Kalendarzyk reakcjonisty — luty

Jacek Bartyzel

75 lat temu, 2 lutego 1941 roku, urodził się w Mandelieu-la-Napoule (Prowansja, Francja) JCW książę Bertrand Orleański-Braganza [S.A.I. Dom Bertrand Maria José Pio Januário Miguel Gabriel Rafael Gonzaga de Orléans e Bragança], następca tronu brazylijskiego z tytułem księcia cesarskiego Brazylii (Príncipe Imperial do Brasil); urodził się na wygnaniu, jako trzeci syn cesarza de iure Piotra III (S.M.I. Dom Pedro Henrique) i Marii Elżbiety Bawarskiej (Wittelsbach); wraz z rodziną mógł powrócić do ojczyzny w 1945; ukończył prawo na uniwersytecie São Paulo; od śmierci ojca (1981) następca tronu po swoim bezżennym bracie, cesarzu de iure Ludwiku I (S.M.I. Dom Luís Gastão), sam również jest celibatariuszem, toteż w razie jego śmierci prawa do tronu odziedziczy młodszy brat, książę Antoni (Dom Antônio João); podobnie jak jego starszy brat jest głęboko zaangażowany w ruch Tradycji Katolickiej – związał się ze Stowarzyszeniem Obrony Tradycji, Rodziny i Własności (Sociedade de Defesa da Tradição, Família e Propriedade), założonym przez prof. Plinia Corrêa de Oliveirę (1908-1995), obecnie jest zaś członkiem jego Stowarzyszenia Założycieli; jest również żarliwym obrońcą życia nienarodzonych oraz współpracownikiem stowarzyszenia Pokój na Wsi (Paz no Campo), przeciwstawiającego się klimatycznemu „ekoterroryzmowi”; bawił parokrotnie w Polsce jako gość stowarzyszeń katolickich i monarchistycznych.

10 lat temu, 3 lutego 2006 roku, zmarł w Bad Oyenhausen (Westfalia), w wieku 82 lat (ur. 23 IV 1923), Reinhart Koselleck, historyk i teoretyk historiografii, współtwórca semantyki historycznej; syn pedagoga i historyka Arno Kosellecka (1891-1977), który po 1930 dołączył do narodowego socjalizmu, a nawet został sturmbannführerem SA; w 1941 zgłosił się na ochotnika do Wehrmachtu i dostał się do niewoli na froncie wschodnim, przebywał do 1946 w obozie jenieckim w Karagandzie; w latach 1947-1953 studiował historię, filozofię, prawo i socjologię na uniwersytecie w Heidelbergu i w angielskim Bristolu; miał wielu znakomitych nauczycieli (A. Weber, E. Forsthoff, M. Heidegger, K. Löwith, H.-G. Gadamer, V. bar. von Weizsäcker), ale największy wpływ wywarł na niego Carl Schmitt, który ukształtował jego pesymistyczne, konserwatywne spojrzenie na demokrację, widoczne już w błyskotliwej rozprawie doktorskiej na temat patogenezy świata burżuazyjnego (z tego powodu był od początku zwalczany przez demoliberalnego dyktatora niemieckiej nauki J. Habermasa); od 1960 był członkiem, a od 1986 przewodniczącym Grupy Roboczej dla Współczesnej Historii Społecznej w Heidelbergu; po habilitacji (1965) został profesorem nauk politycznych na Uniwersytecie Ruhry w Bochum, a dwa lata później wrócił do Heidelbergu, gdzie otrzymał Katedrę Historii Współczesnej; w 1973 przeniósł się na uniwersytet w Bielefeld, gdzie objął Katedrę Teorii Historii – pracował tam aż do przejścia na emeryturę (1988); jako profesor wizytujący wykładał w Tokio, Paryżu, Chicago i Nowym Jorku; był członkiem Niemieckiej Akademii Języka i Literatury, Akademii Nauk i Sztuk Nadrenii Północnej-Westfalii, Heidelberskiej Akademii Nauk i członkiem honorowym Węgierskiej Akademii Nauk; otrzymał doktoraty h.c. uniwersytetów w Amsterdamie, Paryżu i Timişoarze; rangę jednego z największych współczesnych historyków przyniósł mu przede wszystkim ośmiotomowy leksykon podstawowych pojęć historycznych, nad którym podjął pracę wspólnie z Ottonem Brunnerem i Wernerem Conze w 1970, a po ich śmierci kontynuował sam (jednotomowy wybór ukazał się po polsku pt. Semantyka historyczna); szczególnie wartościowym i płodnym poznawczo podejściem było tu wyodrębnienie historii onomazjologicznej (nazwy) oraz semazjologicznej (znaczenia) tych pojęć oraz ich korelacji, jak również rozmach interdyscyplinarny tych badań, obejmujący prócz historii zdarzeniowej i historii pojęć teorię epok, historyczną antropologię oraz polityczną ikonologię (zwłaszcza kult zmarłych); powszechnie przyjęła się również jego koncepcja tzw. czasu siodła (Sattelzeit) albo „czasu progowego” na oznaczenie decydującego dla przejścia do nowoczesności (a także zmiany znaczenia pojęć), ze względu na rewolucje polityczne i przemysłowe, stulecia 1750-1850.

70 lat temu, 4 lutego 1946 roku, urodził się w Porto Jaime Alexandre Nogueira Pinto, politolog, historyk i przedsiębiorca w dziedzinie business intelligence; po ukończeniu prawa na Uniwersytecie Lizbońskim walczył jako ochotnik w wojnie afrykańskiej przeciwko agresji komunistycznej; następnie był dyrektorem lizbońskiego dziennika „O Século” oraz współzałożycielem (1978) przeglądu „Futuro Presente”, wyrażającego poglądy portugalskiej Nowej Prawicy (Nova Direita), inspirującej się zarówno elityzmem A. de Benoista, jak i filozofią polityczną E. Voegelina; doktoryzował się w Instytucie Nauk Społecznych i Politycznych Uniwersytetu Technicznego w Lizbonie, a następnie został jego profesorem; jest członkiem hiszpańskiej Królewskiej Akademii Nauk Moralnych i Politycznych, prezesem Rady Administracyjnej Fundacji Kultury Luzo-Afrykańskiej, współpracownikiem Heritage Foundation i paryskiego Instytutu Studiów Politycznych; przedmiotem jego zainteresowań są: historia władzy i konfrontacja w niej ideologii z racją stanu, myśl i polityka A. Salazara (jego zdaniem „największego z Portugalczyków na zawsze”), teoria prawicy, ścieranie się islamu z Zachodem, problemy strategiczne i związane z bezpieczeństwem.

100 lat temu, 7 lutego 1916 roku, zmarł w Vich (Katalonia, Hiszpania), w wieku 69 lat (ur. 12 IX 1846), bp Josep Torras i Bages [kastyl. José Torras y Bages], duszpasterz, apologeta i teoretyk katalonizmu tradycjonalistyczno-katolickiego; ukończył prawo na Uniwersytecie Barcelońskim, gdzie doktoryzował się także z prawa cywilnego i kanonicznego; w 1869 wstąpił do seminarium duchownego, a święcenia kapłańskie przyjął w 1871; założył Ligę Duchową Dziewicy z Montserrat (przyczynił się walnie do renowacji fasady tego sanktuarium), był też opiekunem Koła Artystycznego Św. Łukasza i Związku Katalońskiego; w 1896 został członkiem zwyczajnym Królewskiej Akademii Katalońskiej Sztuk Pięknych pw. Św. Jerzego, a w 1898 Królewskiej Akademii Literatury w Barcelonie; po konsekracji 10 XII 1899 objął stolicę biskupią w Vich; pod jego opieką w Vich spędził kilka miesięcy (cierpiący wówczas na depresję) Antoni Gaudí, z którym był od lat zaprzyjaźniony; w 1910 pod jego protektoratem celebrowano stulecie urodzin pochodzącego z Vich wielkiego filozofa tomisty i konserwatysty – Jaime’a Balmesa; nie przyjął propozycji arcybiskupstwa w Burgos, nie chcąc rozstawać się z ziemią katalońską; w obszarze tradycjonalizmu hiszpańskiego był jednym z najświetniejszych reprezentantów nurtu regionalistycznego i orędowników autentycznej tradycji katalońskiej (la tradició catalana); jej autentyzm rozumieć należy jako nierozerwalny związek ludu katalońskiego z katolicyzmem i z kultem Pani z Montserrat – „Katalonia albo będzie katolicka, albo jej nie będzie” (Catalunya serà cristiana o no serà); wrogiem autentycznego patriotyzmu katalońskiego jest również (inspirowany przez masonerię) separatystyczny nacjonalizm: „cześć dla ziemi ojczystej (pàtria-terra) w żadnym razie nie może być przeciwstawiana czci dla Hiszpanii, wspólnocie ludów złączonych przez Opatrzność”.

725 lat temu, 8 lutego 1291 roku, urodził się w Lizbonie książę Alfons Burgundzki [Dom Afonso de Borgonha], od 7 stycznia 1325 siódmy król Portugalii i Algavre – Alfons IV Dzielny [Dom Afonso o Bravo]; syn króla Dionizego I Rolnika, zwanego też Królem-Poetą, i Izabeli Aragońskiej; w 1309 poślubił Beatrycze – córkę króla Kastylii, Sancza IV Odważnego; na początku panowania musiał się zmagać ze spiskującym przeciw niemu przyrodnim bratem i bastardem ojca, Dom Afonso Sanchesem; swój przydomek zawdzięcza sukcesom w wojnach, najpierw (1336-1338) z Kastylią, a następnie (1340) z Maurami, kiedy to (wspólnie z Kastylijczykami) w zwycięskiej bitwie nad rzeką Salado odparł ostatnie poważne zagrożenie ze strony Saracenów; rozbudował marynarkę i zainicjował odkrycia geograficzne (odkrycie Wysp Kanaryjskich); liczne są także jego zasługi na polu administracji i sądownictwa (ustanowienie sędziów królewskich i położenie kresu prywatnym zemstom rodowym); mroczna była końcówka jego panowania, znaczona buntem własnego syna i następcy – Dom Pedra, którego kochankę, Inês de Castro, król, sprzeciwiający się temu związkowi, kazał zamordować (1355); już po śmierci ojca (1357) i wstąpieniu na tron jako Piotr I ogłosił on, że zawarł wcześniej potajemne małżeństwo z Inês, zemścił się krwawo na wykonawcach mordu oraz kazał wykopać zwłoki ukochanej, ubrać je w szaty królewskie, posadzić na tronie i zmusić dworzan do ucałowania jej ręki; ta makabryczna historia „martwej królowej” stała się kanwą wielu arcydzieł literatury (tragedia Castro Antonia Ferreiry, epizod Luzytan Luisa de Camõesa, Martwa królowa Henry’ego de Montherlanta), natomiast grobowiec, który Dom Pedro kazał dla niej wybudować w Alcobaça, należy do arcydzieł sztuki rzeźbiarskiej.

80 lat temu, 9 lutego 1936 roku, zmarł w Paryżu, w dniu swoich 57 urodzin (ur. 9 II 1879), Jacques Bainville, publicysta, eseista i historyk; pochodził z zamożnej i zdecydowanie republikańskiej rodziny burżuazyjnej; ukończył elitarne liceum Henryka IV i studiował prawo na Sorbonie; o jego konwersji na monarchizm zadecydowały dwa fakty: podróż do Niemiec, która unaoczniła mu potęgę cesarskiej Rzeszy, kontrastującą z mizerią Republiki Francuskiej, oraz spotkanie (1900) w Café de Flore Charlesa Maurrasa, który urzekł go logiką swojego „empiryzmu organizacyjnego”; udzielił jednej z pierwszych pozytywnych odpowiedzi na jego „Ankietę o monarchii” i rozpoczął współpracę z rojalistyczną „Gazette de France”; od 1908 prowadził codzienną kronikę spraw międzynarodowych w dzienniku „L’Action Française”, nadto w 1920 założył wraz z Henrim Massisem (1886-1970) organ antybolszewickiej partii inteligencji „Revue universelle”; w marcu 1935 został wybrany do Akademii Francuskiej (fotel 34); najmłodszy z „triumwiratu inteligencji” (Maurras, Daudet) Akcji Francuskiej, łączył w sposób niezrównany kompetencje analityka polityki międzynarodowej („polskim Bainville’em” pragnął być S. Cat-Mackiewicz), wytwornego znawcy sztuki (zwłaszcza rokokowej) oraz dziejopisa z wyrazistą wizją historii, zwłaszcza Francji i Niemiec, których antagonizm był dla niego osią polityki europejskiej od początku XVI wieku (polski przekład jego Dziejów Francji przedmową opatrzył… Henryk Jabłoński); światowe uznanie przyniosła mu prorocza analiza skutków traktatu wersalskiego (aż do nieuchronności kolejnej wojny światowej) Polityczne konsekwencje pokoju (1919) – szczególnie istotna była obserwacja dotycząca Niemiec, których nie rozbito na szereg historycznych państw, a tylko je upokorzono, co musiało wywołać dążenie do odwetu; choć wyrażał obawy co do trwałości państwa polskiego, zajmował niezmiennie propolskie stanowisko; jego pogrzeb (z ograniczoną do minimum ceremonialnością wskutek obowiązującej jeszcze wówczas ekskomuniki Piusa XI nałożonej na Action française) stał się zarzewiem incydentu sprowokowanego przez samochód prowadzony przez ministra G. Bonneta, w którym znajdował się też lider socjalistów, Żyd Léon Blum, a który nieopatrznie wjechał w kondukt w wąskiej uliczce Uniwersyteckiej: rozwścieczeni tym Kameloci Królewscy wybili szybę w samochodzie, a odłamki szkła raniły Bluma w szyję; rząd premiera A. Sarrauta wykorzystał ten incydent jako pretekst do delegalizacji wszystkich struktur organizacyjnych AF (Liga, Kameloci, Federacja Studentów).

100 lat temu, 12 lutego 1916 roku, urodził się w Blois Michel Grosourdy de Saint-Pierre, 7. markiz (marquis) de Saint-Pierre, powieściopisarz, eseista i scenarzysta, a także monarchista i tradycjonalista katolicki; pochodził ze starej rodziny szlacheckiej, której kompletne nazwisko w przeszłości brzmiało: de Dreux de France de Grosourdy du Castel de Saint-Pierre; gdy miał 18 lat, udał się do Saint-Nazaire, aby pracować jako robotnik metalurg w fabryce; następnie służył przez cztery lata jako majtek w marynarce wojennej; uzyskał na Sorbonie licencjaty z filozofii i literatury klasycznej, ale nie wykazywał szczególnego zainteresowania studiami; w czasie II wojny światowej służył w marynarce, a następnie związał się z Ruchem Oporu, za co otrzymał później szereg odznaczeń; był też kawalerem Zakonu Maltańskiego; w latach 1948-1950 współpracował z rojalistycznym „Le Courrier Français”, popierającym księcia Henryka Orleańskiego (tytułującego się też «hrabią Paryża»), a w latach 50. z „La Nation Français” Pierre’a Boutanga, lecz w przeciwieństwie do progaulistowskiej linii tej secesji z Akcji Francuskiej był niezmiennie przeciwnikiem Ch. de Gaulle’a, dlatego też udzielił poparcia jego prawicowemu kontrkandydatowi w wyborach prezydenckich – J.-L. Tixier-Vignancourowi (1907-1989) oraz Partii Nowych Sił (Parti des forces nouvelles; PFN); był współzałożycielem (1981) katolicko-narodowego dziennika „Présent”, a w wydawnictwie France-Empire zainaugurował kolekcję „Catholique”; wydaną jeszcze w czasie trwania Vaticanum II powieścią Nowi kapłani (1964) włączył się w nurt obrony Tradycji katolickiej przed modernistyczną dewastacją; w uhonorowanych Wielką Nagrodą Akademii Francuskiej Arystokratach (1954) i Nowych Arystokratach (1960), a także w korespondencji z legitymistycznym prozaikiem Jeanem de La Varende (1887-1959), subtelnie opisywał rozdarcie szlachty pomiędzy tradycją i poczuciem obowiązku a nowoczesnością i pokusą „wolności”; sportretował też literacko jednego z wodzów Wandei, François de Charette (Pan de Charette,1977); zmarł w 1987 roku.

50 lat temu, 12 lutego 1966 roku, zmarł w Genewie, w wieku 66 lat (ur. 10 X 1899), Wilhelm Röpke, ekonomista i filozof społeczny, czołowy reprezentant ordoliberalizmu; uczeń Ludwiga von Misesa, studia ekonomiczne w Marburgu ukończył w 1921, habilitował się, mając 23 lata, a w wieku 24 lat został najmłodszym profesorem Uniwersytetu Jenajskiego; wykładał również w Grazu i Marburgu; pod pseudonimem Ulrich Unfried polemizował z korporacjonistami z kręgu rewolucji konserwatywnej (H. Zehrer, F. Fried); jako zdecydowany przeciwnik narodowego socjalizmu, wyemigrował po zwycięstwie NSDAP i A. Hitlera z Niemiec do Turcji, gdzie objął katedrę na uniwersytecie w Stambule i napisał swoje główne dzieła ekonomiczne; w 1937 przeniósł się do Genewy, gdzie rozpoczął pracę w Instytucie Studiów Międzynarodowych i gdzie powstały jego przemyślenia dotyczące człowieka i społeczeństwa; wraz z przedstawicielami tzw. Szkoły Fryburskiej (W. Eucken, A. Rüstow, A. Müller-Armack i in.) jest uważany za ojca niemieckiego modelu „społecznej gospodarki rynkowej” (Sozialen Marktwirtschaft); był współzałożycielem (1947) Mont Pelerin Society i jego prezesem w latach 1961-1962, lecz po długoletnim sporze z neoliberałem F.A. von Hayekiem wystąpił z tego stowarzyszenia; w 1953 został odznaczony Wielkim Krzyżem Zasługi RFN; w aspekcie filozoficzno-społecznym i politycznym jego myśl jest trudna do zaklasyfikowania; nazywał siebie liberałem, ale liberalizm pojmował jako syntezę antyku z chrześcijaństwem i systematycznie zbliżał się do konserwatyzmu, a sekularystyczny racjonalizm, typowy dla liberalizmu, uważał za samobójczy również dla niego samego; aprobował demokrację, ale tylko zdecentralizowaną (jak szwajcarska), odrzucał zaś Massendemokratie; sprzeciwiał się korporacjonizmowi, ale jednostkę postrzegał nie atomistycznie, lecz jako zakorzenioną w naturalnych i funkcjonalnych grupach (rodzina, cech, zawód, przedsiębiorstwo, gmina, państwo, kościół, cywilizacja); bronił wolnej przedsiębiorczości, ale potępiał również dogmatyczny nieinterwencjonizm („społeczny agnostycyzm”) państwa, skutkujący wbrew założeniu paraliżem konkurencji; odwoływał się do katolickiej nauki społecznej, zwłaszcza do zasady pomocniczości, głoszonej w encyklikach Leona XIII i Piusa XI, choć konfesyjnie był luteraninem (z „Kościoła” Hanowerskiego); czysty „ekonomizm” ignorujący etykę, kult produktywizmu, merkantylizm i komercjalizację uważał za truciznę dla człowieka i jego kultury.

90 lat temu, 14 lutego 1926 roku, urodził się w Carriles (Asturia) o. Victorino Rodríguez y Rodríguez OP, teolog i filozof tomistyczny; najwybitniejszy uczeń współtwórcy Barcelońskiej Szkoły Tomistycznej, o. Santiago Ramíreza OP; ukończył dominikańskie Studium Generale w Vergarze, Kolegium Św. Stefana na Uniwersytecie w Salamance oraz Uniwersytet Św. Tomasza (Angelicum) w Rzymie, gdzie doktoryzował się w teologii summa cum laude plenis votis; przeor Królewskiego Konwentu Św. Dominika, członek honorowy Papieskiej Akademii Teologicznej w Rzymie, współzałożyciel i prezes hiszpańskiej sekcji Międzynarodowego Towarzystwa Tomasza z Akwinu (SITA), redaktor przeglądu „Iglesia-Mundo”; na zlecenie Kongregacji Nauki Wiary opracował wykaz błędów doktrynalnych ks. Hansa Künga, brał też udział w przygotowywaniu krytycznej analizy tzw. teologii wyzwolenia; w aspekcie filozoficzno-społecznym hiszpański tradycjonalista, związany z ruchem Ciudad Católica i jego miesięcznikiem „Verbo” (Eugenio Vegas Latapie, Juan Vallet de Goytisolo); zmarł w 1997 roku.

500 lat temu, 18 lutego 1516 roku, urodziła się w Greenwich (obecnie gmina Wielkiego Londynu) Maria I Tudor [Mary Tudor], królowa Anglii i Irlandii; córka króla Henryka VIII i Katarzyny Aragońskiej (jedyne z ich pięciorga dzieci, które przeżyło dzieciństwo); była bardzo chorowita, lecz znakomicie wykształcona (przez hiszpańskiego humanistę J.L. Vivesa); po zdradzie małżeńskiej ojca, jego bigamii (z Anną Boleyn), bezprawnym unieważnieniu małżeństwa z Katarzyną oraz równie bezprawnym pozbawieniu jej tytułu królowej Anglii (a w konsekwencji tego wszystkiego – schizmie Kościoła Anglii) znalazła się w rozpaczliwym położeniu jako uznana za nieślubne dziecko, pozbawiona prawa do sukcesji, usunięta z dworu i faktycznie uwięziona w Hatfield; jej sytuacja polepszyła się po wypadnięciu z łask (a następnie egzekucji) Anny i poślubieniu przez króla Jane Seymour (matki Edwarda VI) – w 1544 została przywrócona do linii sukcesyjnej; mimo tego kolejne trudne chwile – jako gorliwa katoliczka – przeżywała za panowania małoletniego brata przyrodniego, kiedy renegat Thomas Cranmer przeprowadzał forsowną protestantyzację upaństwowionego Kościoła; po śmierci Edwarda VI (6 VII 1553) stała się oczywistą prawowitą władczynią, lecz jej droga do tronu odwlokła się o prawie miesiąc wskutek uzurpacji lady Jane Grey, sprokurowanej intrygą regenta Johna Dudleya (1. księcia Northumberland), który nie chciał dopuścić do tronu katoliczki; dopiero 3 sierpnia tegoż roku Maria, triumfalnie i entuzjastycznie witana przez lud, wkroczyła do Londynu; parlament unieważnił unieważnienie małżeństwa jej rodziców i przywrócił jej status ślubnego dziecka, a 1 X 1553 została ukoronowana; 25 VII 1554 poślubiła w Winchester syna cesarza Karola V (i króla Hiszpanii Karola I) – Filipa Habsburga, tym samym stał się on współkrólem Anglii (jednak realną władzę zachowała Maria), ona zaś królową-małżonką Neapolu (a od 1556 – królową-małżonką Hiszpanii); od wstąpienia na tron podjęła chwalebną próbę przywrócenia Anglii na łono Kościoła, poczynając od zwolnienia z więzień katolików oraz przywrócenia im dóbr i tytułów, mając główne wsparcie w kardynale Reginaldzie Pole’u, który został abpem Canterbury; heretycki uzurpator tego stolca – Cranmer został aresztowany i spalony na stosie; ogółem na stos zostało wysłanych około 280 najbardziej winnych i zatwardziałych heretyków – w protestanckiej czarnej legendzie królowej, jako „Krwawej Mary” (Bloody Mary), nazywanych „męczennikami” – co jest zresztą drobnym ułamkiem katolickich ofiar (więc prawdziwych męczenników za wiarę) reformacji za panowania jej ojca, przyrodniego brata i przyrodniej siostry; jej dzieło przerwała niestety przedwczesna śmierć w 43 roku życia (17 XI 1558) oraz ponowna protestantyzacja po wstąpieniu na tron córki Anny Boleyn – Elżbiety.

50 lat temu, 18 lutego 1966 roku, zmarł w Warszawie, w wieku 69 lat (ur. 18 XII 1896), Łazarz Stanisław Mackiewicz z Jańcza h. Boża Wola, znany zwłaszcza jako Stanisław Cat-Mackiewicz (pseudonim literacki Cat zaczerpnął z opowiadania R. Kiplinga o kocie, który chadzał własnymi drogami), publicysta, eseista i polityk, premier RP, reakcyjny konserwatysta, monarchista i imperialista; pochodził z rodziny szlacheckiej, ale już „wysadzonej z siodła” i „zmieszczaniałej” (jego młodszym bratem był również wybitny pisarz, nieprzejednany antykomunista Józef Mackiewicz); w wileńskim (rosyjskim) gimnazjum wstąpił do nielegalnego „Petu” – uczniowskiej organizacji „Zetu” (ZMP); od 1913 był wolnym słuchaczem UJ; w 1915 napisał projekt monarchicznej Konstytucji dla państwa polskiego, a rok później debiutował jako pisarz studium literackim Henryk Sienkiewicz; rozpoczęte na UW studia prawnicze dokończył, wskutek wypadków wojennych, dopiero w 1924 na USB; od 1916 był ponownie w „Zecie” oraz wstąpił do POW (wówczas też ujrzał po raz pierwszy J. Piłsudskiego, lecz żarliwym piłsudczykiem stał się dopiero kilka lat później); od marca 1919 był ochotnikiem ułanem w samodzielnym oddziale (po reorganizacji – 13 Pułku Ułanów Wileńskich) braci Dąbrowskich, złożonym głównie z młodzieży ziemiańskiej; od 1 VIII 1922 był redaktorem naczelnym wileńskiego dziennika „Słowo”, założonego jako trybuna wileńskich zachowawców, zwanych potocznie „żubrami”, w którym odtąd przez 17 lat pisał codziennie wstępniak (ok. 2000 artykułów) i uczynił to pismo najlepiej redagowaną oraz najpoczytniejszą gazetą konserwatywną w II Rzeczypospolitej; odegrał decydującą rolę w przekonaniu wileńskich konserwatystów do poparcia zamachu majowego oraz do zawarcia (nieformalnego) sojuszu z marsz. J. Piłsudskim podczas zjazdu w Nieświeżu (25 X 1926) i wejścia do jego rządu dwóch ministrów ze środowiska „żubrów”; w osobie Marszałka (swoje uwielbienie posuwał do tego, że kwestionował, iżby był on kiedykolwiek socjalistą) chciał widzieć spełnienie wszystkich swoich idei i marzeń politycznych: przywrócenia monarchii, polityki imperialnej i mocarstwowej (jako współczesnej realizacji idei jagiellońskiej), co wymagało także rozbicia ZSSR; jako poseł na Sejm (1928-1930 i 1930-1935) z listy BBWR i sekretarz Komisji Konstytucyjnej domagał się najpierw oktrojowania konstytucji i przynajmniej etapowej monarchizacji ustroju przez wprowadzenie nomenklatury „Naczelnik Państwa”, lecz ostatecznie zaakceptował Konstytucję Kwietniową; po śmierci Piłsudskiego i wyeliminowaniu jego faworyta, płk. Walerego Sławka, przechodził do coraz ostrzejszej opozycji, zwłaszcza wobec polityki zagranicznej min. J. Becka, ale także wobec postępującego etatyzmu, co ostatecznie doprowadziło go do internowania (III/IV 1939) w Berezie Kartuskiej; 18 IX 1939 opuścił Wilno i przez Litwę Kowieńską oraz Estonię dotarł do Francji, gdzie został mianowany przez prezydenta W. Raczkiewicza członkiem Rady Narodowej RP (do rozwiązania jej pierwszego składu 3 IX 1941); wznowił we Francji „Słowo” jako tygodnik i atakował tam bezpardonowo i przesadnie „sanacyjną gnojówkę”; po klęsce Francji przedostał się do Anglii, gdzie od 1941 stał się nieprzejednanym krytykiem paktu Sikorski-Majski i całokształtu ugodowej polityki W. Sikorskiego, a potem S. Mikołajczyka wobec Stalina; aby nie podlegać cenzurze wojennej, swoje niezłomnie antysowieckie, antyjałtańskie i niepodległościowe stanowisko wyrażał w broszurach, których opublikował ponad 50; w latach 1946-1950 wydawał w Londynie tygodnik „Lwów i Wilno”; od 7 czerwca 1954 do 21 czerwca 1955 był premierem Rządu RP na Uchodźstwie przy prezydencie A. Zaleskim; ostro napiętnował zgodę trzech stronnictw emigracyjnych (SN, PPS, NiD) na agenturalno-dywersyjną współpracę z wywiadem amerykańskim (tzw. afera Bergu); zarówno to oraz dojście do przekonania, że samodzielna polityka emigracyjna jest niemożliwa, jak również trudna sytuacja osobista oraz pragnienie powrotu do kraju sprawiły, że uwikłał się w kontakty z wysłannikami służb PRL-owskich – w sierpniu 1955 został zarejestrowany jako KO „Rober”, przyjmował także korzyści finansowe; po uzgodnieniu z władzami warszawskimi powrócił 14 VI 1956 do Polski; przez pierwsze lata pobytu opływał w dostatki i uznanie, współpracując stale głównie z prasą PAX-u i z jego Instytutem Wydawniczym, a jego książki biły rekordy popularności; sytuacja uległa zmianie po zdekonspirowaniu jego pseudonimu „Gaston de Cerizay”, pod którym pisał do „Kultury” paryskiej oraz po podpisaniu przezeń Listu 34; wytoczono mu wówczas proces o działalność „na szkodę socjalistycznego państwa”, którego tok przerwała jego śmierć.

70 lat temu, 23 lutego 1946 roku, urodził się w Ypsilanti (Michigan) Michael Joseph („Joe”) Sobran, „paleokonserwatywny” publicysta i pisarz; w rodzinnym mieście ukończył anglistykę, specjalizował się w badaniach szekspirowskich (był „antystradfordczykiem”, uważającym, że dzieła przypisywane Szekspirowi napisał faktycznie Edward de Vere, 17^th hr. Oksfordu); w 1972 został stałym współpracownikiem i felietonistą „National Review”, lecz po 21 latach został wyrzucony z redakcji pod naciskiem kół żydowskich (w tym „neokonserwatywnych”) w wyniku oskarżenia o myślozbrodnię „kontekstualnego antysemityzmu”; sprzeciwiał się istotnie „religii Holocaustu”, wpływowi lobby proizraelskiego na politykę amerykańską, awanturnictwu Izraela na Bliskim Wschodzie oraz przypominał o żydo-bolszewickim obliczu komunizmu; od 1988 do 2007 pisał też do tradycjonalistyczno-katolickiego „The Wanderer” [„Wędrowiec”]; był również współpracownikiem paleokonserwatywnego magazynu „The Chronicles”, „The Human Life Review” i „The Free Market”; fellow Instytutu Misesa w Auburn (Alabama); trzykrotnie wspierał kandydaturę Pata Buchanana na prezydenta USA; uznawszy ostatecznie Partię Republikańską za straconą dla konserwatyzmu, został współzałożycielem Partii Konstytucyjnej; w swoich poglądach łączył tradycyjny katolicyzm (acz w życiu osobistym był dwukrotnie żonatym rozwodnikiem) i paleokonserwatyzm (wraz z jego wykładnią konstytucji amerykańskiej) z anarchokapitalistycznym „paleolibertarianizmem” M. Rothbarda i H.-H. Hoppego, określając się jako reakcjonista i theo-anarchist; jako historyk zwalczał zaciekle „amerykańskiego tyrana” Abrahama Lincolna; swada i humor jego publicystyki zyskały mu miano „Chestertona naszych czasów”; zmarł w 2010 roku.

70 lat temu, 24 lutego 1946 roku, urodził się w Pizie Marco Tangheroni, historyk i eseista, mediewista, od 1980 profesor zwyczajny na uniwersytecie w Sassari (Sardynia), a od 1983 – w Pizie, współpracownik „New Cambridge Medieval History”, działacz Przymierza Katolickiego (Alleanza Cattolica) i współpracownik wielu periodyków katolickich (m.in. dziennika „Avvenire” i miesięcznika „Cristianità”); wydawca i komentator esejów Gustave’a Thibona oraz scholiów Nicolasa Gomeza Davili; zmarł w 2004 roku.

90 lat temu, 26 lutego 1926 roku, zmarł w Lizbonie, w wieku 68 lat (ur. 30 XI 1857), Jacinto Cândido da Silva, prawnik, polityk i publicysta, fundator pierwszego nacjonalizmu portugalskiego; pochodził z Azorów, z rodziny arystokratycznej i związanej z konserwatywno-liberalną Partią Odnowicielską (Partido Regenerador), reprezentującą prawe skrzydło establishmentu monarchii konstytucyjnej, wymieniającej się (mechanizm rotativismo) władzą z Partią Postępową; w 1881 ukończył z wyróżnieniem prawo w Coimbrze i przez szereg lat, zgodnie z tradycją rodzinną, robił karierę w szeregach „regeneracjonistów”, zrazu jako deputowany lokalny z Angra do Heroísmo, następnie jako pięciokrotnie wybierany (1889, 1890, 1892, 1894, 1895) deputowany do parlamentu ogólnopaństwowego i wreszcie (XI 1895 – II 1897) jako minister marynarki i terytoriów zamorskich w rządzie Ernesta Hintze Ribeiro (1849-1907) – na tym stanowisku poświęcił się konsolidacji obecności portugalskiej w Mozambiku, a jednocześnie przyznał autonomię administracyjną Timorowi i Makao; w 1900 został także mianowany przez „konstytucyjnego” króla de facto «Karola I» członkiem Izby Parów; z biegiem czasu narastał w nim krytycyzm wobec systemu parlamentarnego, przeżartego korupcją (system „kacykizmu”) i zdominowanego przez masonerię, niezdolnego powstrzymać społecznej i międzynarodowej dekadencji Portugalii ani obronić religii, monarchii i porządku społecznego przed siłami anarchii; zainspirowany francuską myślą nacjonalistyczną (É. Drumont, M. Barrès), prężnymi ruchami katolickimi w Europie (niemieckie Zentrum, austriacka Partia Chrześcijańsko-Społeczna, belgijska Partia Katolicka), a przede wszystkim encykliką papieża Leona XIII Rerum novarum, zdecydował się na wyjście z liberalnego establishmentu i budowanie ruchu zrzeszającego katolików o orientacji chrześcijańsko-społecznej i zarazem nacjonalistycznej, przy czym nacjonalizm w jego rozumieniu nie może być nacjonalizmem „czystym” (puro), a jedynie warunkowym (condicional), czyli podporządkowanym nauce Kościoła, a zatem katolickim (nacionalismo catôlico); po przejęciu półoficjalnego organu portugalskiego Episkopatu „Correio Nacional” założył (16 V 1901) stowarzyszenie Centrum Narodowe (Centro Nacional), które na kongresie w Porto (1-3 VI 1903) zostało przekształcone w Partię Nacjonalistyczną (Partido Nacionalista); za swoją dewizę przyjęła ona hasło „Bóg, Ojczyzna i Wolność”, a za trzy punkty naczelne programu: obronę wolności i praw Kościoła, zastosowanie zasad ekonomii chrześcijańskiej oraz umoralnienie polityki i obronę najwyższych interesów kraju, co oznaczało wydanie walki „partiokracji”, rotatywizmowi i masonerii; rozwój PN przerwała rewolucja 1910 roku i proklamowanie republiki całkowicie i jawnie już zdominowanej przez masonerię, co pociągnęło za sobą delegalizację PN oraz banicję jej lidera; pozwolono mu powrócić w 1915, lecz pod warunkiem zamieszkania na prowincji; rozżalony również na ostatnich władców konstytucyjnych («Karola I» i «Emanuela II») za ich bojaźliwą politykę, a na monarchistów – za nieudolność w próbach przywrócenia monarchii, zszedł wówczas z pozycji monarchistycznych, włączył się natomiast w działalność Portugalskiego Centrum Katolickiego, które 8 VIII 1915 założyli jego dawni współpracownicy z PN: A. Pinheiro Torres, F. de Sousa i D. Pacheco de Amorim (działaczem Centrum został również mało jeszcze wtedy znany uczony z Coimbry – A. de Oliveira Salazar), uznając, że nie sztandar monarchistyczny, lecz chrześcijański jest tym, pod którym winni się zbiec obrońcy ładu, aby powstrzymać rewolucję.

60 lat temu, 26 lutego 1956 roku, zmarł w Monachium, w dniu swoich 83 urodzin (ur. 26 II 1873), Rudolf Kanzler, inżynier i polityk katolicki; od młodości członek katolickiego Zentrum, w latach 1905-1918 zasiadał z jej ramienia w Landtagu Królestwa Bawarii; po wybuchu (1918/19) żydo-bolszewickiej rewolucji w Bawarii (tzw. Bawarska Republika Rad) był jednym z głównych organizatorów kontrrewolucyjnych sił samoobrony, nazywanym „Białym Generałem”, którego paramilitarna organizacja (ORKA) była największym pojedynczym freikorpsem i wspierała później także konserwatywny rząd premiera Gustava von Kahra; w 1923 przyłączył się do monarchistycznej organizacji Ojczyzna Bawarska i Przymierze Królewskie (Bayerischer Heimat- und Königsbund), znanej później pod skróconą nazwą Przymierze Bawarskie (Bayern Bund), walczącej o tron dla księcia koronnego i króla de iure Ruprechta (Wittelsbacha) i rozwijającej się prężnie (ponad 160 tysięcy członków w 1932) aż do jej delegalizacji przez reżim hitlerowski w 1934; za propagowanie monarchizmu oraz współpracę z Czarnym Frontem narodowosocjalistycznego dysydenta Otto Strassera został skazany za „zdradę Niemiec”, lecz udało mu się przeżyć.

175 lat temu, 28 lutego 1841 roku, urodził się w Lumigny (Île-de-France) Adrien-Albert-Marie hr. (comte) de Mun, teoretyk korporacjonizmu chrześcijańskiego i polityk, deputowany z Morbihan (1876-1878, 1881-1883), a następnie (1894-1914) z Finistère; po kądzieli praprawnuk oświeceniowego filozofa materialisty Helwecjusza; kapitan kawalerii, podczas pobytu w niewoli niemieckiej po wojnie francusko-pruskiej (1870-1871) zapoznał się (wraz z innym oficerem-arystokratą i swoim przyjacielem, R. de La Tour du Pin) z myślą społeczną bpa Wilhelma E. Kettelera, w następstwie po powrocie do kraju obaj założyli sieć katolickich kół robotniczych (cercles ouvriers) mających na celu rechrystianizację ludu oraz obronę jego interesów materialnych i moralnych (w 1878 było 375 kół z 37 500 członkami oraz 7600 patronami z klas wyższych); w 1881 założył czasopismo „L’Associacion catholique”, wokół którego zamierzał zbudować partię katolicką na wzór niemieckiego Zentrum; jako obrońca korporacji w Ancien régime, postulował ich odbudowanie jako remedium na zło leseferyzmu z jednej, a socjalizmu państwowego z drugiej strony; rojalista i do śmierci Henryka V (hr. de Chambord) – legitymista, w 1883 stał się „fuzjonistą” przyłączonym do linii orleańskiej; protestował w Izbie przeciwko utworzeniu na miejscu świątyni katolickiej laickiego Panteonu oraz „prawu o wygnaniu” książąt krwi królewskiej (1886); przeciwnik polityki kolonialnej J. Ferry’ego w Azji; w 1886 założył Stowarzyszenie Katolickie Młodzieży Francuskiej (ACJF); w 1888 popierał akcję gen. G. Boulangera przeciwko „republice burżuazyjnej”; przyczynił się do uchwalenia (1890) zakazu pracy dzieci poniżej 13 lat oraz do innych reform prawa pracy; w 1892 odpowiedział na wezwanie papieża Leona XIII do katolików francuskich (Au milieu de sollicitudes) o „przyłączenie się” (ralliement) do republiki, porzucając sprawę restauracji i zakładając wraz z Jacquesem Piou „Prawicę Konstytucyjną”, przekształconą w 1901 w Akcję Liberalno-Ludową (zarejestrowaną jako pierwsza w historii Francji partia polityczna według nowego prawa o stowarzyszeniach); w 1897 został wybrany do Akademii Francuskiej; podczas „sprawy Dreyfusa” wspierał antydreyfusowską Ligę Ojczyzny Francuskiej; mimo ostatecznej klęski polityki ralliement, jaką było uchwalenie prawa o separacji państwa od Kościoła (1905), nie powrócił już na pozycje monarchistyczne i w 1909 odciął się od Action française oraz jej metod walki politycznej (w artykule pt. Schodzimy na ulicę); w 1913 głosował za przedłużeniem obowiązkowej służby wojskowej do trzech lat; doczekał bitwy nad Marną, podczas której pisał: „Bóg ocali Francję, tak jak już ocalił ją pod Poitiers, Bouvines, Orleanem, Denain i Valmy”; zmarł w październiku 1914 roku.

150 lat temu, 28 lutego (16 lutego w kalendarzu juliańskim) 1866 roku, urodził się w Moskwie Wiaczesław Iwanowicz Iwanow [Вячеслав Иванович Иванов], poeta, dramaturg, teoretyk teatru, krytyk literacki, tłumacz, filozof i mistyk, jeden z głównych przedstawicieli rosyjskiego symbolizmu; studiował historię i filozofię na Uniwersytecie Moskiewskim, prawo rzymskie (pod kierunkiem Th. Mommsena) i ekonomię na Uniwersytecie Berlińskim, a archeologię na Uniwersytecie Rzymskim, gdzie uzyskał też doktorat; prócz podróży po Włoszech, gdzie poznawał sztukę renesansową i średniowieczną poezję mistyczną, odbył pielgrzymki do Palestyny i Egiptu, a przez jakiś czas mieszkał także w Atenach i Genewie; w 1905 powrócił do Rosji i w petersburskim mieszkaniu na siódmym piętrze, zwanym Wieżą (z widokiem na ogrody Pałacu Taurydzkiego), otworzył wraz ze swoją żoną (poetką i tłumaczką Lidią Zinowiewą-Annibal) najznakomitszy salon literacki stolicy (w którym Wsiewołod Meyerhold wystawił Uwielbienie Krzyża P. Calderona); odegrał znaczącą rolę w przesunięciu symbolizmu rosyjskiego z fazy dekadentyzmu i subiektywnej nastrojowości (W. Briusow) w fazę religijno-mistyczną i filozoficzną; w tym okresie wypracował też swoją koncepcję duchowego przewodnictwa Rzymu oraz (kontynuując poszukiwania narodzin teatru Dionizosa F. Nietzschego) teorię teatru liturgicznego, łączącego reminiscencje rytuałów starożytnych, tragedii attyckiej (zwłaszcza Ajschylosa, którego strukturę dramatyczną naśladował we własnych dramatach) oraz średniowiecznego teatru misteryjnego; teatr ten, monumentalny i integrujący słowo, śpiew, muzykę i taniec (wpływ „syntezy sztuk” R. Wagnera), pod gołym niebem (grecka orchestra), nieiluzjonistyczny, lecz oparty na „działaniu zbiorowym” aktorów mieszających się z widzami oraz rozdających im maski i kostiumy, obrzędowy i otwarty na improwizację, miałby wspomagać Kościół w przywróceniu wiary religijnej zsekularyzowanemu społeczeństwu współczesnemu oraz reintegrować wspólnotę narodową; w 1920 objął Katedrę Filologii Klasycznej na uniwersytecie w Baku; po ostatecznym podboju Azerbejdżanu przez Armię Czerwoną, szykanowany przez rząd bolszewicki, w 1924 uciekł do Włoch i osiadł w Rzymie, gdzie został profesorem staro-cerkiewno-słowiańskiego na papieskim Collegium Russicum; w 1926 przystąpił do Rosyjskiego Kościoła Greckokatolickiego, czyli obrządku bizantyńskiego, będącego w pełnej komunii ze Świętym Kościołem Rzymskim, oświadczając przy tym, że łacińskie i bizantyńskie chrześcijaństwo są dwiema uzupełniającymi się wzajemnie zasadami, Kościół Rzymski jest prawdziwym Kościołem ortodoksyjnym, nadto zaś musi on „przenikać wszystkie dziedziny życia: społecznego, artystycznego, kulturalnego, po prostu każdego”; zmarł w 1949 roku.

75 lat temu, 28 lutego 1941 roku, zmarł w Rzymie, w wieku 54 lat (ur. 17 V 1886), Alfons Burboński (Alphonse-Léon-Ferdinand-Marie-Jacques-Isidore-Pascal-Antoine de Bourbon; hiszp. Don Alfonso León Fernando María Jaime Isidro Pascual Antonio de Borbón y Habsburgo-Lorena), król de iure Alfons I Francuski; urodził się jako pogrobowiec „konstytucyjnego” króla de facto Hiszpanii – «Alfonsa XII» (1857-1885) – i Marii Krystyny Habsburżanki; władzę de facto, jako «Alfons XIII», objął 17 V 1902; na okres jego panowania przypada kryzys „rotatywistycznego” systemu Restauracji – opartego na wymienianiu się władzą przez Partię Konserwatywną i Partię Liberalną – wskutek naporu sił wywrotowych (republikanie, nacjonaliści katalońscy i baskijscy, socjaliści i zwłaszcza anarchiści); po serii zamachów, zamieszek, strajków i mordów politycznych zaaprobował odgórny zamach stanu (13 IX 1923), zawieszenie konstytucji i ustanowienie dyktatury („dyrektoriatu”) gen. Miguela Prima de Rivery (1870-1930), która na pewien czas ustabilizowała sytuację; mimo jej łagodnego, paternalistycznego charakteru oraz sukcesów gospodarczych kolejny kryzys spowodował ustąpienie i emigrację dyktatora oraz wzrost nastrojów republikańskich; po przegranych przez monarchistów wyborach samorządowych w 1931 jego właśni doradcy zasugerowali mu wyjazd z kraju, po którym nastąpiło proklamowanie II Republiki; po krótkim pobycie w Paryżu i w Sopocie ostatecznie przyjął gościnę B. Mussoliniego i osiadł w Rzymie; z chwilą bezpotomnej śmierci (kończącej także trwającą od 1883 hiszpańsko-francuską unię personalno-dynastyczną) Don Alfonsa Carlosa, de iure Alfonsa Karola I Hiszpańskiego i Karola XII Francuskiego, jako najstarszy w porządku primogenitury Burbon stał się prawowitym sukcesorem Korony Francuskiej; był kawalerem wielu orderów, w tym polskiego Orderu Orła Białego.