 roku został uwięziony przez okupacyjne władze niemieckie; od 1952 roku (do emerytury w 1962) kierował Instytutem Socjologii w Getyndze (w roku akademickim 1960/61 był też rektorem tamtejszego uniwersytetu); w latach 1953-1959 prezes Niemieckiego Towarzystwa Socjologicznego; przedstawiciel neokantowskiej szkoły badeńskiej oraz współtwórca (obok E. Cassirera, M. Schelera i A. Gehlena) antropologii filozoficznej, bazującej na odkryciach nauk biologicznych i rozpoczynającej badanie conditio humana od analizy faktu, iż ciała organiczne (w przeciwieństwie do nieorganicznych) mogą odnosić się do swoich granic w sposób zależny od stopnia ich organizacji, co można określić jako ich „pozycjonalność”; na tej podstawie można wyróżnić hierarchię istot żywych, w której człowiek, inaczej niż roślina i zwierzę, może „przeżywać siebie”, posiada więc zdolność dystansowania się do siebie – obiektywizacji siebie niejako „z zewnątrz”; tę unikalną właściwość człowieka (refleksyjność) można określić jako jego „eks-centryczność”, która sprawia, że człowiek staje się „łańcuchem wieloznacznej otwartości”, nadającym sens swoim zachowaniom; jednocześnie człowiek zna granicę swojej otwartości, to znaczy wie, że jest niezgłębialny, co uprawnia do mówienia, że istota ludzka to homo absconditus; człowiek jest także mocą (Macht), siłą, zdolnością do…, władzą – w obu znaczeniach: jako istota zdolna do urzeczywistniania samego siebie (człowiek jako „miejsce twórcze”) i władza w sensie politycznym, rozumianym egzystencjalnie (tak samo, jak u C. Schmitta, nazywającego Plessnera „pierwszym filozofem nowożytnym, który starał się wypracować antropologię polityczną na wielką skalę”); antropologiczne ujęcie polityki uzyskuje wgląd w „tajemnicze przeznaczenie istoty ludzkiej” i odsłania racje prowadzenia polityki w ogóle; bagatelizowanie polityki prowadzi natomiast do obniżenia jej poziomu i opanowanie życia publicznego przez „chorobę patronatu partyjnego” i zepchnięcie intelektualistów w sferę politycznej bezodpowiedzialności („wolności błazeńskiej”); diagnoza ta pociąga za sobą krytykę społecznego i politycznego radykalizmu, bazującego na przeciwstawieniu moralizatorstwa realnej polityce, aktywizmu – umiarowi i rozwadze, dialektyki serca – rozumowi, „autentyczności” i „szczerości” (społeczeństwo zbudowane na absolutnej szczerości byłoby nieludzkie) – misternej i skomplikowanej strukturze konwencji i ról społecznych, w których ludzie postrzegają się i doświadczają wzajemnie, i które zakładają społeczny dystans jako najbardziej elementarny fakt egzystencjalny, toteż cywilizacja, kultura, historia, tradycja, sztuka, polityka i społeczeństwo określają sferę wzajemnych publicznych relacji opartych na prestiżu, ceremonii, takcie i dyplomacji (homo politicus et socialis est).

150 lat temu, 13 czerwca 1865 roku, urodził się w Sandymount (obecnie dzielnica Dublina) William Butler Yeats, poeta, dramaturg, prozaik i eseista irlandzki (tworzący w języku angielskim); obok Eliota i Pounda największy anglojęzyczny poeta XX wieku (laureat literackiej Nagrody Nobla w 1923 roku), symbolista i neoromantyk, wskrzesiciel mitologii celtyckiej, reprezentant Literackiego Odrodzenia Irlandzkiego (Irish Literary Revival) i współzałożyciel Abbey Theatre; w latach 1922-1925 senator Wolnego Państwa Irlandzkiego; formalnie protestant, lecz teozof, ezoteryk i okultysta, członek Tajemnego Stowarzyszenia Złotej Jutrzenki (Hermetic Order of the Golden Dawn), będący również pod wpływem buddyzmu i Upaniszad; irlandzki nacjonalista odrzucający jednak metody rewolucyjne, arystokratyczny elitarysta gardzący demokracją, sympatyk Mussoliniego i (pod koniec życia) „Błękitnych Koszul” (Blueshirts) gen. Eoina O’Duffy; zmarł w 1939 roku.

125 lat temu, 13 czerwca 1890 roku, urodził się w Radomiu Aleksander Dębski, prawnik i polityk narodowy; ukończył prawo na Uniwersytecie Kijowskim; od 1915 roku członek Ligi Narodowej; w latach 1925-1926 wojewoda wołyński, a 1928-1930 – poseł na Sejm; współzałożyciel i przewodniczący (1926-1933) Wydziału Wykonawczego Obozu Wielkiej Polski; we wrześniu 1930 uwięziony w twierdzy brzeskiej; w latach 1935-1939 członek Komitetu Głównego Stronnictwa Narodowego; w czasie okupacji niemieckiej przedstawiciel SN w Politycznym Komitecie Porozumiewawczym; aresztowany przez Niemców w czerwcu 1941 i rozstrzelany w Poznaniu w styczniu 1942 roku.

60 lat temu, 14 czerwca 1955 roku, urodził się w Rzymie Massimo Introvigne, socjolog prawa i religii, publicysta katolicki; ukończył Instytut Społeczny w Turynie i filozofię na Uniwersytecie Papieskim Gregorianum w Rzymie; od 1972 roku przez 35 lat był związany (jako wiceprzewodniczący) z Sojuszem Katolickim (Alleanza Cattolica), znajdującym się pod wpływem kontrrewolucyjnej myśli P. Corrêa de Oliveiry (któremu poświęcił książkę); założyciel (1988) i dyrektor Ośrodka Badań Nowych Religii (CENSUR); współzałożyciel (1999) think tanku Res Publica, wspierającego Lud Wolności (Il Popolo della Libertà) S. Berlusconiego i członek Rady Krajowej wchodzącej w skład tej koalicji postchadeckiej Unii Centrum (Unione di Centro); od 2012 roku kierownik Obserwatorium Wolności Religijnej przy włoskim MSZ; od 2013 wykładowca socjologii ruchów religijnych na Salezjańskim Uniwersytecie Papieskim w Turynie; współzałożyciel przeglądu informacji i formacji apologetycznej „Il Timone” [„Ster”]; w swoich publikacjach zajmował się m.in. sektami quasi-chrześcijańskimi, mormonami, gnostycyzmem, ruchem Hare Kriszna, scjentologią, magią, wampiryzmem i satanizmem; znany w Polsce z tłumaczeń książkowych i z publikacji na portalu PCh24.pl.

90 lat temu, 16 czerwca 1925 roku, urodził się w Paryżu Jean Bruno Wladimir François de Paule Lefèvre d’Ormesson, powieściopisarz, publicysta i filozof; potomek starej rodziny z mieszczańskiej „szlachty togi” (noblesse de robe), notowanej już w 1420 roku i mającej w rodzie wielu wyższych urzędników królewskich, dyplomatów, pisarzy, akademików, a także kompozytorów i muzyków (choć nie należy do linii obdarzonej tytułem markiza, kurtuazyjnie jest tytułowany hrabią); syn i bratanek dyplomatów, matka pochodziła z katolicko-monarchistycznej rodziny związanej z Action Française; ukończył literaturę i historię, a następnie filozofię (pod kierunkiem strukturalistycznego marksisty L. Althussera) w École normale supérieure; w latach 1952-1971 redagował przegląd humanistyczny „Diogène”, od 1974 do 1977 był dyrektorem generalnym dziennika „Le Figaro” (później jego stałym komentatorem), a od 1983 recenzentem literackim „Le Figaro Magazine”; od 1973 roku członek Akademii Francuskiej (fotel 12); jego dwoma arcydziełami są: imaginacyjna Chwała Cesarstwa (1971) i osnuta na tle dziejów Francji od wypraw krzyżowych, na poły imaginacyjna saga rodzinna Z łaski Boga (1974); umiarkowany konserwatysta, gaullista (ale „europejski”), określający się jako „człowiek prawicy”, ale bliski niektórym ideom lewicy (zwłaszcza cywilizacyjnemu postępowi, zdradzonemu przez lewicę pod wpływem ekologistów).

20 lat temu, 20 czerwca 1995 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 84 lat (ur. 8 IV 1911), E.M. Cioran (właśc. Emil Mihai Cioran), eseista, aforysta i diarysta, teoretyk nihilizmu; urodził się w Siedmiogrodzie jako syn prawosławnego duchownego; studiował filozofię na uniwersytecie w Bukareszcie, gdzie wraz z innymi uczniami (M. Eliade, E. Ionesco, C. Noica) charyzmatycznego wykładowcy, Nae Ionescu, tworzył „potężną gromadkę” najznakomitszego pokolenia intelektualistów rumuńskich, tworzących klub dyskusyjny Axa („Oś”), afiliowany do narodowo-radykalnego Legionu Michała Archanioła pod wodza charyzmatycznego Corneliu Z. Codreanu; za pierwszą, napisaną w 22. roku życia książkę Na szczytach rozpaczy otrzymał nagrodę literacką króla Karola II; w 1937 roku przeżył kryzys religijny i wyjechał na studia doktoranckie do Paryża, gdzie pozostał już do końca życia, pisząc odtąd po francusku; pomimo światowej sławy żył niezwykle skromnie, a przez ostatnie lata życia cierpiał na chorobę Alzheimera; jego perfekcyjna stylistycznie twórczość była manifestacją najskrajniejszego pesymizmu i poczucia bezsensu egzystencji – cierpienie było dla niego osnową bytu, a świat jawił mu się jako nieudany twór złego demiurga; pogardzał „tyranią historii”, terrorystycznymi ideologiami, wulgarnością demokracji oraz miałkością liberalizmu; Zachód był dla niego „zgnilizną, która ładnie pachnie, uperfumowanym trupem”; jego nihilizm był heroiczny, a niewiara („nie-teizm”, jak podkreślał, nie zaś „ateizm”) nieustannie poszukująca absolutu; mierziło go chrześcijaństwo zantropomorfizowane, zmodernizowane i dopasowane do liberalnej hipokryzji („Jakże czcić Boga »postępowego«, Boga skrojonego według ostatniej mody?”), ale zachował fascynację irracjonalną, męczeńską, „ciemną” stroną chrześcijaństwa i równie „ciemną” myślą reakcyjną J. de Maistre’a; zdemaskowany w końcu przez tropicieli antysemityzmu, nie tylko odmówił pokajania się za młodzieńczy faszyzm, ale bronił „krwawych męczenników” z Ruchu Legionowego jako tych, którzy „odkupili grzechy ojczyzny swoim obłędem”.

725 lat temu, 23 czerwca 1290 roku, zmarł we Wrocławiu, w wieku 32 lub 33 lat, Henryk IV Prawy (Probus), książę wrocławski i krakowski z dynastii Piastów, prawnuk Henryka I Brodatego, wnuk Henryka II Pobożnego, syn Henryka III Białego; od 1266 roku książę wrocławski; z powodu jego małoletniości regencję wykonywał jego stryj Władysław, abp Salzburga, a od 1270 – król Czech Przemysł Ottokar II, na którego dworze otrzymał staranne wykształcenie w duchu kultury rycerskiej; był zwycięzcą w turnieju rycerskim i minnesingerem układającym pieśni w języku średnio-wysoko-niemieckim; uznany za pełnoletniego objął samodzielne rządy w 1273; pozostał wierny sojusznikowi czeskiemu nawet po jego klęsce i mimo ofiarowywania mu przez Rudolfa I Habsburga tytułu księcia Rzeszy w zamian za odstępstwo od sojuszu z Czechami (uzyskał jednak od Rudolfa Ziemię Kłodzką); w 1277 roku został porwany przez swojego stryja Bolesława II Rogatkę, księcia legnickiego, domagającego się trzeciej części terytorium księstwa wrocławskiego jako spadku należnego mu po braciach; mimo wsparcia Przemysła II wielkopolskiego i Henryka III Głogowczyka, wolność odzyskał dopiero pod koniec roku i za cenę oddania Rogatce jednej szóstej księstwa oraz okupu; na zjeździe w Wiedniu w 1280 roku, gdzie sondował możność uzyskania korony królewskiej, złożył hołd lenny królowi Rzymian (Niemiec) Rudolfowi I; próbował narzucić swoją supremację książętom śląskim, więżąc ich na zjeździe w Baryczy (1280), oraz opanować Kraków; w latach 1282-1287 pozostawał także w konflikcie (o podłożu ekonomicznym) z bpem wrocławskim Tomaszem (który w 1284 obłożył go klątwą); popadł też w bigamię, odsyłając pierwszą żonę (Konstancję?) ojcu (księciu opolskiemu) i poślubiając Matyldę Brandenburską; po bezpotomnej śmierci (30 IX 1288) księcia krakowsko-sandomierskiego Leszka II Czarnego podjął rywalizację z księciem płockim Bolesławem II (a następnie jego przyrodnim bratem Władysławem I Łokietkiem, księciem brzeskim i sieradzkim) o tron krakowski; pomimo klęsk w bitwach pod Siewierzem i Skałą zdołał ostatecznie opanować Kraków w sierpniu 1289; wg Kroniki Ottokara podczas modlitwy w katedrze wawelskiej otrzymał znak zinterpretowany jako wola Boga, aby został królem Polski, w następstwie czego wysłano poselstwo do papieża z prośbą o zdjęcie z niego klątwy (co nastąpiło po roku) i zgodę na koronację; zmarł z pewnością otruty, lecz nie wiadomo, czy prawdziwa jest rozpowszechniona wersja, że przez medyka, którego brat legista obawiał się konsekwencji defraudacji przezeń funduszy przeznaczonych dla papiestwa; według przekazów (przez niektórych historyków kwestionowanych) sporządził testament polityczny, na którego mocy tron krakowski miał objąć książę wielkopolski Przemysł II, a wrocławski – Henryk III Głogowczyk, natomiast w razie bezpotomnej śmierci któregoś z nich ich dzielnice miały przejść na drugiego (co można interpretować jako świadome dążenie do zjednoczenia Polski).

80 lat temu, 23 czerwca 1935 roku, urodził się w Londynie Mikołaj Dymitriewicz hr. Tołstoj-Miłosławski (Николай Дмитриевич Толстой-Милославский; Count Nikolai Dmitrievich Tolstoy-Miloslavsky), historyk i działacz monarchistyczny; potomek i głowa najstarszej linii rodu Tołstojów, wywodzącej się od Iwana A. Tołstoja (1644-1713), od 1987 roku kanclerz (chancellor) – założonej w 1943 roku – Międzynarodowej Ligi Monarchistycznej (International Monarchist League), a w jej ramach – Rosyjskiej Ligi Monarchistycznej; również jeden z dziewięciorga wiceprzewodniczących jakobickiego – założonego w 1926 roku – Królewskiego Towarzystwa Stuartowskiego i Ligi Rojalistycznej (The Royal Stuart Society and Royalist League); członek Konserwatywnego Klubu Poniedziałkowego (Conservative Monday Club) i kilkukrotny kandydat eurosceptycznej UKIP w wyborach parlamentarnych; członek Królewskiego Towarzystwa Literackiego (Royal Society of Literature); badacz mitologii celtyckiej i legend arturiańskich oraz historii współczesnej (ofiar Jałty i titoizmu w Jugosławii).

10 lat temu, 27 czerwca 2005 roku, zmarł w Memphis (Tennessee), w wieku 88 lat (ur. 17 XI 1916), Shelby Dade Foote, Jr., historyk i powieściopisarz; geograficzne i kulturowe korzenie w Delcie Missisipi uczyniły go piewcą ziemiańskiej tradycji Starego Południa i historykiem wojny domowej; weteranem Konfederacji był jego pradziadek Hezekiah William Foote (1813-1899); babka była żydowską emigrantką z Wiednia; zgodnie z tradycją rodzinną wyznaniowo był episkopalistą; ukończył Uniwersytet Północnej Karoliny w Chanel Hill, gdzie był inicjowany do bractwa Alpha Tau Omega; w czasie II wojny światowej służył w marynarce; w 1994 roku został przyjęty do Amerykańskiej Akademii Sztuk i Literatury; konserwatystą był również w zwyczajach – nigdy nie używał maszyny do pisania, pisząc zawsze piórem wiecznym ze stalówką.