Kalendarzyk reakcjonisty — marzec

Jacek Bartyzel

200 lat temu, 8 marca 1815 roku, urodził się w Segeletz (obecnie Wusterhausen, Brandenburgia) (Friedrich Wilhelm) Hermann Wagener, prawnik, dziennikarz, publicysta i polityk konserwatywny; monarchista, założyciel (1848) i redaktor organu „staropruskich” konserwatystów „Neue Preußische Zeitung”, zwanego też (od Żelaznego Krzyża w winiecie) „Kreuzzeitung”; wyznaniowo członek Zboru Katolicko-Apostolskiego (Katholisch-apostolische Gemeinden); 1861-1872 współzałożyciel i działacz Pruskiego Towarzystwa Ludowego; 1867-1871 poseł do Pruskiej Izby Reprezentantów, a następnie do Reichstagu Rzeszy; wróg liberalizmu, burżuazji i żydostwa, propagator konserwatyzmu chrześcijańsko-społecznego, głoszący konieczność „społecznego papieża” i „społecznego cesarza” (konsultant Bismarcka w ustawodawstwie socjalnym), autor oficjalnego programu (1876) Niemieckiej Partii Konserwatywnej; zmarł w 1889 roku.

125 lat temu, 8 marca 1890 roku, urodził się w Trewirze (Nadrenia-Palatynat), w rodzinie arystokratycznej, Oswald von Nell-Breuning SJ, katolicki teolog oraz filozof i etyk społeczny; w 1911 roku wstąpił do zakonu jezuitów, a w 1921 otrzymał święcenia kapłańskie; doktoryzował się w 1928 roku, po czym został profesorem teologii moralnej, prawa kościelnego i nauk społecznych jezuickiej Wyższej Szkoły Filozoficzno-Teologicznej we Frankfurcie nad Menem; jako teoretyk katolickiej nauki społecznej (nazywany jej „nestorem”) zdefiniował jej podstawowe zasady: personalizmu, solidarności i pomocniczości; papież Pius XI powierzył mu zredagowanie swojej encykliki społecznej Quadragesimo anno (1931); w III Rzeszy był objęty od 1936 roku zakazem publikacji; po II wojnie światowej wykładał etykę gospodarczą i społeczną na Uniwersytecie Goethego we Frankfurcie (od 1956 był profesorem honorowym); był członkiem Katolickiej Akademii Bawarskiej oraz laureatem Nagrody Romana Guardiniego; zmarł w 102 roku życia w 1991 roku.

10 lat temu, 12 marca 2005 roku, zmarł w Kordobie (Argentyna), w wieku 86 lat (ur. 4 XI 1918), (Julio) Guido Soaje Ramos, filozof; profesor Uniwersytetu Narodowego w Mendozie, Argentyńskiego Papieskiego Uniwersytetu Katolickiego, Uniwersytetu Katolickiego w Valparaiso (Chile) i Uniwersytetu Rio Grande del Sul (Brazylia), założyciel i prezes Instytutu Filozofii Praktycznej w Buenos Aires, współpracownik pism „Ethos”, „Sapientia”, „Philosophica”, „Verbo” i „Revista de Filosofía Práctica”, współorganizator Pierwszego Narodowego Kongresu Filozoficznego w 1949 roku; zajmował się filozofią prawa, etyką i filozofią społeczną; tomista i tradycjonalista (karlista), wierny JKW Sykstusowi Henrykowi Burbon-Parma.

1450 lat temu, 13 marca 565 roku, zmarł w Konstantynopolu, w wieku około 60 lat, Belizariusz [gr. Βελισάριος; łac. (Flavius) Belisarius], wódz bizantyjski; z pochodzenia był prawdopodobnie zromanizowanym Germanem lub Trakiem, urodzonym na terenie dzisiejszej Bułgarii; podczas wojny z Persją mianowany przez cesarza Justyniana I Wielkiego wodzem naczelnym na Wschodzie (magister militum per Orientem), gdzie walczył ze zmiennym szczęściem, a następnie (532) stłumił plebejskie powstanie Nika w Konstantynopolu; w 533 roku na polecenie cesarza przeprawił się do Afryki, gdzie zajął Kartaginę, pokonał króla Wandalów i zajął ich państwo; w 535 wylądował na Sycylii, a następnie w Italii, gdzie zdobył Neapol i bez walki zajął Rzym, a wreszcie Rawennę, biorąc do niewoli króla Ostrogotów Witigisa, jednak wskutek intryg dworskich utracił na pewien czas dowództwo i nie dano mu odbyć triumfu; w 559 roku obronił jeszcze Konstantynopol przed Hunami; jego sekretarzem był słynny historyk Prokopiusz z Cezarei; opowieści o jego oślepieniu i zmuszeniu do żebractwa są legendą.

250 lat temu, 14 marca 1765 roku, zmarła w Tarnowie, w wieku ok. 67-70 lat, Elżbieta Drużbacka, poetka, zwana „słowiańską Safoną” i „Muzą sarmacką”; była córką szlachcica Kowalskiego z Wielkopolski, staranną edukację odebrała na dworze kasztelanowej krakowskiej Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej; ok. 1720 roku poślubiła skarbnika żydaczowskiego Kazimierza Drużbickiego, z którym miała dwie córki; po śmierci męża osiadła w tarnowskim klasztorze sióstr bernardynek, gdzie zmarła; jej poezja liryczna i epicka (w tym pierwszy polski poemat opisowy), wydana za jej życia częściowo przez braci Załuskich (bpa Józefa Andrzeja i bpa Andrzeja Stanisława) należy do szczytowych osiągnięć późnego baroku, zwłaszcza twórczości religijnej.

60 lat temu, 15 marca 1955 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 89 lat (ur. 1 I 1866), Ernest-Antoine-Aimé-Léon Seillière, bar. (papieski) de Laborde, eseista, krytyk literacki i publicysta; współpracownik „Journal des Débats”, „Correspondant”, „La Revue des deux mondes”; nieubłagany krytyk „imperializmu demokratycznego”, romantyzmu („imperializmu irracjonalnego”), russoizmu, kwietyzmu, pangermanizmu, freudyzmu („psychologii imperialistycznej”) i narodowego socjalizmu; od 1914 roku członek Akademii Nauk Moralnych i Politycznych (od 1935 jej sekretarz dożywotni), 14 II 1946 wybrany do Akademii Francuskiej (fotel 15).

5 lat temu, 17 maja 2010 roku, zmarł w Waszyngtonie, w wieku 79 lat (ur. 21 V 1930), George A(ndrew). Panichas, potomek imigrantów greckich, krytyk literacki, historyk i teoretyk tradycjonalistycznego konserwatyzmu; w latach 1962-1992 profesor anglistyki Uniwersytetu Maryland, wykładowca Szkoły Teologicznej Greckiego Kościoła Prawosławnego w Brookline (Mass.); następca (od 1984 do 2007) Russella A. Kirka jako wydawca i redaktor kwartalnika „Modern Age”.

40 lat temu, 20 marca 1975 roku, zmarł w St. Gallen (Szwajcaria), w wieku 66 lat (ur. 23 VI 1908), Jakub Henryk Burboński [franc. Jacques-Léopold-Isabelin-Henri-Alexandre-Albert-Alphonse-Victor-Acace-Pierre-Paul-Marie de Bourbon; hiszp. D. Jaime Leopoldo Isabelino Enrique Alejandro Alberto Alfonso Víctor Acacio Pedro Pablo María de Borbón y Battenberg], infant Hiszpanii, książę Segowii i Toledo, diuk Andegawenii; drugi syn „konstytucyjnego” króla de facto Hiszpanii 1886-1931 «Alfonsa XIII», a od 1936 prawowitego króla Francji i Nawarry Alfonsa I, oraz Wiktorii Eugenii Battenberg; z powodu kalectwa (był głuchoniemy, co jednak nie przeszkodziło mu opanować kilku języków) został zmuszony do zrzeczenia się sukcesji hiszpańskiej (do której zresztą linia ta, jako uzurpatorska, i tak nie miała prawa) na rzecz swojego młodszego brata, Jana hr. Barcelony (ojca «Jana Karola I» i dziadka «Filipa VI»); z chwilą śmierci swego ojca (28 II 1941) stał się Głową Domu Burbońskiego oraz prawowitym królem Francji i Nawarry, oficjalnie afirmując swoje prawa 20 VII 1946; przyjął imię Henryka VI, chociaż według francuskiego prawa zwyczajowego winien być Jakubem II, oficjalne dokumenty podpisywał jednak jako Jacques-Henri; swoim oficjalnym reprezentantem we Francji mianował ks. de Bauffremont; od 1952 roku corocznie przewodniczył uroczystościom żałobnym w Paryżu w rocznicę zamordowania Ludwika XVI (21 stycznia); w 1964 roku przybrał także tytuł księcia Madrytu, podnosząc tym samym pretensje do tronu hiszpańskiego w sukcesji karlistowskiej, lecz w 1969 roku zrzekł się ich w telegramie do gen. F. Franco na rzecz Juana Carlosa; ojciec Alfonsa II (1936-1989) i dziadek Ludwika XX (ur. 1974).

125 lat temu, 22 marca 1890 roku, urodził się w Dobrowie k. Białogardu, a 70 lat temu, 9 kwietnia 1945 roku zmarł w Berlinie, w wieku 55 lat, Ewald Albert Friedrich Karl Leopold Arnold von Kleist-Schmenzin, niemiecki polityk konserwatywny i monarchista; pochodził z pruskiej rodziny junkierskiej i ukończył prawo; w okresie Republiki Weimarskiej wstąpił do konserwatywno-nacjonalistycznej Niemieckiej Narodowej Partii Ludowej (DNVP); brał udział w dwu próbach zamachu stanu: monarchistycznym puczu Kappa (1920) i puczu monachijskim (1923); w 1932 roku opublikował broszurę o narodowym socjalizmie jako zagrożeniu dla państwa; po dojściu A. Hitlera do władzy wystąpił z DNVP, został natomiast członkiem antyreżimowego ruchu ewangelickiego pn. Kościół Wyznający (Bekennende Kirche); w 1938 roku sondował w Londynie (jako sekretny wysłannik adm. W. Canarisa i gen. L. Becka) opinię rządu brytyjskiego na temat ewentualnego zamachu stanu w Niemczech, mającego zapobiec wybuchowi wojny; z cywilno-wojskową konspiracją antyhitlerowską w czasie wojny kontaktował się poprzez swojego syna Ewalda-Heinricha (1922-2013), który miał zabić Hitlera w samobójczym zamachu, do którego nie doszło z powodu ciągłego przesuwania przez Führera terminu demonstracji, mającej być do tego okazją; aresztowany wraz z synem nazajutrz po niepowodzeniu zamachu płk. hr. von Stauffenberga z 20 VII 1944; syn, z powodu braku dowodów został wypuszczony, lecz ojca skazano na śmierć i zgilotynowano w więzieniu Plötzenzee.

90 lat temu, 22 marca 1925 roku, urodził się w Gniewie Wojciech Ziembiński, działacz niepodległościowy, piłsudczyk; w czasie II wojny światowej członek podziemnych organizacji „Pobudka” i „Walka”, aresztowany przez Niemców i osadzony w obozie pracy w Karlsruhe, w 1945 przedostał się do Anglii i został najmłodszym żołnierzem PSZ na Zachodzie; w 1947 wrócił do kraju; po studiach prawniczych pracował jako redaktor techniczny w SW „Czytelnik”; działacz warszawskiego KIK i Klubu Krzywego Koła; aresztowany na cztery miesiące w 1965, a w 1971 skazany na rok z warunkowym zawieszeniem za wykłady dla harcerzy o wschodniej granicy Polski („proces piski o Traktat Ryski”); inicjator licznych uroczystości upamiętniających wielkich Polaków i tradycję niepodległościową; kronikarz polskiego czynu zbrojnego wszystkich formacji, z powodu uwielbienia dla Marszałka Piłsudskiego nazywany żartobliwie „Kasztanką”; członek KOR, współzałożyciel (1977) i rzecznik Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela oraz współredaktor jego pisma „Opinia”; po rozłamie w ROPCiO założył Komitet Porozumienia na rzecz Samostanowienia Narodu; skazany na trzy miesiące pozbawienia wolności za zorganizowanie obchodów Święta Niepodległości 11 XI 1979; współzałożyciel (1981) Klubów Służby Niepodległości; w stanie wojennym poszukiwany listem gończym, schwytany w kwietniu 1982 i przetrzymywany w areszcie przez siedem miesięcy; kontynuował działalność w ramach Kongresu Solidarności Narodu, na którego bazie w 1989 zorganizował Stronnictwo Wierności Rzeczypospolitej – KSN; przeciwnik „okrągłego stołu” i „Magdalenki”; w latach 1991-2000 stał na czele rady Fundacji Poległym i Pomordowanym na Wschodzie oraz Polskiej Fundacji Katyńskiej; kawaler Krzyża Wielkiego OOP; zmarł w 2001 roku.

10 lat temu, 22 marca 2005 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 84 lat (ur. 21 II 1921), Antonio Millán-Puelles, filozof i eseista; od 1951 profesor filozofii fundamentalnej na Uniwersytecie Centralnym w Madrycie (po zmianie nazwy uczelni w 1976 roku na Complutense – metafizyki), a także w Instytucie Cervantesa; od 1964 również wicerektor Instytutu Pedagogiki w Radzie Najwyższej Badań Naukowych (CSIS); członek Królewskiej Akademii Nauk Moralnych i Politycznych; w filozofii łączył tradycję arystotelesowsko-tomistyczną (w którą wprowadzał go promotor jego tezy doktorskiej Leopoldo E. Palacios) z fenomenologią (ukształtowała go lektura Badań logicznych E. Husserla), rozwijając głównie takie tematy jak: byt idealny, relacja między metafizyką a logiką oraz między subiektywnością a świadomością, metodologia w filozofii analitycznej, problem wolności, filozofia społeczna; członek Opus Dei; monarchista, członek Rady Prywatnej Jana hr. Barcelony, powołany przez gen. F. Franco do grona wychowawców Jana Karola Burbońskiego; laureat Narodowej Nagrody Literackiej Francisco Franco (1961), Nagrody Juana Marcha (1966), Narodowej Nagrody Badań Filozoficznych (1976) oraz Nagrody Aletheia Międzynarodowej Akademii Filozofii w Liechtensteinie.

30 lat temu, 23 marca 1985 roku, zmarł w Linzu, w wieku 67 lat (ur. 12 I 1918) Georg Reichsritter von Gaupp-Berghausen, żołnierz i polityk; absolwent Theresianum, oficer austriacki, a w czasie II wojny światowej major Wehrmachtu (odznaczony Krzyżem Żelaznym); po wojnie uczestnik chrześcijańsko-monarchistycznego Ruchu Zachodniego (Abendländischen Bewegung), współwydawca przeglądu „Neue Abendland” oraz sekretarz generalny Akademii Zachodniej (Abendländischen Akademie), następnie Europejskiego Centrum Dokumentacji i Informacji (CEDI) z siedzibą w Madrycie i pod patronatem prawowitego cesarza austriackiego, króla Węgier i Czech Ottona von Habsburga; od 1968 prezes Towarzystwa na rzecz Studiów Polityczno-Strategicznych, interesującego się zwłaszcza wzmacnianiem relacji pomiędzy Europą a Iberoameryką.

250 lat temu, 27 marca 1765 roku, urodził się w Monachium Franz Xavier Benedikt von Baader, filozof, teozof i myśliciel polityczny; ukończył medycynę i był również czynnym zawodowo inżynierem górnictwa (za zasługi w tej dziedzinie uzyskał nobilitację); od 1826 roku zajmował katedrę filozofii i teologii spekulatywnej na Uniwersytecie Monachijskim; był pod wpływem nieortodoksyjnej mistyki Jakuba Böhme i Mistrza Eckharta (Bóg dla niego jest nie substancją, lecz wiecznie trwającym procesem i aktywnością, samouświadamiającym sobie swoją Troistość w boskiej wiedzy, nazywanej Ternar), a także głosił idee ekumeniczne, co spowodowało odebranie mu prawa do wykładania filozofii religii; te same idee stały u podstaw jego wizji Świętego Przymierza (monarchów katolickiej Austrii, protestanckich Prus i prawosławnej Rosji), za którego czołowego ideologa uchodzi, zwłaszcza z powodu wpływu, jaki wywierał na skłonnego do mistycyzmu cesarza Rosji Aleksandra I; postulował odbudowanie społeczeństwa korporacyjnego złożonego z trzech stanów: nauczycieli (Lehrstand), czyli duchowieństwa, obrońców (Wehrstand), czyli szlachty, oraz żywicieli (Nährstand), czyli ludu, jako antidotum na „najgorszą postać demokracji”, czyli plebejskość ludzi interesu; w późniejszym okresie dostrzegł także proletariat, który należałoby włączyć (po uprzednim wychowaniu go przez księży w funkcji społecznego „diakonatu”) do reprezentacji stanowej, jako „stan czwarty”; wszystko to łącznie czyniło go jednym z głównych przedstawicieli konserwatyzmu romantycznego w XIX-wiecznych Niemczech; zmarł w 1841 roku.

60 lat temu, 27 marca 1955 roku, urodził się w Reggio di Calabria Attilio Meliadò, filozof; doktoryzował się na Uniwersytecie Fryderyka II w Neapolu; współzałożyciel i wiceprzewodniczący włoskiego stowarzyszenia filozofii stosowanej „Philosopolis”; dyrektor Biblioteki Komunalnej w Palizzi (Kalabria); jeden z czołowych współczesnych reprezentantów metapolityki w (zapoczątkowanym przez S. Panunzia i P. Sienę) nurcie „wiedzy świętej”, unifikującej filozofię praktyczną, teologię i eschatologię.

75 lat temu, 28 marca 1940 roku, zmarł w San Sebastian (Kraj Basków), w wieku 66 lat (ur. 8 V 1873), José María Salaverría (lub Salaberría) e Ipenza, eseista, reportażysta, biograf, powieściopisarz i dramaturg; w młodości związany z liberalno-nacjonalistycznym „regeneracjonizmem” (współpracownik dziennika „El Imparcial”), będący również pod wpływem filozofii Nietzschego; od 1911 roku mieszkał w Argentynie, redagując w Buenos Aires dziennik „La Nación” oraz współpracując z „Revista de las Españas” („Przegląd Hiszpanij”); w wieku dojrzałym przeszedł na pozycje tradycjonalistyczne, wykazując od lat 30. również sympatie do faszyzmu (w specyficznie hiszpańskiej odmianie falangizmu); wrócił do Hiszpanii po zwycięstwie obozu narodowego w wojnie domowej; jednym z jego ostatnich tekstów był artykuł w falangistowskim „Vertice” („Wierzchołek”), opiewający Defiladę Zwycięstwa w Madrycie.

200 lat temu, 29 marca 1815 roku, urodził się w Walencji Antonio Aparisi y Guijarro, prawnik, polityk, publicysta, poeta i dramaturg; w 1843 roku założył przegląd „La Restauración”, a w 1855 „El Pensamiento”, w których zwalczał demokrację, liberalizm i krauzyzm – mętną, panenteistyczną filozofię K.Ch.F. Krausego, zaszczepioną w Hiszpanii przez J. Sanz del Río („rozum oświecony przez wiarę nazywa się św. Tomasz z Akwinu, rozum wrogi wierze nazywa się Fryderyk Krause”) oraz bronił świeckiej władzy papieża; współtwórca grupy neocatólicos, nawiązującej do ultramontańskiej i kontrrewolucyjnej myśli J. Donoso Cortesa; od 1858 roku deputowany do Kortezów, ponownie od 1865; bronił prawdziwego porządku i prawdziwej wolności, a nie „porządku panującego w Warszawie i wolności Dantona”; do 1868 roku znajdował się wraz z innymi neocatólicos (C. Nocedal, G. Tejado, F. Navarro Villoslada) na skrajnej prawicy establishmentowej Partii Umiarkowanej (Moderado), lecz po upadku «Izabeli II», przeszedł wraz z nimi do obozu karlistowskiego; po rewolucji wrześniowej (1868) wyemigrował do Paryża, gdzie zorganizował Dyrektoriat Główny karlistowskiej Wspólnoty Katolicko-Monarchicznej (Comunión Católico-Monárquica); uczestniczył w konferencji karlistów w Vevey (1870), gdzie podjęto decyzję o przygotowywaniu powstania zbrojnego w obronie praw Karola VII (Don Carlosa), stając się też głównym publicystycznym szermierzem legitymizmu; w tym samym roku został przyjęty na audiencji prywatnej przez papieża bł. Piusa IX; po powrocie do Hiszpanii został wybrany senatorem z baskijskiej prowincji Guipúzcoa; zmarł 8 XI 1872, w trakcie wygłaszania mowy w Senacie.

15 lat temu, 29 marca 2000 roku, zmarł w mieście Meksyk, w wieku 89 lat (ur. 18 V 1910), Salvador Abascal Infante, bojownik narodowo-katolicki, przywódca i teoretyk synarchizmu, historyk i wydawca; pochodził z rodziny ziemiańskiej i prawników służących od pokoleń Kościołowi; działacz konspiracji katolickiej (Legion/Baza) przeciwko reżimowi masońsko-socjalistycznemu i organizator grup samoobrony przeciwko „czerwonym koszulom” gubernatora (ostatniego stanu, w którym obowiązywał całkowity zakaz kultu katolickiego) Tabasco, T. Garrida Canabala; współzałożyciel (23 V 1937) i autor nazwy Narodowy Związek Synarchistyczny (Unión Nacional Sinarquista; UNS); trzeci Jefe Nacional UNS od 6 VIII 1940 do 13 XII 1941; pod jego charyzmatycznym przywództwem UNS osiągnął apogeum swojego rozwoju, skupiając ponad pół miliona umundurowanych i zdyscyplinowanych członków; pod koniec 1941 roku zrezygnował z kierowania ruchem, aby osobiście kierować kolonią synarchistów María Auxiliadora na pustkowiu w Dolnej Kalifornii, pomyślaną jako laboratorium Państwa Synarchicznego; powrócił do stolicy na wezwanie prymasa, aby rozwiązać narastający konflikt w UNS; reprezentując kierunek bezkompromisowy wobec panującego reżimu i antyamerykański, starł się z nowym Jefe Nacional, ugodowym M. Torresem Bueno, który w IV 1944 wykluczył go z UNS; po rozłamie w UNS nie udzielił też jednoznacznego poparcia bliższemu jego przekonaniom, „dysydenckiemu” odłamowi synarchizmu UNS-CAC; poświęcił się całkowicie działalności pisarskiej, wydawniczej (Editorial Jus/Tradición) i redakcyjnej (miesięcznik „La Hoja de Combate”); obok Rumuna C.Z. Codreanu najbardziej niezwykła postać radykalnej prawicy w XX wieku: „pasjonat, geniusz, mistyk, mesjanista, szaleniec, wizjoner, katolik ultra, chrześcijanin apokaliptyczny, krzyżowiec, konkwistador, człowiek spalający się w działaniu”.

675 lat temu, 31 marca 1340 roku, zmarł w Moskwie, w wieku ok. 52 lat, Iwan I Kalita (Иван Ι Данилович Калита), władca ruski; wnuk św. Aleksandra Newskiego, syn księcia Moskwy Daniela i młodszy brat księcia Jerzego Moskiewskiego; od 1325 roku książę Moskwy, a od 1328 również wielki książę włodzimierski; uzyskał od Tatarów zgodę (jarłyk) na prawo zbierania podatków z całej Rusi (stąd jego przydomek, oznaczający sakiewkę); pożyczając innym książętom pieniądze pod zastaw terytoriów, znacznie powiększył obszar księstwa moskiewskiego, rozpoczynając tym samym „zbieranie ziem ruskich” bez drażnienia Tatarów; wybudował Kreml, otaczając go dębową palisadą, oraz ufundował kamienny Sobór Zaśnięcia Matki Bożej; za jego panowania Moskwa stała się także siedzibą prawosławnego metropolity; był władcą pobożnym, pracowitym, spokojnym i łaskawym; kanonizowany przez Cerkiew Rosyjską.