Kalendarzyk reakcjonisty — grudzień

Jacek Bartyzel

175 lat temu, 1 grudnia 1839 roku, zmarł w Gémenos k. Marsylii, w wieku 78 lat, abp Jean-Baptiste Marie Antoine kard. de Latil, diuk (duc) de Latil, par Francji; święcenia przyjął w 1784 roku; przed rewolucją pełnił posługę kapłańską w parafii św. Sulpicjusza w Paryżu; po odmowie złożenia przysięgi na Konstytucję Cywilną Kleru został uwięziony; po uwolnieniu udał się na emigrację do Düsseldorfu, gdzie służył hr. d’Artois (przyszłemu Karolowi X); w 1816 roku mianowany biskupem in partibus Amiklei, a rok później biskupem Chartres; 31 XII 1822 powołany przez Ludwika XVIII do Izby Parów, wraz z tytułem książęcym; od 6 IV 1824 arcybiskup Reims; 12 V 1825 został komandorem Orderu Ducha Świętego; 29 V 1825 namaścił i ukoronował Karola X (była to ostatnia, jak dotąd, sakra monarsza w Królestwie Francji); 13 III 1826 papież Leon XII mianował go kardynałem-prezbiterem, z kościołem tytularnym św. Sykstusa.

70 lat temu, 1 grudnia 1944 roku, zmarł w Głogówku (ówcześnie Oberglogau) na Górnym Śląsku, w wieku 66 lat, Franciszek Pius książę Radziwiłł h. Trąby, polityk, publicysta, działacz gospodarczy i społeczny; studiował teologię (we Fryburgu) i filozofię (UJ); we wrześniu 1912 roku wygłosił w Krakowie referat otwierający (nt. znaczenia i potrzeby prasy katolickiej) podczas obchodów 300 rocznicy śmierci ks. Piotra Skargi; sygnatariusz telegramu dziękczynnego do wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza w sierpniu 1914 roku; po wycofaniu się Rosjan przeszedł na pozycje aktywistyczne; od 1915 naczelnik Milicji Miejskiej w Warszawie (nazywany żartobliwie „księciem-milicjantem”, pełnił funkcję honorowo); organizator obchodów 125 rocznicy Konstytucji 3 Maja i powitania Legionów Polskich w Warszawie; od stycznia 1917 członek Tymczasowej Rady Stanu w Królestwie Polskim; w lipcu 1917 (wg relacji Krzysztofa Radziwiłła) miał ostrzec J. Piłsudskiego przed mającym nastąpić aresztowaniem go przez Niemców, na co ten miał odpowiedzieć: „a skąd książę wiesz, że nie jest mi to na rękę”; od 17 IV do 23 X 1918 dyrektor Komisji Wojskowej w rządzie Jana Kantego Steczkowskiego; przeciwstawiał się polityce niemieckiej wobec Litwy, domagając się jej związku z Polską; w 1929 roku założył wraz z inż. Piotrem Bergmanem Spółkę Akcyjną „Polskie Fabryki Kabli i Walcowni Miedzi” w Ożarowie Mazowieckim; 1927-1938 prezes Rady Polskiego Komitetu do Zwalczania Raka, od 1931 prezes Polskiego Związku Eksporterów Drobiu.

70 lat temu, 2 grudnia 1944 roku, urodził się w Naumburgu (Saale, Saksonia-Anhalt) Botho Strauß, dramaturg i eseista; z wykształcenia teatrolog i socjolog, od 1967 do 1970 redagował „Theater heute”, w latach 1970-1975 asystent literacki Petera Steina w berlińskiej Schaubühne am Halleschen Ufer; radykalnie antyburżuazyjny i od pierwszych sztuk okrzyknięty zgodnie (również przez krytykę lewicową) najwybitniejszym współczesnym dramaturgiem niemieckim, w 1993 roku został „wyklęty” przez lewicowy establishment kulturalny za krytykę cywilizacji współczesnej i demoliberalizmu z pozycji konserwatywnych.

100 lat temu, 3 grudnia 1914 roku, urodził się w Poitiers Louis-Olivier hr. (comte) de Roux, działacz i publicysta monarchistyczny; trzeci syn markiza Marie de Roux (1878-1943), historyka i adwokata Action Française, zięć rzeźbiarza Maxime’a Real del Sarte (1888-1954), stryj pisarza (autora m.in. rozmów z Gombrowiczem) Dominique’a de Roux (1935-1977); współpracownik „Aspects de la France”, współzałożyciel (1955) i pierwszy przewodniczący Restauration Nationale, czyli odnowionej Action Française; zmarł w 1962 roku.

800 lat temu, 4 grudnia 1214 roku, zmarł w Stirling, w wieku 72 albo 71 lat, Wilhelm I Lew [średn. gael. Uilliam mac Eanric, współ. gael. Uilleam mac Eanraig, ang. William the Lion] z dynastii Dunkeldów, król Szkotów od 9 grudnia 1165; drugi syn Henryka Szkockiego, earla Northumberland, młodszy brat i następca Malcolma IV, koronowany 24 XII 1165; podczas najdłuższego w historii Szkocji panowania zjednoczył całe królestwo, utworzył nowe hrabstwa i nadał przywileje licznym miastom oraz uzyskał niezależność Kościoła Szkocji (podległego odtąd bezpośrednio Stolicy Apostolskiej) od metropolii angielskich – tym samym za jego panowania, przywilejem papieża Honoriusza III Szkocja stała się „szczególną córą Kościoła”; swój przydomek zawdzięczał doskonaleniu systemu prawa (jako Leo justiciae), jego herb (czerwony lew na złotym polu) stał się także królewskim sztandarem Szkocji.

90 lat temu, 4 grudnia 1924 roku, zmarł w Lozannie, w wieku 90 lat, François-René de La Tour du Pin Chambly, markiz (marquis) de La Charce, polityk monarchistyczny, działacz i teoretyk katolicko-społeczny; pochodził ze starej, arystokratycznej, rojalistycznej i katolickiej rodziny z Delfinatu; po ukończeniu Saint-Cyr (1852) walczył jako oficer II Cesarstwa w wojnie krymskiej, we Włoszech, Algierii i przeciwko Prusom; w niewoli niemieckiej poznał i zaprzyjaźnił się z Albertem de Munem (1841-1914), a po uwolnieniu obaj włączyli się w akcję tworzenia Dzieła Kół Robotników Katolickich, autorstwa Maurice’a Maignena (1822-1890); jego teoretyczne dzieło Ku chrześcijańskiemu ładowi społecznemu było najważniejszym manifestem korporacjonizmu katolickiego we Francji; do 1883 roku był także legitymistą (w 1877 roku poznał osobiście k.z.p. Henryka V, jako attaché wojskowy w monarchii austro-węgierskiej), lecz po śmierci hr. de Chambord stał się rojalistycznym „fuzjonistą”, przyłączonym do dynastii orleańskiej; w 1881 wystąpił z armii i został merem swojego rodzinnego Arrancy; podczas pielgrzymki do Rzymu w 1885 został przyjęty na audiencji prywatnej przez papieża Leona XIII; w przeciwieństwie do de Muna odrzucił wezwanie tego papieża do katolików francuskich z 1892 roku o przyłączenie się (ralliement) do Republiki; w 1899 roku wsparł narodowo-rojalistyczną Action Française i tworzył jej program społeczny (Ch. Maurras pisał, że „to nie La Tour du Pin jest w Action Française, lecz Action Française jest w La Tour du Pinie”); wywarł również wpływ na poglądy społeczne Ch. de Gaulle’a.

70 lat temu, 4 grudnia 1944 roku, urodził się w Algierze Jacques Marlaud, eseista i publicysta; w młodości (1962-1965) działacz Federacji Studentów Nacjonalistycznych (FEN) i Europe-Action, później określał się jako „identytarysta”; w 1968 roku współzałożyciel – a w latach 1987-1991 przewodniczący – GRECE (Grupy Badań i Studiów nad Cywilizacją Europejską); jako taki i jako redaktor „Études et Recherches” i „L’Esprit européen” oraz współpracownik „Élements”, „Nouvelle École”, „Krisie”, „L’Europe Maxima” i hamburskiego „Junges Forum”, jeden z głównych reprezentantów „neopogańskiej” i nietzscheańskiej Nowej Prawicy (Nouvelle Droite); założyciel (1987) Centrum Refleksji i Studiów Metapolitycznych (CRÉM) przy Uniwersytecie Lyon-III; przedstawił własną interpretację (sprzeczną z oficjalną) zamachu 9/11 w Nowym Jorku; jako „wroga głównego” w obecnej epoce definiował homo economicus, który został uformowany po to, żeby się sprzedawał według „samoregulujących się” praw rynkowych; zmarł w 2014 roku.

625 lat temu, 5 grudnia 1389 roku, urodził się w Siennie (Kieleckie) bp Zbigniew kard. Oleśnicki h. Dębno, hierarcha kościelny i mąż stanu, pierwszy kardynał Polak; syn Jaśka z Oleśnicy, wielkorządcy Litwy; od 1406 studiował w Akademii Krakowskiej, pracując jednocześnie w kancelarii królewskiej; jego karierę kościelną i polityczną przyspieszyło uratowanie życia królowi Władysławowi Jagielle pod Grunwaldem (przekreślając zarazem możność pasowania na rycerza); od 1415 proboszcz kolegiaty św. Floriana w Krakowie; w 1422 roku przeforsował powrót do przymierza z cesarzem Zygmuntem Luksemburskim i odstąpienie od popierania czeskich husytów i szowinistów; 18 XII 1423 otrzymał pełne święcenia kapłańskie, a dzień później sakrę biskupią (jako biskup krakowski); położył wielkie zasługi dla powstrzymania szerzenia się herezji husyckiej w Polsce, zablokował też koronację wielkiego księcia Witolda na króla Litwy; za panowania małoletniego króla Władysława III (nazwanego po śmierci Warneńczykiem) był faktycznym kierownikiem polityki polskiej; doprowadził do zawarcia pokoju w Brześciu Kujawskim (31 XII 1435) z Zakonem Krzyżackim, pokonał w bitwie pod Grotnikami (1439) opozycję prohusycką ze Spytkiem z Melsztyna na czele, odkupił (1443) od władców Cieszyna Księstwo Siewierskie, poparł powołanie Władysława na tron węgierski; mimo iż poparł także kandydaturę Kazimierza IV Jagiellończyka na tron polski, z nowym władcą pozostawał w konflikcie aż do śmierci; w sprawach kościelnych – koncyliarysta i początkowo zwolennik antypapieża bazylejskiego Feliksa V (od którego otrzymał – nieprawnie – kapelusz kardynalski), po przejściu pod prawowitą obediencję papieża Mikołaja V otrzymał ponownie, i już prawowicie, nominację kardynalską; wywołało to także (rozstrzygnięty kompromisowo) spór z prymasem i abpem gnieźnieńskim o pierwsze miejsce w Radzie Królewskiej (mieli je zajmować naprzemiennie); jako ordynariusz krakowski przeprowadził trzy synody, propagując szczególnie kult św. Stanisława, zaprosił też do Krakowa słynnego kaznodzieję św. Jana Kapistrana; ufundował Bursę Jerozolimską oraz podarował swoje berło biskupie Akademii; zmarł w 1455 roku.

125 lat temu, 6 grudnia 1889 roku, zmarł w Nowym Orleanie, w wieku 81 lat, Jefferson Finis Davis, pierwszy i jedyny w historii prezydent Skonfederowanych Stanów Ameryki (Confederate States of America); demokrata i episkopalista z ziemiańskiego Południa (Kentucky); od ukończenia studiów w West Point (1828) na przemian służył w armii (wojna z Indianami Czarnego Jastrzębia, wojna z Meksykiem), gospodarował na plantacji bawełny i pełnił urząd kongresmana; służbę wojskową zakończył w stopniu pułkownika, odmawiając przyjęcia awansu na generała brygady od rządu federalnego (Konstytucja dawała takie prawo stanom); 1847-1853 i 1857-1861 był senatorem ze stanu Missisipi, a 1853-1857 sekretarzem wojny w gabinecie demokraty Franklina Pierce’a; początkowo sprzeciwiał się secesji stanów południowych, ale 21 I 1861 sam ogłosił secesję Missisipi, składając urząd senatora; 9 lutego 1861 obrany prezydentem CSA na wniosek stanu Alabama (ponownie, na sześcioletnią kadencję, 6 XI 1861); do 3 IV 1865 jego rząd urzędował w Richmond, w stanie Wirginia; ujęty 10 V 1865 przez wojska Unii, spędził dwa lata w ciężkim więzieniu i postawiono mu zrazu zarzut zdrady stanu (uwolniony za poręczeniem grupy „szanowanych obywateli”, od oskarżenia odstąpiono w 1869); podróżował odtąd parokrotnie po Europie i pisał historię Konfederacji.

125 lat temu, 7 grudnia 1889 roku, urodził się w Paryżu, Gabriel-Honoré Marcel, filozof chrześcijański, myśliciel religijny, dramaturg i krytyk literacki; pochodził z rodziny o wysokiej pozycji społecznej (jego ojciec był dyplomatą, dyrektorem Biblioteki Narodowej i Muzeum Narodowego), lecz indyferentnej religijnie i (po matce) pochodzenia żydowskiego; w 1910 roku ukończył na Sorbonie filozofię, której nauczał potem w różnych liceach, lecz przez większość życia utrzymywał się z pisania; jego zwrot ku religii i metafizyce (czego świadectwem jest zapoczątkowany w latach 20. Dziennik metafizyczny) zaowocował przyjęciem chrztu w Kościele katolickim 23 III 1929 roku; uprawiał filozofię nie w sposób systemowy i akademicki, lecz medytacyjny, analizując różne „konkretne” stany egzystencji ludzkiej w doświadczeniu transcendencji oraz w relacji do wolności, wiary, nadziei, miłości, wierności, działania itp., posługując się literackim językiem dyskursu filozoficznego (nie tylko w dramacie, lecz i w esejach); szczególną nośność miała jego analiza dwóch przeciwstawnych trybów istnienia: „być i mieć”, rozróżnienie „problemu” i „tajemnicy” oraz „opinii” i „wiary” jako dwóch stopni poznania; zazwyczaj zaliczany jest do kierunku zwanego egzystencjalizmem chrześcijańskim, lecz sam określał się jako „sokratyk chrześcijański”; jako monarchista z przekonań współpracował z prasą rojalistyczną („Courrier de la Mesnie”, „Ici France”); otrzymał Wielką Nagrodę Literacką Akademii Francuskiej (1949), Narodową Nagrodę Literacką (1958) i Nagrodę Erazma z Rotterdamu (1959); od 1952 roku był członkiem Akademii Nauk Moralnych i Politycznych; zmarł w 1973 roku.

150 lat temu, 8 grudnia 1864 roku, urodził się w Pojościu k. Poniewieża (Kowieńskie) Aleksander Meysztowicz h. Rawicz, ziemianin i polityk konserwatywny; w latach 1900-1904 prezes Towarzystwa Rolniczego Kowieńskiego; 1909-1914 członek rosyjskiej Rady Państwa; hospitant Komitetu Narodowego Polskiego; od 1917 prezes Wileńskiego Banku Ziemskiego oraz działacz Stronnictwa Narodowo-Zachowawczego; 1921-1922 prezes Tymczasowej Rady Rządzącej Litwy Środkowej, podpisał akt złączenia Ziemi Wileńskiej z Rzeczpospolitą Polską; jeden z przywódców konserwatywno-monarchistycznej grupy wileńskich „żubrów” i założycieli „Słowa”; po przewrocie majowym i zjeździe w Nieświeżu, minister sprawiedliwości w rządzie Józefa Piłsudskiego (1926-1928), a następnie Kazimierza Bartla (1928-1929); od 1933 roku tajny szambelan papieski; ojciec ks. kan. Waleriana Meysztowicza (1893-1982); zmarł w Rzymie w 1943 roku.

30 lat temu, 9 grudnia 1984, roku zmarł w Warszawie, w wieku 65 lat, Leszek Prorok, prozaik, eseista i dramaturg; podczas II wojny światowej działacz Związku Jaszczurczego i ONR (w Organizacji Wewnętrznej członek poziomu „C”); szef sztabu Armii Podziemnej (S. Kasznicy i L. Neymana) i kierownik jej Okręgu Poznańskiego, a następnie Obszaru Zachód Narodowych Sił Zbrojnych, współpracownik pisma „Szaniec”; po scaleniu z AK walczył w powstaniu warszawskim; po wojnie dwukrotnie (1945, 1949) aresztowany przez UB; później dyrektor Teatru Lalki i Aktora „Marcinek” w Poznaniu i wykładowca UAM; członek PEN-Clubu, kawaler Krzyża Narodowego Czynu Zbrojnego.

175 lat temu, 10 grudnia 1839 roku, urodził się w Strzelcach Krajeńskich (ówcześnie Friedeberg, Lubuskie) Rudolf Hermann Mayer, publicysta konserwatywny; działacz Partii Konserwatywnej, w której reprezentował nurt opozycyjny wobec O. von Bismarcka oraz „socjal-konserwatywny”, antykapitalistyczny i antyliberalny; redaktor „Berliner Revue” (1870-1873) oraz „Vaterland” (1877-1881); od 1881 do 1889 przebywał w USA i w Kanadzie; korespondował z K. Marksem, F. Engelsem i K. Kautskym oraz współpracował (1892-1895) z marksistowskim „Neue Zeit”; zmarł w 1899 roku.

20 lat temu, 10 grudnia 1994 roku, zmarł w Londynie, w wieku 76 lat, The Rt Hon. Lord Joseph [sir Keith Sinjohn Joseph, 2ed Baronet of Portsoken, od 1987 dożywotni bar. Joseph], prawnik i polityk konserwatywny; syn burmistrza Londynu, sir Samuela Josepha; od 1956 roku w Izbie Gmin; pomiędzy 1959 a 1986 wielokrotny minister różnych resortów w gabinetach H. Macmillana (budownictwo, samorząd lokalny i Walia), A. Douglasa-Hume’a (j.w.), E. Heatha (służba socjalna) i M. Thatcher (przemysł, edukacja i nauka); ideolog thatcheryzmu i współautor programu wyborczego torysów z 1979 roku; od 1987 dożywotni par w Izbie Lordów.

150 lat temu, 12 grudnia 1864 roku, urodził się w St. Louis (Missouri) Paul Elmer More, filozof religii, krytyk literacki, eseista i publicysta; ukończył Harvard; wydawca i redaktor „The Independent”, „New York Evening Post” i „The Nation”; platonik, znawca hellenizmu, sanskrytu i literatury angielskiej; apologeta chrześcijaństwa, reprezentant „pesymistycznego konserwatyzmu” (uczeń H. Adamsa oraz przyjaciel I. Babbitta, R.A. Crama i G. Santayany); wróg plutokracji i zwolennik władzy arystokracji rodowej, jedynie zdolnej do osobistej samokontroli; definiował się jako reakcjonista („Być reakcjonistą nie oznacza oddawać się bezpłodnym marzeniom, ale odpowiadać akcją na akcję, chaosowi przypadków przeciwstawiać umiejętność rozróżniania i wyboru, pozbawiony celu potok zmian okiełznać poprzez niezmienne prawo tego, co rzeczywiste, doświadczenia przeszłości wcielać w impulsy teraźniejszości, by w ten sposób podporządkować posuwanie się naprzód”); zmarł w 1937 roku.

1300 lat temu, 16 grudnia 714 roku, zmarł w Jupille-sur-Meuse k. Liège (Belgia), w wieku około 74-79 lat, Pepin z Heristalu [franc. Pépin de Herstal], zwany też Pepinem Młodszym [Pépin le Jeune], Pepinem Grubym [Pépin le Gros] lub Pepinem II, arystokrata frankijski z rodu Pepinidów, resp. Arnulfingów (zwanego później Karolingami); wnuk św. Pepina Starszego, syn św. bpa Arnulfa z Metzu, ojciec Karola Młota; od 640 roku majordom Królestwa Austrazji; po zwycięskiej bitwie z królem Neustrii Teuderykiem III i jego majordomem Ebroinem pod Tertry (687), został majordomem wszystkich trzech królestw frankijskich (Austrazji, Neustrii i Burgundii) i faktycznym władcą przy merowińskich „gnuśnych królach”, przyjmując tytuł księcia Franków; podporządkował sobie również Fryzyjczyków i Alamanów oraz rozpoczął ewangelizację Germanii.

650 lat temu, 16 grudnia 1364 roku, urodził się Manuel III Wielki z dynastii Komnenów [gr. Μανουήλ Γ΄ Μέγας Κομνηνός, Manouēl III Megas Komnēnos], syn cesarza Trapezuntu Aleksego III, od 20 marca 1390 cesarz [basileús]; utrzymywał dobre stosunki z Wenecją, pozostając w konflikcie z Genuą; za jego panowania Tamerlan Wielki pokonał sułtana Turków osmańskich Bajazeta, co odwlekło upadek cesarstw bizantyńskich; zmarł w 1417 roku.

60 lat temu, 21 grudnia 1954 roku, zmarł w Zollikon (Szwajcaria), w wieku 71 lat, Iwan Aleksandrowicz Iljin, prawosławny myśliciel religijny, filozof, prawoznawca i publicysta; pochodził z rodziny arystokratycznej, spokrewnionej z Rurykowiczami; uczeń filozofa prawa Pawła Nowgorodcewa i (w Getyndze) Edmunda Husserla; od 1909 roku docent prywatny, a następnie profesor Uniwersytetu Moskiewskiego; jako aktywny wróg bolszewizmu sześciokrotnie aresztowany, a w 1922 roku deportowany z Rosji Sowieckiej wraz z grupą ok. 200 uczonych (m.in. M. Bierdiajewem, S. Bułhakowem i L. Karsawinem); od 1923 profesor Rosyjskiego Instytutu Naukowego w Berlinie (zwolniony ze stanowiska przez reżim narodowosocjalistyczny w 1934); 1927-1930 wydawca pisma „Russkij Kołokoł” („Rosyjski Dzwon”); od 1938 roku mieszkał w Zurychu; monarchista, autor doktryny o przeciwstawiania się złu siłą.

375 lat temu, 22 grudnia 1639 roku, urodził się w La Ferté-Milon (Pikardia) Jean-Baptiste Racine, dramaturg i poeta; wychowanek jansenistów (Port-Royal), którzy nie aprobowali jego pisania dla teatru (był związany z trupą Hôtel de Bourgogne); od 1660 roku związany z dworem króla Ludwika XIV, który mianował go swoim oficjalnym historiografem; największy mistrz regularnej tragedii klasycystycznej (który zarazem osiągnął kres rozwoju tej formy, odtąd już skostniałej), o tematyce mitologicznej, biblijnej i historycznej, oraz wirtuoz aleksandrynu w wersyfikacji; tragizm jego utworów ma charakter zasadniczo psychologiczny i wyspecjalizowany w charakterach kobiecych, acz nie bez naddatku metafizycznego („ciemny płomień Fedry”); zmarł w 1699 roku.

125 lat temu, 22 grudnia 1889 roku, urodził się w Bulbucata (Rumunia) Ion Nichifor Crainic, pseudonim pisarski Ion Dobre; prawosławny teolog, filozof, poeta, publicysta i polityk; najwybitniejszy teoretyk chrześcijańskiego, mistycznego i tradycjonalistycznego nacjonalizmu rumuńskiego (zwanego przezeń także „autochtonizmem”) i „państwa etnokratycznego” w formie ustrojowej monarchii korporacyjnej; sekretarz generalny Ligi Obrony Narodowo-Chrześcijańskiej Alexandra Cuzy, a następnie Partii Narodowo-Chrześcijańskiej; demaskował Talmud jako narzędzie judaizmu do walki z Ewangelią i zniszczenia chrześcijaństwa; absolwent, a następnie profesor Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Bukareszteńskiego; założyciel bądź współpracownik i redaktor wielu pism, w tym przeglądu literacko-artystyczno-społecznego „Gândirea” [„Myśl”]; współpracował też z periodykami Legionu Michała Archanioła i wywarł znaczny wpływ na doktrynę i etos legionowy (lecz w 1938 poparł króla Karola II); w 1930 roku otrzymał Narodową Nagrodę Poetycką, w 1940 został członkiem Akademii Rumuńskiej i doktorem honoris causa Uniwersytetu Wiedeńskiego; sekretarz generalny w Ministerstwie Kultury w Narodowym Państwie Legionowym i minister propagandy za dyktatury marszałka I. Antonescu; po zajęciu Rumunii przez armię sowiecką ukrywał się przez dwa lata; skazany in absentia za „zbrodnie przeciwko ludowi” na dożywocie (oraz usunięty z Akademii), został schwytany w 1947 roku; w więzieniach Văcăreşti i Aiud spędził łącznie 15 lat; amnestionowany w kwietniu 1962 roku, zgodził się redagować skierowane do emigracji pismo reżimowe „Glasul Patriei” [„Głos Ojczyzny”]; zmarł w 1972 roku.

40 lat temu, 22 grudnia 1974 roku, zmarł w Orio (Guipúzcoa, Kraj Basków), w wieku 93 lat, ks. Juan Zaragüeta y Bengoechea, filozof, psycholog i pedagog; doktor teologii i filozofii oraz licencjat prawa; profesor psychologii na Uniwersytecie Madryckim (1932-1953), dyrektor Instytutu Luisa Vivesa przy CSIC (1947-1963), redaktor „Revista de Filozofa” i „Fundamentos de Filozofa”, członek i sekretarz dożywotni Królewskiej Akademii Nauk Moralnych i Politycznych oraz kilku akademii zagranicznych, laureat Narodowej Nagrody Literackiej (1971), kawaler Orderu Alfonsa X Mądrego; uczeń (w Lowanium) i kontynuator myśli kard. D. Merciera, wzbogacający neoscholastykę o pierwiastek witalizmu; jeden z najbardziej wpływowych intelektualistów epoki frankizmu, promotor m.in. pracy doktorskiej karlisty Rafaela Gambry.

40 lat temu, 22 grudnia 1974 roku, został zamordowany w Buenos Aires, w wieku 41 lat, Carlos Alberto Sacheri, filozof oraz działacz nacjonalistyczny i antykomunistyczny; uczeń ks. Julia Meinvielle’a (1905-1973) i (na Uniwersytecie Lavala w Quebecu) Charlesa De Konincka; działacz Argentyńskiej Akcji Katolickiej, przewodniczący Ciudad Católica, działacz Zjednoczonego Ruchu Nacjonalistycznego Argentyny (MUNA); sekretarz Argentyńskiego Towarzystwa Tomistycznego; od 1970 roku dyrektor Instytutu Filozofii na Wydziale Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytetu Buenos Aires; jako publicysta zwalczał infiltrację marksistowską w Kościele („teologię” wyzwolenia); zginął na oczach żony i siedmiorga dzieci po wyjściu z mszy św. w katedrze stołecznej, z rąk komunistycznych bandytów z organizacji Rewolucyjnych Sił Zbrojnych 22 Sierpnia (ERP-22).

40 lat temu, 23 grudnia 1974 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 56 lat, Florentino Pérez Embid, historyk sztuki i kultury, poeta i publicysta; w 1942 założyciel Szkoły Studiów Hispanoamerykańskich w Sewilli, współzałożyciel (z Rafaelem Calvo Sererem) „neotradycjonalistycznego” „Arbor” i Biblioteki Myśli Aktualnej (w której ukazywały się książki karlistów: F. Eliasa de Tejady i R. Gambry), 1951-1956 prezes madryckiego Ateneo, 1951-1957 dyrektor generalny cenzury państwowej (Información), 1953-1963 radca narodowy Edukacji, 1968-1974 dyrektor generalny Sztuk Pięknych oraz rektor Uniwersytetu Międzynarodowego Menéndez Pelayo (UIMP); prokurator Kortezów, monarchista juanistyczny (członek Rady Prywatnej Jana hr. Barcelony); członek Opus Dei; laureat Nagrody Poetyckiej Królewskiej Akademii Sewilskiej Sztuk Pięknych, kawaler orderów Izabeli Katolickiej i Alfonsa X Mądrego.

625 lat temu, 24 grudnia 1389 roku, urodził się w Vannes (bret. Gwened, Morbihan) Jan V Mądry [Jean V le Sage], najstarszy syn księcia Bretanii, Jana IV Zdobywcy, z dynastii Monfort, lennik i zięć króla Francji Karola VI Szalonego; od 1399 roku książę Bretanii, umocnił władzę książęcą przez wprowadzenie stałej armii zaciężnej i usprawnienie aparatu fiskalnego; uczestnik bitwy (po stronie francuskiej) pod Azincourt (1415), sygnatariusz traktatu w Troyes (1422); hojny donator Kościoła (budowniczy wielu katedr) i mecenas artystów; kawaler Orderu Złotego Runa; zmarł w 1442 roku.

40 lat temu, 26 grudnia 1974 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 85 lat, hr. de Santibáñez del Río [Fernando Gallego de Chaves y Calleja, od 1914 roku XII hr. (conde) de Santibáñez del Río, od 1916 – VIII markiz (marqués) de Quintanar i Grand Hiszpanii, od 1956 – XI hr. (conde) de Cobatillas], poeta, eseista, historyk i publicysta; z wykształcenia inżynier dróg; monarchista (alfonsjański), współpracownik dzienników „La Nación” i „ABC”, współzałożyciel (1931) – wraz z R. de Maeztu i E. Vegasem Latapie – oraz dyrektor miesięcznika narodowo-katolickiego „Acción Española” [„Akcja Hiszpańska”].

200 lat temu, 27 grudnia 1814 roku, urodził się we wsi Wronowie (Lubelskie) ks. Jan Koźmian h. Nałęcz, brat Stanisława Egberta i bratanek Kajetana, bibliofil, apologeta, orator i publicysta, jeden z głównych polskich przedstawicieli katolickiego ultramontanizmu; uczestnik powstania listopadowego (jako podoficer artylerii), po którego upadku wyemigrował do Francji, gdzie ukończył prawo (w Tuluzie) i był współwydawcą monarchistycznego pisma „Trzeci Maj”; przebywał również w Anglii i Hiszpanii oraz podróżował po Niemczech i Szwajcarii; współpracował z L. Veuillotem i Ch. de Montalembertem; w 1846 roku poślubił córkę gen. Dezyderego Chłapowskiego, Zofię; związany ze Zmartwychwstańcami, od 1845 roku wydawał i redagował – najpierw w Berlinie, później w Poznaniu – „Przegląd Poznański”, na którego łamach ukazały się m.in. pierwsze polskie przekłady Juana Donoso Cortesa; bronił nadrzędności władzy papieskiej, nienaruszalności Państwa Kościelnego, wyższości Kościoła nad państwem oraz teologii nad filozofią, pozycji społecznej ziemiaństwa, a zwalczał heglizm, towianizm oraz „dwa bałwochwalstwa w Polsce niebezpieczne”: europejski radykalizm rewolucyjny i rosyjski panslawizm; uchodzi też za wynalazcę terminu „praca organiczna”; po samobójczej śmierci żony (1853), cierpiącej na zaburzenia psychiczne m.in. z powodu urodzenia martwego dziecka, ufundował, na znak zadośćuczynienia, Drogę Krzyżową wzdłuż trasy jej pogrzebu, następnie zajął się pracą społeczną, a wreszcie podjął (w Rzymie) studia teologiczne i przyjął (1860) święcenia kapłańskie; w 1869 otrzymał tytuł prałata domowego Ojca św., a rok później godność kanonika poznańskiego; lata 1874-1875 spędził w pruskim więzieniu, w związku z Kulturkampfem (i pod sfingowanym zarzutem przygotowywania zamachu na Bismarcka), następnie zarządzał diecezją jako tajny zastępca aresztowanego i wydalonego z Niemiec abpa M.H. Ledóchowskiego; napisał m.in. po hiszpańsku i wydaną w Hiszpanii historię Polski; zmarł w 1877 roku w Wenecji, w drodze powrotnej z Rzymu do kraju, a jego zgon odnotował nawet londyński „The Times”.

75 lat temu, 28 grudnia 1939 roku, zmarł w hitlerowskim obozie koncentracyjnym Sachsenhausen (Oranienburg k. Berlina), w wieku 70 lat, Stanisław Ambroży Estreicher, historyk prawa, bibliograf i publicysta; wnuk botanika Alojzego i syn „ojca bibliografii polskiej” Karola (starszego), ojciec historyka sztuki Karola (młodszego), zięć Ignacego Rosnera i teść Konstantego Grzybowskiego, przyjaciel S. Wyspiańskiego, L. Rydla, J. Mehoffera i innych twórców Młodej Polski; współzałożyciel (1896) Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa; od 1902 profesor nadzwyczajny i kierownik Katedry Prawa Niemieckiego na UJ, od 1906 – profesor zwyczajny; wielokrotny (1911/12, 1918/19, 1926/27) dziekan Wydziału Prawa, rektor (1919-1921) i prorektor (1921/22) UJ; od 1914 członek-korespondent, a od 1930 członek czynny Akademii Umiejętności (później PAU); wieloletni działacz „stańczykowskiego” Stronnictwa Prawicy Narodowej oraz redaktor i autor (z reguły niepodpisanych) artykułów wstępnych w „Czasie”, teoretyk konserwatyzmu (o tendencji liberalizującej); postulował system prezydencki, na wzór amerykański; przeciwnik „sejmokracji”, ale również „rządzenia Polską batem”; w artykule Rokosz potępił przewrót majowy, a w 1930 „proces brzeski”; w 1933 zorganizował poufny komitet obrony autonomii UJ; będąc już od I wojny światowej sympatykiem gen. W. Sikorskiego, po 1937 roku zbliżył się do Frontu Morges; 6 XI 1939 aresztowany podstępnie wraz ze 183 innymi wykładowcami UJ przez SS w ramach tzw. Sonderaktion Krakau; kawaler Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą OOP.

25 lat temu, 30 grudnia 1989 roku, zmarł w Rzymie, w wieku 79 lat, Augusto Del Noce, filozof, politolog i publicysta; potomek sabaudzkiej rodziny szlacheckiej; profesor historii doktryn politycznych, a następnie filozofii polityki Uniwersytetu Sapienza w Rzymie; współpracownik katolickiego tygodnika „Il Sabato” [„Sobota”] i przeglądu „30 giorni”; od 1984 senator IX legislatury z listy chadeckiej; laureat (1986) Międzynarodowej Nagrody Złotego Medalu zasługi dla Kultury Katolickiej; zapewne najwybitniejszy włoski myśliciel katolicki (w tradycji augustyńskiej) od czasów Rosminiego; krytyk renesansowego humanizmu i kartezjanizmu; analityk fenomenu ateizmu, zwłaszcza politycznego, w kontekście totalitaryzmu, interpretowanego przez pojęcie „sekularyzacji”, co czyni zeń polityczną „świecką religię”, dążącą w swej totalności do zastąpienia cywilizacji chrześcijańskiej, ufundowanej na filozofii klasycznej i religii katolickiej; jako totalitaryzmy „pełne” postrzegał jedynie bolszewicki komunizm i hitlerowski narodowy socjalizm, lecz nie włoski faszyzm (choć też sekularystyczny i modernistyczny), mimo iż ten określał się jako taki; rozgraniczał także nacjonalizm od faszyzmu, uważając, że pierwszy dąży do uwiecznienia jakiejś tradycji (zwłaszcza narodowej), drugi natomiast pod pojęciem „naród” rozumie nie dziedzictwo wartości, lecz wzrastanie w siłę, a historię pojmuje jako bezustanny akt tworzenia, któremu wolno obalić wszystko to, co stoi na jego drodze; w dniach euforii z powodu upadku Muru Berlińskiego przestrzegał, iż „marksizm umiera na Wschodzie, ponieważ realizuje się na Zachodzie” – w społeczeństwie technokratycznym i w „złagodzonej wersji” masońskiego humanitaryzmu, dążącego do rozmycia substancji dogmatycznej katolicyzmu, tak reinterpretowanego, aby można go było sprowadzić do sentymentalnej etyki, oderwanej od metafizyki i teologii: chodzi tu ostatecznie o „likwidację katolicyzmu przez eutanazję” poprzedzoną znieczulającym zapewnieniem, iż w humanitarystycznym ekumenizmie może znaleźć swoje miejsce „sekcja rytu katolickiego”.

175 lat temu, 31 grudnia 1839 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 61 lat, abp Hyacinthe-Louis hr. (comte) de Quélen; wyświęcony w 1807 roku, w 1817 został biskupem pomocniczym Paryża; od 1821 roku 125 arcybiskup Paryża i par Francji; w 1824 wybrany do Akademii Francuskiej (fotel 34); położył kamień węgielny pod Kaplicę Przebłagalną (Chapelle expiatoire) na dawnym cmentarzu św. Magdaleny, będącym pierwszym miejscem pochówku Ludwika XVI i Marii Antoniny; jego pałac był dwukrotnie atakowany podczas rewolucji lipcowej; jako legitymista wierny prawowitej dynastii odmawiał złożenia przysięgi uzurpatorowi Ludwikowi Filipowi i uczynił to dopiero na wyraźne żądanie papieża; w lutym 1831 roku, po odprawieniu przezeń mszy żałobnej w 11 rocznicę zamordowania diuka de Berry, republikanie ponownie zniszczyli część pałacu arcybiskupiego, plądrując przy okazji samą katedrę Notre-Dame; w 1832 roku wyraził zgodę na wybijanie i noszenie Cudownego Medalika (Médaille miraculeuse) ku czci Matki Bożej, zgodnie z poleceniem danym dwa lata wcześniej przez NMP św. Katarzynie Labouré; pośmiertny hołd oddał mu nawet ateista Ernest Renan, nazywając go doskonałym wzorem biskupa ancien régime’u.

75 lat temu, 31 grudnia 1939 roku, zmarł w Mediolanie, w wieku 70 lat, Filippo Meda, katolicki dziennikarz, polityk i bankier; pochodził z burżuazyjnej rodziny mediolańskiej i sam był prezesem Banku Ludowego w Mediolanie; działalność rozpoczynał (1887) jako reprezentant „nieprzejednanych” wobec państwa liberalnego katolików (intransigentismo cattolico), skupionych wokół dziennika „L’Osservatore Cattolico” (w latach 1901-1907 jego redaktor naczelny), stopniowo przesuwając się ku formule „przygotowywania się do działalności politycznej w trakcie absenteizmu”; po częściowym uchyleniu w 1904 roku przez papieża św. Piusa X zakazu uczestnictwa w życiu politycznym na szczeblu państwowym (non expedit bł. Piusa IX) organizator Związku Krajowego Wyborców Katolickich oraz redaktor dziennika „L’Unione” powstałego z fuzji „L’Osservatore Católico” i „La Lega Lombarda”; od 1909 roku kandydował do parlamentu, dostając się do niego po raz pierwszy w 1912; był też pierwszym politykiem katolickim, który został ministrem w Królestwie Włoch: finansów (1916-1919), a następnie skarbu (1920-1921); w październiku przyłączył się do Włoskiej Partii Ludowej (popolari) ks. Luigi Sturzo; jako przeciwnik faszyzmu, po 1924 roku wycofał się z życia politycznego; był jednym z fundatorów (1921) mediolańskiego Uniwersytetu Katolickiego Sacro Cuore.