Kalendarzyk reakcjonisty — marzec

Jacek Bartyzel

825 lat temu, 4 marca 1189 roku, zmarł w Chambéry, w wieku 53 lat, bł. Hu(m)bert III Sabaudzki (Umberto III di Savoia il Beato), syn Amadeusza III Krzyżowca, od 1148 roku hrabia Sabaudii, Aosty i Moriany; beatyfikowany przez papieża Grzegorza XVI w 1838 roku.

700 lat temu, 4 marca 1314 roku, zmarł abp Jakub Świnka h. Świnka, duchowny katolicki i prekursor polskiej idei narodowo-państwowej; od 1283 roku arcybiskup gnieźnieński, energiczny obrońca partykularnej organizacji kościelnej, kraju i narodu polskiego przed naporem niemczyzny, promotor ponownego zjednoczenia Królestwa Polskiego, organizator tzw. drugiej koalicji książąt piastowskich (Przemysł II, Władysław Łokietek i jego brat Kazimierz) z 1293 roku (hipotezę O. Balzera o tzw. pierwszej koalicji z 1287 roku nauka współczesna zarzuciła); koronator Przemysła II (1295) i Wacława II (1300).

75 lat temu, 5 marca 1939 roku, zmarł we Lwowie, w wieku 78 lat, Jan Gwalbert Aleksander Pawlikowski h. Cholewa, ekonomista, publicysta, polityk, historyk literatury (znawca mistyki J. Słowackiego), taternik i speleolog, pionier ochrony przyrody; profesor Akademii Rolniczej w Dublanach (1891-1904), od 1902 roku członek Ligi Narodowej (od 1905 jej Komitetu Centralnego), współorganizator (1904) i prezes (1907-15) Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego w Galicji, od 1919 członek Rady Naczelnej Związku Ludowo-Narodowego; założyciel i redaktor naczelny (do 1935) czasopisma „Wierchy”, orędownik utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego, członek honorowy Towarzystwa Tatrzańskiego i Związku Górali, honorowy obywatel Zakopanego; laureat Złotego Wawrzynu Akademickiego Polskiej Akademii Literatury.

20 lat temu, 5 marca 1994 roku, zmarł w Warszawie, w wieku 83 lat, Jan Dobraczyński, pseudonim literacki Eugeniusz Kurowski, katolicki powieściopisarz, eseista, publicysta, dramaturg, scenarzysta i tłumacz; członek stowarzyszenia studenckiego Iuventus Christiana i Zrzeszenia Pisarzy Katolickich, działacz Stronnictwa Narodowego, współpracownik „Myśli Narodowej”, „Prosto z Mostu” i (poznańskiej) „Kultury”, żołnierz wojny polskiej 1939 roku (do stopnia generała brygady w s.s. awansowany w 1988 roku), od grudnia 1939 redaktor organu NOW i Zarządu Głównego SN „Walka”, w podziemiu redagował także „Sprawy Narodu” i „Głos Ojczyzny”; współpracownik Żegoty (uratował ok. 500-700 dzieci żydowskich), jako oficer NOW i AK brał udział w powstaniu warszawskim, m.in. jako kierownik BIP na Starym Mieście i Mokotowie; w PRL zajmował postawę ultralojalistyczną, wiążąc się z grupą B. Piaseckiego (1945-46 redaktor dziennika „Dziś i Jutro”, 1953-56 przejętego „Tygodnika Powszechnego”, współredaktor „Słowa Powszechnego”, „Kierunków” i „WTK”); z ramienia Stowarzyszenia PAX poseł na Sejm I (1952-56) i IX (1985-89) kadencji, członek prezydium FJN (1970-83), od 1980 wiceprezes Rady Naczelnej Zarządu Głównego ZBOWiD, od 1982 roku przewodniczący Tymczasowej Rady Krajowej, a od 1983 do 1989 Rady Krajowej PRON, od 1983 także członek Krajowej Rady TPPR; członek ZLP (1966-70 – Zarządu Głównego), polskiego PEN Clubu i Stowarzyszenia Kultury Europejskiej (od 1981 wiceprezes Oddziału Polskiego).

30 lat temu, 6 marca 1984 roku, zmarł w Londynie, w wieku 66 lat, Sir Hugh Charles Patrick Joseph Fraser, polityk konserwatywny; młodszy syn katolickiego arystokraty szkockiego – 23. szefa klanu Fraserów i 14. lorda Lovat, Simona Frasera, absolwent Oksfordu i Sorbony, w czasie II wojny światowej kapitan lotnictwa, wielokrotnie odznaczony; od 1945 roku do śmierci deputowany do Izby Gmin, podsekretarz stanu w ministerstwie kolonii (1960-62) oraz sekretarz stanu w ministerstwie lotnictwa (1962-64); w 1975 roku kandydował na szefa Partii Konserwatywnej, przegrywając z E. Heathem; kontynuator tradycjonalistycznego i romantycznego „toryzmu wysokiego” (High Toryism) i założyciel Conservative Philosophy Group.

15 lat temu, 7 marca 1999 roku, zmarł w Dąbrówce k. Kadzidła na Kurpiach, w wieku 98 lat, ks. Stanisław Tworkowski h. Ossoria, duchowny katolicki i pisarz; działacz harcerski i żołnierz I Korpusu Polskiego w Rosji (gen. J. Dowbor-Muśnickiego); w kapłaństwie przez 72 lata (był najstarszym wiekiem i stażem duchownym w Archidiecezji Warszawskiej), kapelan AK i uczestnik powstania warszawskiego, od 1971 do 1983 proboszcz w kościele św. Jadwigi w Milanówku, od 1981 roku kapelan prymasa J. Glempa, katolicki tradycjonalista i krytyk uchwał Soboru Watykańskiego II; od przedwojnia członek Stronnictwa Narodowego i propagator „Polski bez żydów”; obrońca życia poczętego – za „nielegalne” wydanie antyaborcyjnej powieści Kainka skazany w 1960 roku na 6 tygodni więzienia, później również wielorako szykanowany.

150 lat temu, 10 marca 1864 roku, zmarł w Monachium, w wieku 52 lat, Maksymilian II Bawarski (Maximilian II. Joseph von Bayern) z dynastii Wittelsbachów; syn Ludwika I oraz ojciec Ludwika II i Ottona I; od 28 marca 1848 król Bawarii, hrabia-palatyn Renu, książę Bawarii, Frankonii i w Szwabii; z zainteresowań uczony (znawca prawa państwowego i historii), mecenas kultury i sztuki (założyciel Akademii Nauk i Bawarskiego Muzeum Narodowego), protektor bawarskiej tradycji, obyczajów i muzyki ludowej.

70 lat temu, 13 marca 1944 roku, został rozstrzelany w Wiedniu, w wieku 47 lat, kpt. Karl Burian, legitymista habsburski, założyciel i przywódca antyhitlerowskiej, konspiracyjnej Grupy Oporu Korpusu Ottońskiego (Winderstandgruppe de Corps Ottonien), znanej też jako Komitet Centralny Ruchu Monarchistycznego (Zentralkomitee der monarchistischen Bewegungen).

175 lat temu, 16 marca 1839 roku, urodził się w Castel San Pietro dell’Emilia k. Bolonii Giovanni hr. (conte) Acquaderni, działacz katolicki, socjolog i bankier, współzałożyciel (1867) Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Włoskiej – poprzedniczki Akcji Katolickiej, założyciel pierwszego bolońskiego dziennika katolickiego „L’Avvenire d’Italia”, w latach 1874-78 pierwszy szef rady kierowniczej ogólnokrajowej organizacji katolików „nieprzejednanych” Dzieło Kongresowe (Opera dei congressi), przyjaciel i biograf papieża bł. Piusa IX. Zmarł w 1922 roku.

700 lat temu, 18 marca 1314 roku, spłonął na stosie w Paryżu, w wieku prawdopodobnie 71 lat, Jakub de Molay (Jacques de Molay), ostatni (od 1293) wielki mistrz Zakonu Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona (Fratres Militiae Templi, Pauperes Commilitones Christi Templique Salomonis), zwanego potocznie zakonem templariuszy, aresztowany wraz z innymi braćmi prawie siedem lat wcześniej (13 X 1307), poddany torturom i fałszywie oskarżony przez króla Francji Filipa IV Pięknego o herezję, apostazję, bezczeszczenie krzyża, czczenie demona Bafometa, czarownictwo, magię, dzieciobójstwo i sodomię.

775 lat temu, 20 marca 1239 roku, zmarł w Salerno, w wieku ok. 60 lat, Herman von Salza (Hermann von Salza), rycerz-mnich i dyplomata, od 1210 roku (czwarty) wielki mistrz Zakonu Szpitala Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (OT), zwanego potocznie Zakonem Niemieckim (Deutscher Orden), a w Polsce Krzyżackim; twórca potęgi tego zakonu, który (dzięki donacji księcia Konrada Mazowieckiego) położył podwaliny pod budowę państwa krzyżackiego w Prusach (acz nigdy tam osobiście nie przebywał).

425 pięć lat temu, 23 marca 1589 roku, zmarł w Lidzbarku Warmińskim, w wieku 76 lat, Marcin Kromer h. Kromer, duchowny katolicki, dyplomata, humanista, historyk i teoretyk muzyki; jeden z promotorów kontrreformacji w Polsce; syn mieszczanina i szlachcianki (nobilitowany w 1552 roku przez Zygmunta Augusta za dzieła z historii Polski); po ukończeniu (1530) Akademii Krakowskiej z tytułem bakałarza, kontynuował studia w Padwie i Bolonii, gdzie uzyskał tytuł doktora obojga praw; po powrocie do Polski przyjął święcenia kapłańskie (1542) i pracował jako sekretarz bpa krakowskiego Piotra Gamrata, a od 1545 króla Zygmunta Augusta; w latach 1558-64 był posłem na dworze cesarza; jako znawca spraw pruskich, w 1570 roku został mianowany koadiutorem w diecezji warmińskiej, a w 1579 (po śmierci kard. Hozjusza) biskupem warmińskim, z tego tytułu zaś jednocześnie księciem sambijskim.

100 lat temu, 25 marca 1914 roku, zmarł w Maillane (Prowansja – Lazurowe Wybrzeże), w wieku 83 lat, (Joseph-Étienne-) Frédéric Mistral (prow. Frederi Mistrau), poeta, filolog i leksykograf, odnowiciel literatury pięknej w języku oksytańskim (occitan, lenga d’òc, w Polsce zwanym też prowansalskim, spokrewnionym z językiem katalońskim, z którym tworzy diasystem oksytanoromański), założyciel i przywódca literacko-regionalistycznej prowansalskiej grupy Félibre (od Félibrige, czyli normy klasycznej poezji tworzonej w d’oc) nawiązującej do tradycji średniowiecznych trubadurów; artystyczny i ideowy (w aspekcie regionalizmu i decentralizacji) mistrz Charlesa Maurrasa; laureat (wspólnie z hiszpańskim dramaturgiem José Echegarayem) literackiej Nagrody Nobla w 1904 roku.

90 lat temu, 28 marca 1924 roku, zmarł w Przemyślu, w wieku 82 lat, św. Józef Sebastian Pelczar, duchowny katolicki, teolog, apologeta i historyk; absolwent Collegium Romanum (Uniwersytet Gregoriański) i Instytutu św. Apolinarego (Uniwersytet Laterański); profesor i dziekan Wydziału Teologicznego UJ (i w roku 1882/83 rektor); prezes Towarzystwa Oświaty Ludowej; założyciel Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego; od 1899 biskup pomocniczy, a od 1900 roku ordynariusz diecezji przemyskiej; znawca dziejów rewolucji francuskiej i masonerii oraz promotor nauczania społecznego Leona XIII; beatyfikowany w 1991 i kanonizowany w 2003 roku przez papieża Jana Pawła II.

20 lat temu, 28 marca 1994 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 84 lat, Eugène Ionesco (właśc. Eugen Ionescu), dramaturg i prozaik; syn Rumuna i Francuzki; w młodości uczeń rumuńskiego filozofa Nae Ionescu oraz członek nieformalnej grupy intelektualistów (M. Eliade, E.M. Cioran) AXA, sympatyzującej z narodowo-rewolucyjnym Legionem Michała Archanioła Corneliu Z. Codreanu (lecz odsunął się od niej, zrażony terrorem antyżydowskim); od 1938 roku mieszkał we Francji i tworzył w języku francuskim; od początku lat 50. zyskał sławę jako najwybitniejszy (obok S. Becketta) reprezentant paryskiej awangardy teatralnej, nazwanej wkrótce także (M. Esslin) Teatrem Absurdu; mistrz groteski i pure-nonsensu, przyjęty w 1957 roku do Kolegium Patafizycznego (τὰ ἐπὶ τὰ μετὰφυσικά – ta epi ta metaphysika – „to, co ponad metafizyką”); w latach 60. felietonista prawicowych dzienników „L’Aurore” i „La Minute”, krytyk lewackiej rewolty studenckiej ’68 roku, w 1978 poparł publicznie bojową organizację studentów prawicy narodowej Groupe union défence (GUD); antykomunista, wspierający walkę z systemami totalitarnymi, zwłaszcza z ludobójczym reżimem komunistycznym w jego ojczystej Rumunii (protestował m.in. przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego w PRL); od 1970 roku członek Akademii Francuskiej; przez wiele lat badacz filozofii Wschodu oraz Kabały, w jesieni życia nawrócił się na katolicyzm i napisał libretto do oratorium o św. Maksymilianie Marii Kolbe.