Jesteś tutaj: prof. Jacek Bartyzel » Miscellanea » Kalendarzyk reakcjonisty — grudzień

Kalendarzyk reakcjonisty — grudzień

Jacek Bartyzel

600 lat temu, 1 grudnia 1415 roku, urodził się w Brzeźnicy (Ziemia Sieradzka), w rodzinie szlacheckiej, ks. Jan Długosz [łac. Ioannes Dlugossius] h. Wieniawa, historyk, geograf, urzędnik królewski, dyplomata, „ojciec historiografii polskiej”; studiował (ale nie uzyskał żadnego tytułu naukowego) w Akademii Krakowskiej; następnie znalazł się na dworze bpa Zbigniewa Oleśnickiego, gdzie został kolejno (1433-1455) jego notariuszem, sekretarzem i kanclerzem; w 1436 został kanonikiem krakowskim; od 1455 służył królowi Kazimierzowi IV Jagiellończykowi, który w 1467 powierzył mu wychowanie swoich sześciu synów (mimo iż nie był tajemnicą krytyczny stosunek wychowawcy do dynastii Jagiellonów), z których jeden (Kazimierz) został w przyszłości świętym, czterech (Władysław, Jan Olbracht, Aleksander, Zygmunt) królami Czech i Węgier lub Polski, jeden zaś (Fryderyk) prymasem Polski i kardynałem; był uczestnikiem wielu poselstw zagranicznych, zarówno Oleśnickiego, jak i króla, a w 1471 poprowadził Władysława II Jagiellończyka na koronację do Pragi; był kandydatem króla na arcybiskupstwo lwowskie, ale nie dożył już nominacji papieskiej, umierając w 1480 roku; jego najważniejszym dziełem – niemającym precedensu w ówczesnej Europie – były monumentalne (w 12 księgach) łacińskie Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego (przetłumaczone na polski dopiero w XIX wieku), poprzedzone równie rewelacyjną Chorographia Regni Poloniae, czyli dokładnym obrazem ziemi, a zwłaszcza hydrografii ziem polskich; kontrowersje budzi natomiast opis wierzeń naszych pogańskich przodków, acz w dzisiejszej historiografii ten krytycyzm znacznie się zmniejszył; w 1880 jego szczątki zostały złożone w Krypcie Zasłużonych w kościele oo. Paulinów na Skałce.

150 lat temu, 4 grudnia 1865 roku, zmarł w Kolonii, w wieku niespełna 52 lat (ur. 8 XII 1813), Bł. ks. Adolf [Adolph] Kolping, duszpasterz, działacz społeczny i publicysta, jeden z wybitnych przedstawicieli katolicyzmu społecznego, zwłaszcza w praktyce; pochodził z ubogiej rodziny i od 13. roku życia pracował w warsztacie szewskim, po ukończeniu studiów teologicznych i przyjęciu święceń zajął się apostolatem społecznym, z czego głównym jego przedsięwzięciem było utworzenie (1851) Kolońskiego Związku Czeladników Katolickich; ceniony bardzo przez papieża bł. Piusa IX, został beatyfikowany przez papieża św. Jana Pawła II w 1991 roku.

75 lat temu, 8 grudnia 1940 roku, zmarł w KL Dachau k. Monachium, w wieku 70 lat (ur. 28 V 1870), Edward hr. Korwin-Krasiński z Krasnego h. Ślepowron, V i ostatni faktyczny ordynat opinogórski, kawaler Honoru i Dewocji Zakonu Maltańskiego, działacz kulturalny, społeczny i polityczny, muzealnik, bibliotekarz i archiwista, pamiętnikarz; ordynację opinogórską odziedziczył po swoim kuzynie, Adamie hr. Krasińskim (1870-1909), wnuku poety Zygmunta; studiował w szkole rolniczej w Mödling k. Wiednia, następnie prowadził gospodarstwo rolno-leśne w rodzinnych Radziejowicach; w 1909 został zarządcą Biblioteki Ordynacji Krasińskich, dla której (i dla Muzeum) ufundował w 1930 nową siedzibę w Warszawie przy ul. Okólnik (spaloną celowo przez Niemców po powstaniu warszawskim, wbrew warunkom układu kapitulacyjnego); był również współtwórcą i prezesem Towarzystwa Akcyjnego Teatru Polskiego w Warszawie, prezesem (1910-1928) i od 1933 członkiem honorowym Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości w Warszawie, członkiem honorowym Towarzystwa Bibliofilów Polskich, członkiem-korespondentem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego; porządkował zbiory Muzeum Narodowego Polskiego w Raperswilu; przed I wojną światową członek konserwatywnego Stronnictwa Polityki Realnej i sygnatariusz telegramu dziękczynnego w odpowiedzi na deklarację naczelnego dowódcy wojsk rosyjskich, wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza; w okresie międzywojennym sympatyzował z obozem narodowym; po rozpoczęciu okupacji niemieckiej internowany w areszcie domowym w Opinogórze, w kwietniu 1940 został aresztowany przez Gestapo, kiedy stanął w obronie skatowanego chłopca folwarcznego; wywieziony do KL w Buchenwaldzie, a następnie w Dachau, gdzie zmarł z wycieńczenia i choroby serca; kawaler (1931) Krzyża Komandorskiego i (1938) Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą OOP oraz krzyża Oficerskiego Legii Honorowej.

40 lat temu, 8 grudnia 1975 roku, zmarł w São Paulo, w wieku 80 lat (ur. 22 I 1895), Plinio Salgado, powieściopisarz, dziennikarz, teolog, myśliciel polityczny i polityk; w latach 20. współtwórca awangardowego, modernistycznego ruchu literacko-artystycznego zwanego Verde-Amarelo (od brazylijskich barw narodowych: zielonej i żółtej), organizującego w São Paulo Tygodnie Sztuki Współczesnej, promujące „kulturę wyłącznie brazylijską”; filozoficznie wychowany w duchu pozytywistycznym (oficjalnej doktryny Starej Republiki) i materialistycznym, pod wpływem lektury pisarzy katolickich (Raimundo Farias Brito, Jackson Figuereido) zwrócił się ku doktrynie katolickiej; w 1930 odbył podróż po Europie, gdzie zafascynował go włoski faszyzm; po powrocie założył Stowarzyszenie Studiów Politycznych (Sociedade de Estudos Politicos), na którego bazie 7 X 1932 założył Brazylijską Akcję Integralistyczną (Ação Integralista Brasileira, AIB), której głównym ideologiem, prócz niego samego, był filozof fenomenolog Miguel Reale (1910-2006); uważana za rodzimą odmianę faszyzmu, AIB nawiązywała również do portugalskiego Integralizmu Luzytańskiego, lecz w zradykalizowanej postaci; jej główne hasło brzmiało: „Bóg, Naród, Rodzina!”, program zaś był połączeniem wątków religijnych i narodowych z radykalizmem społecznym: położono w nim nacisk na „uginanie się Brazylii pod jarzmem obcego kapitalizmu” i sprowadzeniem jej do roli kolonii; „prawdziwą niepodległość” od amerykańsko-żydowskiej finansjery miała zapewnić nacjonalizacja banków, środków komunikacji, kopalń i źródeł energii hydroelektrycznej; z początku AIB była elitarnym ruchem intelektualistów, ale w szczytowym momencie rozwoju (1937) liczyła 250 000 członków i zbudowała strukturę dublującą struktury państwa, od sądów i policji po komórki artystyczne; wyróżniającą cechą – zorganizowanych według zasady „wodzowskiej” i hierarchicznej „zielonych koszul” – był rozbudowany rytuał nawiązujący po części do katolicyzmu, a po części do obrzędów Indian Tupi; symbolem ruchu był znak Sigmy, noszony na opasce na ramieniu zielonej koszuli; integraliści pozdrawiali się indiańskim okrzykiem Anauê!, a najważniejszą ceremonią integralistycznej „liturgii” były coroczne obchody pierwszego marszu AIB, kończone powitaniem wschodu słońca, „które oświeciło cztery wieki brazylijskiej historii”; w doktrynie Salgado „człowiek integralny” (homem integral) odrzuca wszystkie jednostronne antropologie: „optymizm liberalny” Locke’a, „pesymizm totalitarny” Hobbesa, kolektywizm Rousseau, ekonomizm Marksa, rasizm Gobineau i H.S. Chamberlaina, panseksualizm Freuda; do 1937 AIB współpracowała z autorytarno-populistycznym prezydentem dyktatorem, twórcą Nowej Republiki (z konstytucją wzorowaną na polskiej konstytucji kwietniowej), Getúlio D. Vargasem, kiedy jednak ten, rozwiązując wszystkie partie, rozwiązał także AIB, integraliści podjęli z 10/11 V 1938 próbę puczu, prawdopodobnie bez wiedzy i aprobaty przywódcy; mimo to Salgado został uwięziony, a następnie zmuszony do emigracji; po sześciu latach pobytu w salazarowskiej Portugalii powrócił do Brazylii po upadku Nowego Państwa (Estado Novo) i założył Partię Reprezentacji Ludowej (Partido de Representação Popular; PRP); w 1955 kandydował w wyborach prezydenckich, zajmując (z 8-procentowym wynikiem) ostatnie miejsce, lecz zwycięski prezydent Juscelino Kubitschek powołał go do Narodowego Instytutu Imigracji i Kolonizacji; jako dwukrotny (1958, 1962) deputowany ze stanu Paraná zwalczał lewicowego prezydenta João Goularta, a po jego obaleniu (1964) przez armię i zaprowadzeniu rządów wojskowych wstąpił do prorządowego, prawicowego Sojuszu Odrodzenia Narodowego (Aliança Renovadora Nacional; ARENA); na rok przed śmiercią wycofał się z życia politycznego; członek Paulińskiej Akademii Literatury.

850 lat temu, 9 grudnia 1165 roku, zmarł w Jedburgh (Szkocja), w wieku 24 lat (ur. pomiędzy 23 IV a 24 V 1141), Malkolm IV Dziewica [ang. Malcolm the Maiden, średn. gael. Máel Coluim mac Eanric], król Szkotów z dynastii Dunkeld; najstarszy syn księcia Henryka Szkockiego i wnuk króla Dawida I Świętego, po którym przejął tron (po przedwczesnej śmierci swego ojca) w 1153; w 1157 został zmuszony do złożenia hołdu lennego królowi Anglii Henrykowi II, natomiast pod koniec panowania pokonał Celtów z Galloway i lorda Hebrydów Somerelda; swój przydomek zawdzięczał niezwykłej pobożności, czystości i wstrętowi do prowadzenia wojen; fundował liczne kościoły i klasztory; był ostatnim władcą Szkocji noszącym rdzennie gaelickie imię.

450 lat temu, 9 grudnia 1565 roku, zmarł w Rzymie, w wieku 66 lat (ur. 31 III 1499), Pius IV [Pius Quartus], 224. papież Świętego Kościoła Rzymskiego; urodził się jako Giovanni Angeli de Medici w rodzinie mediolańskiego notariusza (niespokrewnionej z florenckim rodem Medyceuszy); studia filozoficzne, medyczne i prawnicze w Bolonii i Padwie uwieńczył (1525) doktoratem obojga praw (utroque iure); papież Paweł III mianował go kolejno: administratorem miast Państwa Kościelnego (1534), abpem Raguzy (1545) i kardynałem (1549); od 1556 był członkiem trybunału Inkwizycji Rzymskiej, a w 1558 został abpem Mediolanu; po czteromiesięcznym konklawe po śmierci Pawła IV został wybrany papieżem 25 grudnia 1559; w walce z nepotyzmem ograniczył wpływy rodziny Carafów (z której pochodził jego poprzednik), acz swoim głównym doradcą uczynił własnego siostrzeńca Karola Boromeusza; największym osiągnięciem jego pontyfikatu było wznowienie i doprowadzenie do pomyślnego końca obrad Soboru Trydenckiego, którego dokumenty (oraz Trydenckie Wyznanie Wiary) zatwierdził 26 I 1564, a bullą Benedictus Deus rozpoczął wdrażanie jego reform w życie.

20 lat temu, 12 grudnia 1995 roku, zmarł w Monteagle (Tennessee), w wieku 92 lat (ur. 26 XII 1902), Andrew Nelson Lytle, powieściopisarz, dramaturg, eseista i literaturoznawca; pochodził z Południa i ukończył Uniwersytet Vanderbilta; początkowo zamierzał zostać aktorem – studiował aktorstwo w Yale i występował w latach 20. na Broadwayu; zwróciwszy się ku literaturze, związał się z „neokonfederackim” ruchem Ziemian Południa (Southern Agrarians) i został sygnatariuszem ich manifestu z 1930 roku I’ll Take My Stand; opublikował m.in. biografię gen. Nathana B. Forresta, a jego powieść The Velvet Horn (1957) była nominowana do Narodowej Nagrody Literackiej; wykładał na Uniwersytecie Florydzkim oraz (od 1973) na episkopalistycznym Uniwersytecie Południa (University of the South) w Sewanee.

90 lat temu, 13 grudnia 1925 roku, zmarł w Torrelodones k. Madrytu, w wieku 72 lat (ur. 2 V 1853), Antonio Maura y Montaner, prawnik i polityk, pięciokrotny premier Hiszpanii w epoce Restauracji, od 1903 członek i od 1913 dyrektor Królewskiej Akademii Hiszpańskiej; pochodził z Majorki, a w jego żyłach płynęła krew „nowochrześcijan”, czyli nawróconych żydów; ukończył prawo na Uniwersytecie Centralnym w Madrycie; początkowo (od 1881) należał do Partii Liberalnej, wiążąc się z frakcją Germana Gamazo (poślubił też jego siostrę), z jej ramienia pełnił urzędy ministra terytoriów zamorskich (1892-1894) oraz sprawiedliwości (1894-1895) w gabinetach Praxedesa M. Sagasty; w 1902 przeszedł do Partii Konserwatywnej (Partido Conservador) i po śmierci (1905) Raimunda Fernandeza Villaverde został jej długoletnim przywódcą; po raz pierwszy na czele rządu stał od grudnia 1903 do 1904, wciągnął wtedy do rządu prawicową frakcję Ligi Katalońskiej oraz zainaugurował (wzorowany na Disraelim i Bismarcku) program „rewolucji z góry” (revolución desde arriba), czyli program reform społecznych ubiegających „rewolucję z dołu”; w drugiej kadencji (I 1907 – X 1909) został zmuszony do ustąpienia wskutek kampanii propagandowej (której uległ również król de facto Alfons XIII) prowadzonej przeciwko niemu przez lewicową „opinię publiczną” z powodu przykładnego ukarania anarchistycznych i masońskich sprawców podpaleń kościołów i mordów na księżach podczas tzw. Tragicznego Tygodnia (Semana Trágica) w Barcelonie; w 1913 utracił też przywództwo partii na rzecz Eduarda Dato (1856-1921); powrócił jako „mąż opatrznościowy” mający ratować monarchię podupadającą wskutek wzrostu sił ekstremistycznych (anarchiści, socjaliści i komuniści) oraz wzniecanych przez nie strajków i aktów terrorystycznych – od 1918 stanął trzykrotnie (III-XI 1918, IV-VII 1919, VIII 1921 – III 1922) na czele rządów „koncentracji narodowej”; jako reprezentant reformistycznego i protekcjonistycznego w gospodarce „konserwatyzmu społecznego” uważany jest za najwybitniejszego po Antoniu Canovasie (1828-1897) polityka epoki Restauracji; na uwagę zasługuje jego życzliwy i pełen szacunku stosunek do karlizmu, którego ówczesnemu przywódcy i głównemu teoretykowi,  J. Vazquezowi de Melli, proponował kilkakrotnie wejście do rządu; gorący katolik, lecz nie klerykał, uważał, że Hiszpanię przed anarchią i bolszewizmem może ocalić tylko solidarna współpraca wszystkich „partii porządku”, czyli konserwatystów, liberałów, umiarkowanych nacjonalistów i regionalistów oraz tradycjonalistów (co w pewnej mierze zrealizował dopiero, wysoko go ceniący, gen Franco); jego polityczni wychowankowie, zwani mauristas (m.in. jego syn Gabriel Maura Gamazo, Antonio Goichoechea, J. Calvo Sotelo), przyswajali sobie również dorobek Ch. Maurrasa i Action française, zapoczątkowując zwrot w stronę konserwatyzmu autorytarnego, acz inny maurista, Ángel Ossorio y Gallardo (1873-1946), zwrócił się w stronę chadecji, natomiast drugi syn Maury, Miguel Maura Gamazo (1887-1971), po upadku monarchii przeszedł na pozycje prawicy republikańskiej i w 1936 stanął też po stronie reżimowej.

125 lat temu, 15 grudnia 1890 roku, zmarł w Londynie, w wieku 90 lat (ur. 10 VI 1800), António Ribeiro Saraiva de Morais Figueiredo, prawnik, polityk, dyplomata, myśliciel polityczny i poeta; potomek rodu synów naturalnych (fidalgo) portugalskiego Domu Królewskiego; w 1823 ukończył studia prawnicze (prawo cywilne i kanoniczne), matematykę i filozofię na uniwersytecie w Coimbrze; od 1826 związał swoje losy z Partią Legitymistyczną popierającą króla Michała I (Dom Miguel) i był jego ambasadorem w Wielkiej Brytanii; również po obaleniu prawowitej monarchii przez liberałów wskutek „Wojny Dwóch Braci” (Dom Miguela i Dom Pedra) oraz interwencji angielskiej spełniał różne misje dyplomatyczne w imieniu wygnanego władcy we Francji, Austrii, państwach niemieckich, włoskich, Rosji i Hiszpanii; jako czołowy teoretyk portugalskiego legitymizmu monarchicznego (miguelizmu) kładł nacisk na średniowieczną tradycję monarchii luzytańskiej, według której uprawnienie Księcia do panowania wywodzi się z zawarcia przezeń – i przestrzegania – paktów zawartych z reprezentantami Trzech Stanów (Três Estados) tworzących Naród (Nação), czyli duchowieństwa (Clero), szlachty (Nobreza) i delegatów ludu (Procuradores de Povo).

40 lat temu, 16 grudnia 1975 roku, zmarł w Prien am Chiemsee (Bawaria), w wieku 92 lat (ur. 24 IX 1883), Wilhelm Stählin, konserwatywny teolog i pastor luterański; doktorat na uniwersytecie w Marburgu uzyskał (1913) na podstawie dysertacji o metaforach biblijnych, a w 1914 założył Gesellschaft für Religionspsychologie; od 1926 był profesorem teologii praktycznej na Westfalskim Uniwersytecie Wilhelma w Münster; uczestnik ruchu Rewolucji Konserwatywnej; po 1933 współtworzył antyhitlerowski nurt w niemieckim protestantyzmie pod nazwą „Kościół Wyznający” (Bekennende Kirche); od 1945 do 1952 luterański „biskup” Oldenburga; po II wojnie światowej był też uczestnikiem konserwatywno-monarchistycznej Akcji Zachodniej (Abendlandische Aktion) i Akademii Zachodniej (Abendlandische Akademie) oraz głową luterańskiej strony w ekumenicznym kółku dyskusyjnym, którego głową katolicką był abp Padeborn, Lorenz kard. Jaeger.

250 lat temu, 17 grudnia 1765 roku, urodził się w zamku La Ferte w Reuilly (Berry, Francja) Charles-François de Riffardeau, wicehr. (vicomte), następnie markiz (marquis) i wreszcie pierwszy diuk (duc) de Rivière, dowódca, dyplomata i polityk rojalistyczny; ze starej szlachty osiadłej w Bourdonnais na początku XV wieku; zgodnie z tradycją rodzinną ukończył Szkołę Wojenną i służył w wojsku jako grenadier królewski w stopniu porucznika; po rewolucji nie mógł się pogodzić z anarchią i niezdyscyplinowaniem, dlatego wystąpił z armii i udał się na emigrację, gdzie walczył z rewolucją w Armii Książąt; w 1792 został mianowany pułkownikiem przez hr. Prowansji (późniejszego Ludwika XVIII), lecz najbliżej współpracował z hr. Artois (późniejszym Karolem X), stając się odtąd jego najwierniejszym powiernikiem; odbywał też liczne misje dyplomatyczne do Rosji i Anglii, przedzierał się jako oficer łącznikowy do Wandei i Bretanii i przygotowywał (nieudaną) ekspedycję rojalistów z Anglii w Quiberon (VII 1795); w 1795 był w obozie F.-A. Charette’a w Belleville, gdzie organizował planowane lądowanie Monsieur (hr. Artois), odwołane jednak przez Księcia; aresztowany i przewieziony do twierdzy w Nantes, salwował się brawurową ucieczką; odtąd z Londynu organizował niestrudzenie, we współpracy z ocalałymi Wandejczykami i bretońskimi szuanami, kolejne próby rojalistycznych powstań w Bretanii i Normandii; w styczniu 1803 (w porozumieniu z Georgesem Cadoudalem i gen. J.-Ch. Pichegru) wylądował wraz z 32 innymi rojalistami w Normandii z zamiarem obalenia Konsulatu i ustanowienia prowizorycznego rządu w imieniu Burbonów; w marcu 1804 wpadł jednak w ręce policji i 10 VI 1804 został skazany na karę śmierci wraz z ośmioma innymi osobami; życie uratował dzięki wstawiennictwu żony Bonapartego, Józefiny de Beauharnais: osadzony w forcie Joux we Franche-Comté, przebywał tam do 1810; zwolniony, żył do upadku Napoleona pod nadzorem policji w departamencie Cher; z chwilą upadku reżimu imperialnego stawił się natychmiast do dyspozycji Burbonów; 28 II 1814 Monsieur mianował go swoim adiutantem i marszałkiem polnym (gen. brygady), a 11 września tegoż roku Ludwik XVIII kreował go komandorem Orderu Św. Ludwika oraz dowódcą 21 dywizji; w lutym 1815 został mianowany ambasadorem w Konstantynopolu, lecz rozpoczęcie jego misji odwlokła ucieczka Napoleona z Elby; pod komendą diuka d’Angoulême (późniejszego Ludwika XIX de iure), dowodzącego na Południu, walczył z oddziałami uzurpatora na czele 8 dywizji, już w stopniu generała porucznika; 17 VIII 1815 został parem Francji i w tym samym miesiącu na czele 29 dywizji odbił z rąk Murata Korsykę; dopiero w 1816 mógł rozpocząć misję dyplomatyczną nad Bosforem, którą zakończył w 1821, wcześniej nabywszy świeżo odkryty posąg Wenus z Milo, który sprezentował Ludwikowi XVIII; po powrocie był dowódcą gwardii Monsieur – od 1824 króla Karola X; w 1826 został mianowany wychowawcą diuka de Bordeaux (późniejszego Henryka V de iure), lecz obowiązków nie mógł już faktycznie podjąć z powodu zapadnięcia na zdrowiu; zmarł w 1828 roku.

150 lat temu, 17 grudnia 1865 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 65 lat (ur. 17 V 1800), Pedro de la Hoz y de la Torre, dziennikarz i publicysta; we wczesnej młodości liberał, ale już od 1822 tradycjonalista i legitymista, mianowany rok później sekretarzem rządu cywilnego w León przez Regencję z Urgel; następnie redaktor urzędowej „Gaceta de Madrid”; w 1825 ożenił się z córką 10. wicekróla Río de la Plata, Santiago de Liniersa, rozstrzelanego (1810) przez kreolskich rebeliantów; w sporze dynastycznym po śmierci Ferdynanda VII (1833) opowiedział się po stronie prawowitego króla Karola V (Don Carlos), a przeciwko uzurpacji córki Ferdynanda – Izabeli, stając się odtąd jednym z najbliższych współpracowników Don Carlosa, a następnie jego syna, Karola VI; po przegraniu przez karlistów wojny znalazł się na emigracji we Francji; w 1844 powrócił do Hiszpanii i założył dziennik „La Esperanza” [„Nadzieja”], z podtytułem „Diario Monárquico”, który na przeciąg trzech dekad stał się flagowym pismem tradycjonalistów i de facto organem prawowitych władców, mimo iż, wychodząc pod izabelicką cenzurą, nie mógł oficjalnie ich popierać i określać się jako legitymistyczny; był faktycznym współautorem (obok bpa J. Caixala) Carta a los españoles z sierpnia 1864 księżnej de Beira (María Teresa de Braganza, 1793-1874), wdowy po Karolu V i macochy Jana III, w której wezwała ona swojego pasierba do abdykacji na rzecz jego syna, Karola VII, z powodu sprzeniewierzenia się zasadzie „prawowitości wykonywania” (legitimidad de ejercicio) poprzez wyznawanie poglądów liberalnych; redakcję „La Esperanza” po jego śmierci objął jego syn – Vicente de la Hoz y de Liniers (1841-1886) i prowadził pismo aż do jego zamknięcia przez reżim republikański w 1874 roku.

70 lat temu, 17 grudnia 1945 roku, urodził się w Loudun (Poitou, Francja) Alain Texier, historyk, heraldyk i powieściopisarz, działacz katolicki i monarchistyczny; ukończył prawo w Limoges i nauki polityczne (Paris-X, Nanterre), wieńcząc studia doktoratem państwowym; założył Instytut Badań Europejskich nad Szlachtą i Arystokracją (IRENA); autor Karty z Fontevrault (Charte de Fontevrault), z dewizą Wierność – Jedność Królewska (Fidélité – Unité Royale), przyjętej 25 VIII 1988 w benedyktyńskim opactwie królewskim (Plantagenetów) w Fontevrault i będącej manifestacją zasad tzw. rojalizmu prowidencjalistycznego, czyli transcendentalizującego kwestię powrotu monarchii przez złożenie decyzji zarówno o czasie, jak osobie tego, który będzie Jego porucznikiem na tronie Francji, w ręce Boga, co oznacza, że królestwo powróci, „jeśli Bóg zechce, kiedy Bóg zechce i z tym, kogo Bóg zechce”; kwestią kluczową jest tu wypełnienie (zignorowanego przez Ludwika XIV) wezwania św. Małgorzaty Marii Alacoque do poświęcenia Francji Najświętszemu Sercu Jezusa, które musi także znaleźć się w sztandarze Francji królewskiej; prawa fundamentalne Królestwa Francji, które obserwują legitymiści, są jedynie pomocną wskazówką, ale żadna norma jurydyczna nie może zostać postawiona ponad objawioną wolą Bożą; fontevrists skłaniają się zresztą ku afirmacji księcia Andegaweńskiego, ale nie jako Ludwika XX, lecz jako „oczywistego pierworodnego” (aîné visible) Burbonów, tym samym zaś uprzywilejowanego w oczekiwaniu na wybór swojego porucznika przez Boga, do tego zaś czasu pozostającego niejako regentem królestwa; to stanowisko określane jest przeto też mianem rojalizmu regentystycznego (royalisme régentiste), dla którego książę Ludwik jest „prowidencjalistyczną hipotezą”.

100 lat temu, 18 grudnia 1915 roku, urodził się w Segarcea (Rumunia) Vintilă Horia [właśc. Vintilă Caftangioglu], dyplomata, pedagog, filozof, eseista, poeta i powieściopisarz trójjęzyczny (rumuński, francuski i hiszpański); był uczniem prawosławnego mistyka, teologa i tradycjonalistycznego filozofa Nichifora Crainica (1889-1972) oraz współpracownikiem jego pisma „Gândirea” [„Myśl”]; podczas studiów na Uniwersytecie Bukareszteńskim (prawo, literatura, filozofia) związał się z klubem AXA (N. Ionescu, M. Eliade, E.M. Cioran, E. Ionesco, C. Noica), afiliowanym do narodowo-radykalnego Legionu Michała Archanioła (Corneliu Z. Codreanu), jednak po 1938 przeszedł do Partii Narodowo-Chrześcijańskiej Alexandru C. Cuzy (1857-1947); po ustanowieniu (1940) dyktatury marsz. Iona Antonescu (1882-1946) został szefem gabinetu w Ministerstwie Propagandy, a następnie pracował w dyplomacji jako attaché prasowy ambasady w Rzymie, po czym zamieszkał w Wiedniu; po upadku Antonescu i zajęciu Rumunii przez Armię Czerwoną został aresztowany przez Gestapo i osadzony w obozie koncentracyjnym w Karpaczu, a następnie w Maria Pfarr, wyzwolili go żołnierze brytyjscy; wyjechał wówczas do Włoch, gdzie współpracował z prasą literacką i zaprzyjaźnił się z katolickim pisarzem Giovannim Papinim; w 1946 bukareszteński „Trybunał Ludowy” skazał go zaocznie na 25 lat więzienia pod zarzutem „zbrodni rozboju” (nb. zaszła pomyłka, gdyż oskarżono go o czyny przypisywane jego bratu – legioniście Gheorghe Caftangioglu); w 1948 przeniósł się do Buenos Aires w Argentynie, lecz w 1953 powrócił do Europy; w 1960 zamieszkał w Paryżu i w tym samym roku otrzymał Nagrodę Goncourtów za powieść Bóg urodził się na wygnaniu, lecz komunistyczny reżim rumuński, posługując się także prokomunistycznymi pisarzami francuskimi (m.in. J.-P. Sartre’em), wszczął oszczerczą kampanię przeciwko niemu, oskarżając go o falsyfikat (utworu napisanego rzekomo przez nieżyjącego legionistę), w następstwie czego Horia odmówił przyjęcia nagrody; ostatecznie osiadł (1964) we frankistowskiej Hiszpanii, gdzie zmarł w 1992; określany jako „reakcjonista”, „skrajny prawicowiec” i „faszysta”, sam najchętniej nazywał siebie „rycerzem rezygnacji” (co jest także tytułem jego powieści o hospodarze mołdawskim, Stefanie Wielkim), którego emblematyczną figurą był wygnany do Dacji poeta Owidiusz, zmuszony jeść „chleb twardy i gorzki”; bohaterami jego „powieści metafizycznych” byli też m.in. Platon, Boecjusz, El Greco i Rilke; w listopadzie 2015 ekshumowano jego szczątki i pochowano je w rodzinnym mieście.

25 lat temu, 19 grudnia 1990 roku, zmarł w Acton (Dorset, Anglia), w wieku 89 lat (ur. 11 XII 1901), Michael Joseph Oakeshott, filozof polityki (uprawiający także historię filozofii, filozofię religii, estetykę, filozofię wychowania i filozofię prawa); ukończył Goinville and Caius College w Cambridge, gdzie znalazł się pod (trwałym) wpływem brytyjskiego idealizmu (zwłaszcza J.M.E. McTaggarta); w czasie II wojny światowej służył w wydziale operacji specjalnych (SOE) armii brytyjskiej; po demobilizacji powrócił do Cambridge, lecz w 1947 przeniósł się do Oksfordu (Nuffield College), a w 1948 zajął – po socjaliście H. Laskim – katedrę nauk politycznych w Londyńskiej Szkole Ekonomicznej (LSE), którą zajmował do 1969; publikował stosunkowo niewiele, lecz zawsze teksty ważkie i finezyjne; przez historyków idei traktowany jest zazwyczaj jako konserwatysta, głównie na podstawie jego deklaracji, iż „być konserwatystą oznacza woleć znane od nieznanego, sprawdzone od niesprawdzonego, fakt od tajemnicy, rzeczywiste od możliwego, ograniczone od nieograniczonego, dostępne od doskonałego, śmiech dzisiaj od utopijnego raju”; jest to wszelako stosunkowo wąskie rozumienie konserwatyzmu, znamienne partykularnie dla tradycji anglosaskiej (zwłaszcza empiryzmu i sceptycyzmu) i to jeszcze wzmocnionego bardzo daleko posuniętą akceptacją dla zmiany społecznej (podążania za „tym, co utajone”) oraz pozbawionego transcendencji („to, co nadaje sens konserwatywnemu usposobieniu w polityce, nie ma nic wspólnego z jakimś prawem naturalnym czy ładem opatrznościowym, z moralnością czy religią; (…). Rozpocznijmy (…) nie od niebios, lecz od nas samych, jacy dziś jesteśmy”); również jego (zbieżna z konserwatyzmem) krytyka „politycznego racjonalizmu”, czyli utopijno-konstruktywistycznej „polityki z książki”, miast praktycznego doskonalenia się w rzemiośle, nie oznacza bynajmniej odrzucenia a totali nowożytności – przeciwnie, akceptowanym przez niego punktem wyjścia jest Hobbesowskie pojmowanie społeczeństwa jako „stowarzyszenia” (civil association), w tym sensie jest zatem liberałem; od klasycznego pojmowania polityki różni go także – mimo posługiwania się tą samą metaforą nawigacji – przeczenie, jakoby polityka zdążała ku jakiemuś celowi (Tomaszowy portus salutis), bo w jego ujęciu jest ona tylko sztuką utrzymywania się na tafli wzburzonego morza i unikaniu roztrzaskania okrętu o skały i rafy; na uwagę zasługuje jego rozróżnienie filozofii polityki od innych typów refleksji politycznej podług kryterium stopnia „burzycielstwa” (nieulegania „prawdom” obiegowym): filozofia polityki w tym ujęciu jest burzycielstwem radykalnym, podczas gdy doktryna polityczna tylko umiarkowanym, a „kurs polityczny” – praktycznie żadnym.

200 lat temu, 22 grudnia 1815 roku, urodził się w Bazylei Johann Jakob Bachofen, prawnik, etnolog i historyk starożytności, filozof religii i kultury; pochodził z zamożnej rodziny mieszczańskiego patrycjatu i odebrał staranne wykształcenie, zarówno prawnicze, jak i klasyczne, również na uniwersytetach zagranicznych (Oksford, Cambridge, Sorbona); w 1841 został profesorem prawa rzymskiego na uniwersytecie w Bazylei, lecz już trzy lata później zrezygnował z kariery akademickiej i poświęcił się badaniom mitograficznym, wiele przy tym podróżując (Grecja, Włochy, Hiszpania); został też mianowany radcą apelacyjnym; otaczał istnym kultem swoją matkę – Walerię, co stanowi psychologiczne podłoże jego teorii; w historii nauki zasłynął przede wszystkim jako autor teorii („demetryjskiego”) matriarchatu (ginajkokracji) jako bardziej archaicznej od („apollińskiego”) patriarchatu formy ustroju społecznego, w którym głową rodziny jest matka, będąca też fundamentem ładu i odbierająca cześć jako życiodajna bogini (teorię tę wywiódł z analizy mitów egipskich i greckich); nie była to jednak forma pierwotna, gdyż miała ją jeszcze poprzedzać faza („afrodyjskiego”) heteryzmu, kiedy nie znano ani małżeństwa, ani prawa; w historii i filozofii religii jest prekursorem tzw. morfologii religii (M. Eliade), dzięki akcentowaniu roli mitu i symbolu religijnego (zwłaszcza symbolu jaja, wyobrażającego kosmos, z jego powszechnie spotykaną dwoistą kolorystyką, gdzie dolna i czarna połowa wyobraża ziemię oraz śmierć, górna zaś i biała – niebo i życie) jako formy przekazu doświadczenia sacrum; w empirycznych badaniach nad religią i mitologią szczególną wagę przywiązywał do studiowania grobowców i inskrypcji nagrobnych; w filozofii kultury (pośrednio zaś – polityki) był głównym reprezentantem, obok swego niemal rówieśnika i krajana – Jakoba Burckhardta (1818-1897), elitarystycznego i pesymistycznego „kulturalizmu” oraz konserwatywnego, a nawet reakcyjnego liberalizmu, który ze zgrozą spogląda na demokratyzację społeczną i polityczną oraz umasowienie kultury, czego nieuchronnym skutkiem będzie stoczenie się w otchłań socjalizmu, biurokracji, niewoli i nowego barbarzyństwa (także jako promiskuitystycznego „nowego heteryzmu”); jego najbardziej znaną gnomą jest: „nienawidzę demokracji, bo kocham wolność!”; zmarł w 1887 roku.

40 lat temu, 24 grudnia 1975 roku, zmarł w Mesnil Saint-Loup (Szampania-Ardeny), w wieku 92 lat (ur. 18 IV 1883), Henri Charlier, malarz, rzeźbiarz, teoretyk sztuk plastycznych i muzyki, jeden z największych artystów chrześcijańskich naszych czasów, tradycjonalista katolicki; pochodził z rodziny ateistycznej (jego ojciec był też masonem); w Szkole Sztuk Pięknych, którą ukończył w 1903, był uczniem Jean-Paula Laurensa (1838-1921), specjalizującego się w realistycznym malarstwie historycznym (z przekonań republikanina i antyklerykała); w wieku 30 lat nawrócił się (m.in. pod wpływem Ch. Péguya i J. Maritaina) i w 1914 przystąpił do Towarzystwa Św. Jana dla rozwoju Sztuki Chrześcijańskiej (założonego jeszcze w 1839 przez kaznodzieję w Notre-Dame de Paris, o. H.-D. Lacordaire’a OP), a w 1916 miał swoją pierwszą wystawę w Pawilonie Sztuk Liturgicznych Salonu Niezależnych; w 1917 przystąpił do grupy artystów i rzemieślników katolickich „L’Arche” [„Arka”], założonej przez architekta Maurice’a Storeza (1875-1959) i malarza Maurice’a Denisa (1870-1943); jego bliskim przyjacielem był też kompozytor muzyki sakralnej Claude Duboscq (1897-1940); w 1925 został oblatem wspólnoty benedyktyńskiej linii oliwetańskiej (olivétains) z klasztoru Notre-Dame de la Sainte-Espérance w Mesnil Saint-Loup, gdzie też zamieszkał do końca życia i urządził swoje atelier; spośród jego dzieł ozdabiających liczne kościoły wznoszone po I wojnie światowej wymienić należy zwłaszcza: grobowiec Dom Guérangera OSB w Solesmes, pomnik św. Józefa w opactwie Sainte-Marie de la Pierre-qui-Vire oraz rzeźby w kościele św. Józefa w La Bourboule (Owernia); jako miłośnik tradycyjnej liturgii i śpiewu gregoriańskiego prowadził (pod pseudonimem Minimus) przez 20 lat (1956-1975) rubrykę liturgiczną w tradycjonalistycznym przeglądzie „Itinéraires” swojego wychowanka Jeana Madirana (1920-2013) oraz publikował w wydawnictwie Dominique Martin Morin; jego młodszym bratem był katolicki pedagog, dyrektor szkoły w Maslacq (i również oblat benedyktyński), André Charlier (1895-1971); w 1980 działacz katolicko-narodowy Bernard Antony (ur. 1944), znany też jako Romain Marie, założył kulturalne Centre Henri-et-André-Charlier, formujące swoich słuchaczy w duchu Tradycji katolickiej.

325 lat temu, 25 grudnia 1690 roku, urodził się w Andoain (Guipúzcoa, Kraj Basków) ks. Manuel Larramendi SJ [właśc. Aita Manuel de Garagorri Itaztxe], duchowny, apologeta, filolog i historyk, pierwszy folklorysta baskijski; ukończył kolegium jezuickie w Bilbao, a następnie sam wstąpił do Towarzystwa Jezusowego; studiował filozofię w Medina del Campo, a teologię w Salamance, gdzie w latach 1715-20 wykładał gramatykę, a od 1730 był maestro de alumnos; był spowiednikiem wdowy po Karolu II (Habsburgu) – Marii Anny Neuburskiej, a w 1724 wygłosił mowę na pogrzebie Ludwika I (Burbona); przyczynił się do restytuowania (1734) przez Filipa V Sanktuarium św. Ignacego Loyoli w Azpeitii; dziełem jego życia był opublikowany w 1745 pod auspicjami Akademii Królewskiej trójjęzyczny słownik kastylijsko-baskijsko-łaciński; pisał zarówno w kastylijskim, jak i w euzkera, przyczyniając się ogromnie do przywrócenia literaturze tego języka (acz zarzuca mu się nadmierne tworzenie neologizmów); jako obrońca roli szlachty oraz baskijskich fueros przed centralistycznymi zakusami absolutyzmu (proponował utworzenie basko-nawaryjskich Zjednoczonych Prowincji Pirenejskich) był jednym z pierwszych prekursorów tradycjonalizmu karlistowskiego, acz powołują się na niego także baskijscy nacjonaliści; zmarł w 1766 roku.

80 lat temu, 25 grudnia 1935 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 83 lat (ur. 2 IX 1852), Paul-Charles-Joseph Bourget, powieściopisarz, poeta, dramaturg i eseista; pochodził z rodziny mieszczańskiej (jego ojciec był profesorem matematyki w Clermont); w 15. roku życia utracił wiarę; już w latach 70. wszedł w krąg czołowych pisarz francuskich tej epoki, zarówno parnasistów (Th. de Bainville), symbolistów (P. Verlaine, A. Rimbaud, S. Mallarmé), jak i naturalistów (É. Zola, G. de Maupassant), oraz malarzy (impresjoniści); bywał także w salonie literackim sławnej kurtyzany Laury Hayman (1851-1932), którą zresztą literacko sportretował; był też zapalonym globtroterem i kolekcjonerem sztuki; do literatury wszedł przebojem jako autor „powieści z tezą” (zwanych też „powieściami idei”, na których w Polsce wzorował się – w Bez dogmatu i w Rodzinie Połanieckich – H. Sienkiewicz), na czele z Uczniem (1889), w których proklamował „bankructwo nauki” oraz demaskował niszczący dla duszy wpływ edukacji pozytywistycznej i materialistycznej (acz sam jeszcze wówczas nie był wierzący); dzieła te oraz „antydekadenckie” Szkice z psychologii współczesnej (1885) i Psychologia miłości współczesnej (1889) przyniosły mu uznanie skutkujące wyborem (1894) już w 43. roku życia do Akademii Francuskiej (fotel 33); od lat 90. zbliżał się coraz bardziej do katolicyzmu, ale ostatecznie nawrócił się w 1901, co pociągnęło za sobą także (począwszy od powieści Etap z 1902) zmianę jego poetyki – odtąd uprawiał powieść psychologiczną (opartą o studia z zakresu psychologii asocjacyjnej i eksperymentalnej Th. Ribota), w której analizował rozmaite objawy kryzysu duchowego (ateizm), doktrynalnego (modernizm), moralnego (rozwody, rozkład rodziny) i społecznego epoki, naświetlając je z katolickiego punktu widzenia; już od 1894 był także zdeklarowanym rojalistą (orleanistycznym); jako antidreyfusard wstąpił w 1898 do nacjonalistycznej Ligi Ojczyzny Francuskiej (Ligue de la Patrie française), lecz zrażony zbytnim umiarkowaniem jej szefów: Julesa Lemaître’a („w głębi duszy anarchista”) i Françoisa Coppée („typowy jakobin”), w 1900 przeniósł się do narodowo-rojalistycznej Action française Charlesa Maurrasa; jako admirator przedrewolucyjnych wolności prowincjonalnych założył też w 1904 Sojusz Narodowy na rzecz Pełnego Przywrócenia Wolności Francuskich; w kolejnych esejach (jak W służbie Ładu z 1912) prezentował się jako integralny tradycjonalista (tradycjonalizm to przekonanie, że „każda generacja jest tylko piętrem dobudowywanym do wznoszonego przez stulecia gmachu społeczeństwa”, a nasza „dusza zbiorowa, to znaczy dzieło rodzinnej ziemi i umarłych, jest mądrzejsza od rozumu indywidualnego”), inspirowany myślą kontrrewolucyjnych filozofów (J. de Maistre, L. de Bonald), pisarzy (H. de Balzac) socjologów (F. Le Play) i historyków (N. Fustel de Coulanges), postulując przywrócenie politycznego autorytetu papiestwa, monarchii, Izby Parów, nierozerwalności małżeństwa, zwalczając zaś „ducha demokratycznego i rewolucyjnego”, protestantyzm, żydostwo, masonerię, socjalizm i bolszewizm, przez które „społeczeństwo ginie, bo wyrzekło się Boga i Bożego prawa”; jego program streszczał się w następujących postulatach: „musimy poszukiwać tego, co pozostało ze starej Francji, i złączyć się z tym wszystkimi nerwami duszy; odkryć pod powierzchnią sztucznie skrojonych departamentów naturalną jedność i dziedzictwo prowincji, a pod administracyjną centralizacją autonomię municypalną, podobnie płodne uniwersytety lokalne, przesłonięte Sorboną oficjalną i martwą; odbudować rodzinę ziemiańską przez przywrócenie wolności testowania dziedzictwa; ochraniać pracę przez ustanowienie korporacji; przywrócić życiu religijnemu jego wigor i godność przez skasowanie budżetu kultów i zapewnienie kongregacjom religijnym prawa własności; jednym słowem, tego wszystkiego, co było systematycznie niszczone przez śmiercionośne dzieło Rewolucji francuskiej”; jako pisarz przeżył jednak własną sławę – już w okresie międzywojennym uważano jego technikę powieściową za przestarzałą, a jego „wzór” na powieść psychologiczną zaćmił zwłaszcza cykl powieściowy Marcela Prousta; lekceważąco potraktował go zarówno faszysta L.-F. Céline, jak i (z powodów politycznych) demoliberał J. Benda, który zaliczył go do grona „złych mistrzów”; mimo to jego pogrzeb był wydarzeniem narodowym: obrzędom funeralnym przewodniczył abp Paryża, Jean kard. Verdier, a hołd oddał mu m.in. marsz. Ph. Pétain.

950 lat temu, 27 grudnia 1065 roku, zmarł w León (León), w wieku ok. 49 lat (ur. ok. 1016), Ferdynand I Wielki [Fernando el Magno vel el Grande] z pampeluńskiej dynastii Jimena, hr. Kastylii od 1029 i król Leonu od 1038 (tradycyjnie uchodzi także za pierwszego króla Kastylii, chociaż tytułu tego używał dopiero jego syn Alfons); drugi prawowity syn króla Nawarry, Sancza III Wielkiego, i córki hr. Kastylii – Sancza I; zwierzchność nad Kastylią otrzymał jeszcze za życia ojca; po jego śmierci sprzymierzył się ze starszym bratem Garcíą III (który w spadku po ojcu otrzymał Nawarrę) przeciwko królowi Leonu (i swojemu szwagrowi) Bermudo III, a gdy ten poległ w bitwie pod Tamaron (4 III 1037), zajął opustoszały po nim tron; wzmocnienie jego pozycji zaniepokoiło króla Nawarry, co rozpoczęło ciąg bratobójczych walk, zakończonych śmiercią Garcíi III w bitwie pod Atapuerca (1054); stając się wówczas najpotężniejszym władcą iberyjskim, Ferdynand zamierzał przyjąć tytuł cesarski, czemu jednak sprzeciwili się i papież, i cesarz rzymski; po uporządkowaniu spraw wewnętrznych rozpoczął kolejny etap rekonkwisty – odbił z rąk Maurów Viseu, Lamego i Coimbrę (które dały początek hrabstwu Portugalii) oraz podporządkował sobie pomniejsze królestwa (taifas) muzułmańskie (Saragossa, Toledo, Sewilla, Badajoz), powstałe po rozpadzie kalifatu kordobańskiego; jego zasługą było również przyjęcie reformy kluniackiej w klasztorach reguły św. Benedykta; został pochowany we wspaniałym, romańskim Panteonie Królów w Bazylice św. Izydora z Sewilli; zgodnie z zasadami feudalnymi jego imperium uległo po jego śmierci podziałowi na królestwa Kastylii, Leonu i Galicji, które otrzymali trzej kolejni synowie: Sanczo II Mocny, Alfons VI Dzielny i García.

150 lat temu, 28 grudnia 1865 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 66 lat (ur. 25 XI 1799), Pedro José Pidal y Carniado, I markiz (marqués) de Pidal i wicehr. (vizconde) de Villaviciosa, konserwatywny polityk, dyplomata, historyk mediewista  i krytyk literacki; pochodził z asturyjskiej rodziny szlacheckiej; doktoryzował się z prawa na uniwersytecie w Oviedo; w młodości liberał exaltado, współzałożyciel Towarzystwa Literackiego (Compañia Literaria) w Oviedo, popierający pucz (1820) płk. Rafaela del Riego oraz redaktor liberalnych pism: „El Ciudadano” [„Obywatel”] i „El Aristarco” [„Arystarch”], po interwencji francuskiej (1823), przywracającej suwerenność Ferdynandowi VII, skazany na osiem lat więzienia (ułaskawiony w 1828); od ustanowienia monarchii konstytucyjnej (1834) związany z Partią Umiarkowaną (Partido Moderado), stanowiącą konserwatywne skrzydło establishmentu Nowego Porządku; redaktor madryckiego „El Espectador” [„Obserwator”], gdzie prowadził Kroniki polityczne, oraz „Revista de Madrid”, w którym publikował m.in. zaprzyjaźniony z nim J. Donoso Cortés; w Dekadzie Umiarkowanej minister spraw wewnętrznych (1844-1847), a następnie (1848-1851) stanu w rządach gen. Ramona Narvaeza (1800-1868); negocjował i podpisywał w imieniu Hiszpanii (1851) konkordat ze Stolicą Apostolską; w 1856 był przewodniczącym Kongresu Deputowanych w Kortezach; w 1857 mianowany ambasadorem Hiszpanii przy Stolicy Świętej, musiał dwa lata później zakończyć misję, gdyż uległ paraliżowi; mianowany senatorem dożywotnim i udekorowany Orderem Złotego Runa oraz wieloma innymi orderami hiszpańskimi i zagranicznymi; znawca średniowiecznej poezji kastylijskiej, w krytyce literackiej reprezentował kierunek romantyczny; był członkiem Królewskiej Akademii Literatury oraz Królewskiej Akademii Historii, a także dobroczyńcą Siedziby Królewskiej (Real Sitio) w Covadonga, gdzie został (w tamtejszej kolegiacie) pochowany; wybitnym politykiem konserwatywno-katolickim i akademikiem był też jego młodszy syn – Alejandro Pidal y Mon (1846-1913).

70 lat temu, 28 grudnia 1945 roku, zmarł (w więzieniu NKWD) w Kijowie, w wieku 78 lat (ur. 25 III 1867), Bł. Grzegorz [Hrihoryj] Chomyszyn, biskup greckokatolicki, męczennik; w latach 1902-1904 rektor seminarium duchownego we Lwowie, od 1904 ordynariusz stanisławowski; przyjmując specyfikę Cerkwi greckokatolickiej i upatrując jej misję w doprowadzeniu schizmatyków do jedności z Kościołem pod przewodnictwem papieża, starał się ograniczać separatyzm w obrzędowości oraz wpływy moskalofilstwa i prawosławia; zastąpił w liturgii słowo „prawosławny” [chrześcijanin] terminem „prawowierny”, popularyzował kult Najświętszego Sakramentu, święto Bożego Ciała i kult św. Jozafata Kuncewicza; wprowadził w diecezji obowiązkowy celibat księży; zwalczał szowinistyczny i zbrodniczy nacjonalizm ukraiński, popierał zaś Ukraińską Katolicką Partię Ludową (UKNP); współpracował też z konserwatystami i monarchistami polskimi (Jan Bobrzyński, „Nasza Przyszłość”); aresztowany po raz pierwszy przez NKWD w 1939, lecz wówczas zwolniony, ponownie aresztowany w kwietniu 1945, zmarł w więzieniu łukianowskim; beatyfikowany (wraz z 28 innymi męczennikami greckokatolickimi) przez papieża Jana Pawła II 27 czerwca 2001 roku.

30 lat temu, 28 grudnia 1985 roku, zmarł w Warszawie, w wieku 64 lat, Henryk Krzeczkowski [właśc. Herman Gerner], tłumacz, eseista i publicysta polityczny; pochodził z rodziny żydowskiej ze Stanisławowa, gdzie w 1939 zdał maturę (uzyskiwał też sukcesy sportowe w klubie Makabi); podczas pierwszej okupacji sowieckiej wywieziony w głąb ZSSR, w latach 1942-1943 pracował w ambasadzie polskiej w Kujbyszewie; od 1943 w Armii Berlinga, ze względu na znajomość języków skierowany do II Oddziału; po wojnie wysłany na Zachód, zdekonspirował się przed redaktorem „Kultury” J. Giedroyciem, którego miał za zadanie rozpracowywać; w 1950 sprowokował incydent w kasynie oficerskim (był już wówczas w stopniu majora), aby zostać wyrzuconym z wojska; odtąd utrzymywał się z tłumaczeń z języków francuskiego, angielskiego i niemieckiego (przełożył m.in. dzieła J.W. Goethego, lorda Byrona, J. Conrada, J. Frazera, R. Gravesa i A. Nicolla); w 1957 uczestniczył w próbie utworzenia tygodnika literackiego (pod redakcją Jerzego Andrzejewskiego) „Europa”, którego miał być sekretarzem redakcji (po odmowie debitu dla czasopisma wypowiedział ów słynny bon mot „Panowie, nie dajmy się zwariować!”); współpracował z miesięcznikiem „Twórczość”, a w latach 70. został członkiem zespołu redakcyjnego „Tygodnika Powszechnego”; w 1974 otrzymał nagrodę polskiego PEN-Clubu za zasługi translatorskie; w latach 80. był (obok S. Stommy) spiritus movens Klubu Myśli Politycznej „Dziekania”, korzystającego z ochrony Kościoła warszawskiego; wraz z Pawłem Hertzem był mentorem młodych środowisk prawicowych („Res Publica”, Ruch Młodej Polski), przestrzegał też przed awanturnictwem kół posttrockistowskich („komandosi”, „lewica laicka”), wskazując – również w publikowanych na emigracji i w wydawnictwach podziemnych (m.in. „Polityka Polska”) broszurach pod pseudonimami Mikołaj Sawulak i XYZ – na potrzebę roztropności w dążeniu do odzyskania niepodległości, które zależy głównie od zmiany koniunktur międzynarodowych, podczas gdy rolą odradzającej się opozycji jest wypracowywanie alternatywnej dla ideologii lewicowych myśli politycznej, nawiązującej do najlepszych polskich tradycji (konserwatywnej oraz narodowej); choć publikował stosunkowo niewiele, potrafił również w „sokratejskich” dialogach ukazać czar, elegancję i mądrość stylu konserwatywnego („torysowskiego”), zgodnie z jego dewizą: „z moimi poglądami jest tak, jak z butami: kupuję je tylko w firmie Coombs i raz na dwadzieścia lat daję je do podzelowania”; został pochowany na cmentarzu tynieckim.

15 lat temu, 29 grudnia 2000 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 81 lat (ur. 5 I 1919), Jacques Laurent [właśc. Laurent-Cély, używał też pseudonimu literackiego Cecil Saint-Laurent], powieściopisarz, eseista i dziennikarz, określał się jako „anarchista prawicy”; pochodził z rodziny o licznych koneksjach prawicowych – jego ojciec, kombatant Wielkiej Wojny, był bojownikiem ligi Solidarność Francuska (Solidarité française), założonej przez słynnego producenta perfum i „francuskiego Duce” – Françoisa Coty’ego (1874-1934), matka zaś była siostrą Eugène’a Deloncle’a (1890-1944) – też kombatanta i kawalera Legii Honorowej, przede wszystkim zaś „dysydenta” Action française i współzałożyciela w 1935 słynnego „Kaptura” (la Cagoule), czyli Tajnego Komitetu Akcji Rewolucyjnej (CSAR), następnie (1940) Ruchu Społeczno-Rewolucyjnego (MSR), zamordowanego przez Gestapo z racji kontaktów z adm. W. Canarisem, spiskującym przeciwko Hitlerowi; ukończył Liceum Condorceta i uzyskał licencjat z filozofii na Sorbonie; podczas studiów związał się z Action française i redagował jego organ akademicki „L’Étudiant français”; jak później wspominał, „dzięki temu, że spotkałem Action française, wymknąłem się faszyzmowi”; zmobilizowany w 1939, po „Rewolucji Narodowej” rozpoczął pracę w Biurze Studiów Sekretariatu Informacji Państwa Francuskiego, gdzie poznał m.in. byłego (antystalinowskiego) komunistę włoskiego – Angela Tascę (1892-1960) oraz Françoisa Mitterranda (skoligaconego przez swojego brata z rodzinami Deloncle’ów i Laurentów), oraz współpracował z przeglądem Rewolucji Narodowej „Idées”; w sierpniu 1944 pośredniczył w kontaktach pomiędzy marsz. Ph. Pétainem z Francuskimi Siłami Wewnętrznymi (FFI), podlegającymi operacyjnie gen. Jeanowi de Lattre de Tassigny (1889-1952); w ramach powojennej „czystki” (épuration) był krótko uwięziony, lecz bez sądowych konsekwencji; po wojnie rozpoczął (pod wieloma różnymi pseudonimami) karierę literacką; rozgłos przyniosły mu także polemiki z egzystencjalistami, w tym ironiczny pamflet na J.-P. Sartre’a; związał się z nonkonformistycznym ruchem pisarzy prawicowych pn. „Huzarów” (Hussards), któremu przewodził Roger Nimier (1925-1962); w czasie wojny algierskiej zaangażował się w obronę Algierii Francuskiej, wiążąc się z antygaullistowskim przeglądem „L’Esprit public” [„Duch publiczny”], uchodzącym za organ OAS, który opuścił w 1963 z powodu niezgody z rewolucyjnymi i europejskimi ideami Jeana Mabire’a (1927-2006), ale nie zaprzestał piętnować Ch. de Gaulle’a, m.in. porównując go (w pamflecie Mauriac sous de Gaulle) ze zdrajcą Caillaux w czasie I wojny światowej; po powrocie do pracy literackiej otrzymał dwukrotnie (1971, 1981) nagrodę Gouncourtów, Wielką Nagrodę Literacką Akademii Francuskiej (1981) oraz Nagrodę Literacką Księcia Monaco; w 1986 został wybrany do Akademii Francuskiej (fotel 15); w sierpniu 2011 jego przyjaciel Christophe Mercier ujawnił, że pisarz zadał sobie śmierć z żalu i poczucia bezradności po zgonie żony, ale nie podał w jaki sposób.

10 lat temu, 29 grudnia 2005 roku, zmarł w Caumont-l’Éventé (Calvados, Normandia), w wieku 93 lat (ur. 3 II 1912), płk Pierre Yvon Alexandre Jean Chateau-Jobert, alias Conan, żołnierz i teoretyk kontrrewolucji; ukończył Instytut Politechniczny w Paryżu; ranny w kampanii 1940, przedostał się do Anglii na polskim okręcie; służba w siłach zbrojnych Wolnej Francji przyniosła mu m.in. Legię Honorową i tytuł Compagnon de la Libération; w 1945 założył Centralną Szkołę Wojskową Spadochroniarzy; od 1947 do 1952 dowodził 13. Półbrygadą Kolonialną Spadochroniarzy w Indochinach, a w listopadzie 1956 – 2. Brygadą, która zdobyła Port Said i Port Fuad w ekspedycji francusko-brytyjskiej na Suez; w 1958, wspólnie z przywódcą kolonistów francuskich w Algierii, (rojalistą) Robertem Martelem (1920-1997), zwanym „szuanem z Mitidji”, utworzył konspiracyjną Armię Kontrrewolucyjną (Armée contre-révolutionnaire), którą po zdradzie sprawy algierskiej przez prezydenta Ch. de Gaulle’a podporządkował OAS; już jako komendant OAS w Algierii Wschodniej (od 1962) został skazany zaocznie na śmierć przez sąd francuski w 1965; po sześciu latach ukrywania się (głównie w Hiszpanii), skorzystał amnestii w 1968, po której wrócił do Francji; przymusową bezczynność w czasie ukrywania się wykorzystał na gruntowne studia nad zagadnieniem kontrrewolucji, dla których punktem wyjścia było nękające go jeszcze jako żołnierza klasyczne pytanie teologii moralnej o wojnę sprawiedliwą, a zwłaszcza o to, czy cel „uświęca środki” i jakie środki są dozwolone w walce; rozważania te doprowadziły go do przekonania, że kontrrewolucja nie może być pojmowana jako akcja negatywna, czyli rewolucja, która zwalcza inną, już dokonaną, lecz musi być rozumiana jako akcja pozytywna, przeciwstawiająca się rewolucji na podstawie zasad ładu moralnego i społecznego, wyprowadzanych z nauki Kościoła (ideę tę wyrażała również zmiana pisowni z contre-révolution na Contrerévolution); ostatecznie została ona zdefiniowana jako „wyraz doktryny chrześcijańskiej w zastosowaniu do spraw świeckich, a zwłaszcza w dziedzinie politycznej i społecznej, w walce przeciwko Rewolucji dla przywrócenia ładowi naturalnemu i chrześcijańskiemu należnych im praw i miejsca”; pozwala to także odróżnić Kontrrewolucję jako doktrynę fundamentalnie sprzeczną z doktryną Rewolucji, ponieważ integralnie chrześcijańską, od sytuacyjnej jedynie „kontr-rewolucji”, to znaczy stawania w opozycji z jakichkolwiek powodów wobec już ustabilizowanego reżimu rewolucyjnego; Kontrrewolucja jest zarazem akcją polityczną (lecz nie partią) i „szkołą myśli”, która jednak niczego nie „wymyśla”, a tylko służy Prawdzie, którą jest jej Mistrz – Chrystus.

150 lat temu, 30 grudnia 1865 roku, urodził się w Bombaju, a 80 lat temu, 18 stycznia 1936 roku, zmarł w Londynie Rudyard Kipling, prozaik i poeta; „Anglo-Hindus”, czyli Brytyjczyk urodzony i zamieszkały w Indiach, lecz wykształcony w Anglii; pisał zarówno opowiadania realistyczne, jak i fantastyczne, powieści pikarejskie i dydaktyczne bildungsroman, bajki oraz powieści dla dzieci i młodzieży (które przyniosły mu największą popularność), wiersze patriotyczne; piewca Imperium Brytyjskiego (nazywany żartobliwie jego „generalnym inspektorem literackim”) oraz „brzemienia białego człowieka” (The White Man’s Burden) jako cywilizacyjnego posłannictwa niesienia wartości moralnych (w ich angloprotestanckiej i wolnomularskiej wersji) wśród pogan; popierał politykę torysów (choć nie był członkiem Partii Konserwatywnej), zwalczał zaś liberałów; był wrogiem sufrażystek, bolszewizmu, faszyzmu i narodowego socjalizmu; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1907 i doktor h.c. pięciu uniwersytetów.

PMK Design
© Organizacja Monarchistów Polskich 1989–2024 · Zdjęcie polskich insygniów koronacyjnych pochodzi z serwisu replikiregaliowpl.com.