Jesteś tutaj: prof. Jacek Bartyzel » Miscellanea » Kalendarzyk reakcjonisty — luty

Kalendarzyk reakcjonisty — luty

Jacek Bartyzel

7 lutego 1893 roku zmarł w Pragatto koło Bolonii, w wieku 52 lat (ur. 3 IX 1840), ks. Pietro Balan, historyk, archiwista i dziennikarz; ukończył seminarium w Padwie, a następnie (1862) został jego profesorem; od 1863 współpracował z bolońskim periodykiem „Il Conservatore” [„Konserwatysta”], w 1865 założył w Wenecji periodyk „La Libertà Cattolica” [„Wolność Katolicka”], a w 1867 w Modenie „Diritto Cattolico” [„Prawo Katolickie”]; był współzałożycielem (1874) i członkiem Komitetu Stałego głównej organizacji katolików włoskich Opera dei Congressi [Dzieła Kongresowe]; w 1879 został przełożonym Archiwum Watykańskiego; w 1881 otrzymał godność szambelana i prałata osobistego papieża Leona XIII; był również kawalerem Cesarsko-Austriackiego Orderu Franciszka Józefa; jako historyk specjalizował się w dziejach średniowiecza, papiestwa oraz protestantyzmu; przyczynił się do demitologizacji rzekomego racjonalisty Giordana Bruno; jako publicysta był ultramontańskim obrońcą papiestwa, a wrogiem rewolucji i liberalizmu.

9 lutego 1993 roku zmarł w Draveil (Île-de-France), w wieku 85 lat (ur. 7 IX 1907), Roland Émile Mousnier, historyk i antropolog kulturowy, specjalizujący się w historii instytucji ancien régime’u i badaniach porównawczych nad cywilizacjami; studiował na Sorbonie i w École pratique des hautes études, a następnie pracował w liceach w Rouen i Paryżu; podczas okupacji niemieckiej był w Ruchu Oporu i został aresztowany przez gestapo; po wojnie został profesorem na uniwersytecie w Strasburgu (1947), a następnie (1955) na Sorbonie, gdzie wykładał aż do emerytury (1977); katolik i rojalista, swoją twórczość naukową uprawiał w stałej opozycji do materialistycznej szkoły Annales i marksizmu (słynna była jego polemika z sowieckim historykiem Borysem Porszniewem na temat rewolt chłopskich w XVII-wiecznej Francji, w której wykazywał bezpodstawność ich ujmowania w kategoriach „walki klas” i przypisywania chłopom „świadomości klasowej” oraz ideologii rewolucyjnej; jego własna teoria tradycyjnego społeczeństwa przedrewolucyjnego opierała się na ujęciu go jako société d’ordres, w którym kryterium zróżnicowania oraz prestiżu jest hierarchia godności i zaszczytów, a nie (jak w społeczeństwie klasowym) bogactwo, instytucje polityczne są natomiast syntezą władzy publicznej i własności prywatnej.

12 lutego 1768 roku urodził się we Florencji arcyks. Franciszek Józef Karol Habsburg-Lotaryński [Erzherzog Franz Joseph Karl von Habsburg-Lothringen], od 1792 do 1806 ostatni w historii święty cesarz rzymski (narodu niemieckiego) Franciszek II; był najstarszym synem ówczesnego wielkiego księcia Toskanii Piotra Leopolda (a od 1790 – świętego cesarza rzymskiego Leopolda II) i Marii Ludwiki Burbon; młodość spędził na dworze toskańskim, a od 1784 przebywał w Wiedniu; po śmierci ojca (1 marca 1792) stał się królem Czech i (jako Franciszek I) Węgier, na cesarza został zaś wybrany przez elektorów Rzeszy we Frankfurcie 5 lipca 1792, a koronację cesarską odbył tamże 14 lipca 1792; jako zdeklarowany kontrrewolucjonista zorganizował I koalicję przeciwko francuskim rewolucjonistom, która jednak nie przyniosła powodzenia, a po przejściu Republiki do ofensywy Habsburgowie utracili Niderlandy i (na mocy pokoju w Campo Formio, 1797) Lombardię (uzyskali natomiast Wenecję i jej posiadłości w Istrii i Dalmacji); za jego panowania Austria nie wzięła udziału w II rozbiorze Rzeczypospolitej (1793), ale powetowała to sobie zagarnięciem ziem na prawym brzegu Wisły aż po Podlasie w III rozbiorze (1795), odzyskanych dla Księstwa Warszawskiego dopiero w 1809 przez armię ks. Józefa Poniatowskiego w wojnie polsko-austriackiej; niepowodzenie odniosła również II koalicja przeciwko (już bonapartystowskiej) Francji, a w konsekwencji pokoju w Lunéville (1801) Bonaparte uzyskał wolną rękę w likwidacji sprzyjających Habsburgom miast i księstw biskupich; w odpowiedzi na koronację Napoleona Bonapartego na „cesarza Francuzów” i wobec fiaska uzyskania zgody książąt Rzeszy na dziedziczność urzędu cesarskiego 11 sierpnia 1804 Franciszek przyjął równolegle do elekcyjnego „rzymskiego” dziedziczny tytuł cesarza w Austrii jako Franciszek I; utworzone w ten sposób Cesarstwo Austriackie (nie: Austrii) obejmowało wszystkie koronne kraje dziedziczne Habsburgów, sam zaś Franciszek był odtąd, acz jedynie przez dwa lata, „dwucesarzem” (Doppelkaiser); po klęsce III koalicji pod Austerlitz (2 grudnia 1805) i utworzeniu pod dyktatem napoleońskim Związku Reńskiego (12 lipca 1806) został zmuszony przez Napoleona do zrzeczenia się tytułów cesarza rzymskiego i króla Niemiec, tym samym zaś do formalnej likwidacji Świętego Cesarstwa, co stało się wraz z abdykacją Franciszka II i zwolnieniem przezeń stanów Rzeszy z obowiązku wierności (6 sierpnia 1806); w 1810 cesarz musiał także oddać francuskiemu uzurpatorowi swoją córkę Marię Ludwikę za żonę; od tego samego roku cesarz oddał kierownictwo spraw zagranicznych w ręce wytrawnego dyplomaty Klemensa ks. von Metternicha (1773-1859), który dopóki to było konieczne, trzymał się sojuszu z Francją; odwrócenie sojuszy stało się możliwe po niepowodzeniu Wielkiej Armii w Rosji; cesarz był gospodarzem kongresu wiedeńskiego (1814-1815), na którym ustalono nowy porządek europejski, trwający w głównych zarysach sto lat, a także współzałożycielem (wraz z cesarzem rosyjskim Aleksandrem I i królem Prus Fryderykiem Wilhelmem III) ponadkonfesyjnego Świętego Przymierza; Święte Cesarstwo nie zostało jednak restaurowane, a cesarz austriacki został jedynie ex officio przewodniczącym konfederacji nazwanej Związkiem Niemieckim; przez resztę panowania Franciszka I ster polityki austriackiej spoczywał w rękach Metternicha – wówczas już także kanclerza, jednak zgodnie z wytycznymi monarchy; Franciszek II/I zmarł w 1835 roku.

12 lutego 1893 roku urodził się w Gavião (Portugalia) Francisco de Barcelos Rolão Preto, znany też jako po prostu Rolão Preto, prawnik, publicysta i polityk monarchistyczny, następnie narodowo-syndykalistyczny, a na koniec demokratyczny; pochodził z rodziny o tradycjach lewicowych (jego pradziadek, deputowany do Konstytuanty w 1836, był jakobinem i masonem), ale sam, już jako licealista, wyznawał idee rojalistyczne i w 1911 uciekł do hiszpańskiej Galicji, aby przyłączyć się do płk. H. Paivy Couceiro (1861-1944), który stamtąd próbował wzniecić insurekcję monarchistyczną; w następstwie jej przegranej musiał uciekać do Belgii, gdzie ukończył liceum portugalskie w Lowanium, a następnie studiował nauki społeczne na tamtejszym Uniwersytecie Katolickim; został też współredaktorem almanachu „Alma Portuguesa” [„Dusza Portugalska”], który stał się zalążkiem tradycjonalistyczno-monarchistycznego Integralizmu Luzytańskiego (Integralismo Lusitano) pod ideowym przywództwem Antónia Sardinhy (1888-1925) i inspirowanego doktryną nacjonalizmu integralnego Charlesa Maurrasa (1868-1952); z chwilą wybuchu I wojny światowej i zajęcia Belgii przez Niemcy przeniósł się do Francji, gdzie ukończył prawo na uniwersytecie w Tuluzie i się doktoryzował; w Paryżu poznał też mistrzów prawicy francuskiej: M. Barrèsa, Ch. Maurrasa, L. Daudeta i J. Bainville’a; amnestionowany, w 1917 powrócił do Portugalii i rozpoczął pracę w redakcji integralistycznego dziennika „A Monarquia”, a po aresztowaniu Hipólita Raposa (1885-1953) za kierowniczy udział w powstaniu tzw. Monarchii Północnej (styczeń-luty 1919) został jego dyrektorem; w 1922 został dokooptowany do Junty Centralnej Integralizmu Luzytańskiego i do zespołu redakcyjnego jego organu teoretycznego „A Nação Portuguesa”; już wkrótce jednak, zafascynowany „marszem na Rzym” oraz dynamiką faszyzmu i jego zdolnością mobilizowania mas, zaczął oddalać się od tradycjonalistycznego integralizmu i ostatecznie w 1924 został wykluczony z ruchu; z entuzjazmem przyjął przewrót wojskowy pod dowództwem gen. Manuela Gomesa da Costy (1863-1929) w maju 1926, nawiązując współpracę z reżimem wojskowym i mając ambicję stania się jego politycznym mentorem; w 1930 zorganizował uniwersytecką Ligę Narodową 28 Maja, głoszącą konieczność kontynuowania rozpoczętej cztery lata wcześniej Rewolucji Narodowej; ciosem dla jego planów było ustanowienie faktycznej dyktatury premiera Antónia de Oliveiry Salazara (1889-1970) i utworzenie autorytarnego, korporacyjnego Nowego Państwa (1933); w odpowiedzi na to 15 lutego 1933 Preto, przy współpracy Alberta hr. de Monsaraza (1889-1959), jako sekretarza generalnego, oraz innych b. integralistów, proklamował utworzenie Ruchu Narodowo-Syndykalistycznego (Movimento Nacional-Sindicalista) oraz dziennika „A Revolução”; program MNS zakładał budowę Integralnego Państwa Syndykalistycznego, opartego zatem na syndykatach „poziomych”, tj. zrzeszających pracowników, a nie na branżowych korporacjach „pionowych”, jak Nowe Państwo; definiował się jako prorodzinny, municypalistyczny, regionalistyczny, syndykalistyczny, reprezentacyjny, autorytarny, nacjonalistyczny i rewolucyjny, głosząc „rewolucję permanentną, która nigdy się nie kończy”; w przeciwieństwie do integralistów nie chciał już określać się jako „prawica”, głosząc, że nie jest ani prawicowy, ani lewicowy, co oznacza, że jest „ponad” (Adelante!) lewicą i prawicą; nie rezygnował z monarchizmu, lecz propagował „monarchię syndykalistyczną” z królem jako najwyższym szefem wszystkich związków zawodowych; państwo Salazara odrzucał z kolei z tego powodu, że nie chce zastępować „tyranii kapitalizmu nad Państwem tyranią Państwa nad kapitalistą”; narodowi syndykaliści nosili błękitne koszule (Camisas Azuis), z białą opaską z czerwonym krzyżem św. Andrzeja na ramieniu; ruch rozwijał się dynamicznie i w styczniu 1933 liczba jego aktywistów sięgnęła 50 000 osób; choć MNS uważany jest za portugalską odmianę faszyzmu i nazizmu, Preto odrzucał tę supozycję, wskazując, że reżimy Mussoliniego i Hitlera są totalitaryzmami i państwami „cezarystycznymi”, podczas gdy narodowy syndykalizm ma fundamenty chrześcijańskie, wspólnotowe i personalistyczne; również salazarowskiej tezie „wszystko dla narodu, nic przeciwko narodowi” Preto przeciwstawiał antytezę: „wszystko dla człowieka, nic przeciwko człowiekowi” (Tudo pelo homem, nada contra o homem); 5 lipca 1934 na audiencji u prezydenta Republiki, gen. Óscara Carmony (1869-1951), Preto próbował nakłonić go do zdymisjonowania Salazara, likwidacji Unii Narodowej oraz zastąpienia korporacjonizmu syndykalizmem; wobec braku pożądanej reakcji 10 lipca MNS podjął próbę puczu, po którego stłumieniu Preto został wydalony do Hiszpanii, MNS zaś zdelegalizowany 29 lipca; część narodowych syndykalistów zgodziła się wówczas przyłączyć do Nowego Państwa, a jeden z nich, Luís Cabral de Moncada (1888-1974), został z czasem nawet głównym teoretykiem konstytucjonalizmu salazarowskiego; nieprzejednany Preto zamieszkał w Madrycie w domu José Antonia Prima de Rivery (1903-1936), a nawet był konsultantem podczas układania programu Falangi Hiszpańskiej (Falange Española), którą nazywał „naszą siostrą duchową”; na przeszkodzie pełnej współpracy obu ruchów stały jednak pretensje portugalskich syndykalistów do (bliskiej Portugalczykom lingwistycznie) Galicji hiszpańskiej; w lutym 1935 Preto powrócił do Portugalii, ale kiedy zaangażował się w kolejną próbę przewrotu, został ponownie wydalony do Hiszpanii, gdzie trafił na wybuch powstania przeciwko reżimowi Frontu Ludowego; 29 marca 1937 wygłosił w Radio Sewilla mowę pozdrawiającą „Hiszpanię Cyda i bohaterów Alcázar de Toledo”; w 1939 Salazar ponownie odwołał banicję Preto i nakłaniał go do pojednania, proponując mu różne stanowiska, jak funkcję administratora kolonii afrykańskich czy ambasadora przy Stolicy Apostolskiej, lecz Preto odrzucał wszystkie propozycje; w 1945 przystąpił natomiast do Ruchu Jedności Demokratycznej (Movimento de Unidade Democrática; MUD), czyli koalicji całej opozycji antysalazarystowskiej (według nowej ordynacji opozycja mogła wystawić w wyborach tylko jedną, wspólną listę); również w wyborach prezydenckich czynnie wspierał kandydatów opozycji (w 1951 – Quintão Meirelesa, a w 1958 – gen. Humberta Delgado); już za premierostwa następcy Salazara – Marcella Caetano (1906-1980), w 1969 kandydował z listy Monarchistycznej Komisji Wyborczej; w 1970 współorganizował z weteranami integralizmu Bibliotekę Myśli Politycznej oraz Konwergencję Monarchistyczną pod przywództwem Gonçala Ribeiry Telesa (ur. 1922); już po obaleniu Nowego Państwa przez wojskowy zamach stanu (25 kwietnia 1974) został przewodniczącym Dyrektoriatu Ludowej Partii Monarchistycznej (Partido Popular Monárquico), założonej 23 maja 1974; zmarł w 1977 roku; 10 lutego 1994 prezydent Republiki, socjalista Mário Soares (1924-2017), przyznał mu pośmiertnie Wielki Krzyż Orderu Infanta Henryka „za głębokie umiłowanie wolności”.

PMK Design
© Organizacja Monarchistów Polskich 1989–2024 · Zdjęcie polskich insygniów koronacyjnych pochodzi z serwisu replikiregaliowpl.com.