Kalendarzyk reakcjonisty — październik

Jacek Bartyzel

750 lat temu, 2 października 1264 roku, zmarł w Perugii, w wieku ok. 64-69 lat, Urban IV [Urbanus Quartus, z urodzenia Jacques Pantaléon, zw. Jakubem z Leodium], 182. papież Świętego Kościoła Rzymskiego; był Francuzem i synem szewca z Troyes; po ukończeniu prawa i teologii na Sorbonie został archidiakonem w Liège, gdzie zetknął się z objawieniami przeoryszy augustianek Julianny, której Chrystus miał przykazać starania o ustanowienie święta ku czci swego Ciała i Krwi; w 1248 roku uczestniczył w synodzie wrocławskim Kościoła polskiego oraz asystował przy zawarciu układu w Dzierzgoniu pomiędzy Krzyżakami a Prusami, którzy zobowiązali się do wyrzeczenia się pogaństwa w zamian za wolność osobistą i równe prawa z ludnością niemiecką i polską; od 1253 był biskupem Verdun; w 1255 papież Aleksander IV mianował go patriarchą Jerozolimy; po śmierci tegoż wybrany papieżem (po aż trzymiesięcznym konklawe) 29 sierpnia 1261 roku; tuż po elekcji rozwiązał problem sukcesji Korony Sycylijskiej (będącej lennem papieskim), przekazując ją młodszemu bratu króla Francji Ludwika IX Świętego, Karolowi Andegaweńskiego, co jednak wywołało zbrojną reakcję antykróla Manfreda Hohenstaufa, który najechał Państwo Kościelne; szukał porozumienia z Michałem VIII Paleologiem (cesarz uznał prymat Rzymu, ale ostatecznie negocjacje nie doprowadziły do unii); wiekopomnym osiągnięciem jego pontyfikatu jest ustanowienie – bullą Transiturus z 1264 roku – święta Bożego Ciała, w bezpośrednim następstwie cudu ujrzanego przezeń w Bolsenie, gdzie z konsekrowanej Hostii zaczęła wypływać krew; ułożenie oficjum liturgicznego powierzył św. Tomaszowi z Akwinu; po Urbanie III (1185-1187) był drugim w historii papieżem, który nigdy nie przebywał w Rzymie, rezydując w Viterbo, a następnie w Orvieto.

90 lat temu, 3 października 1924 roku, zmarł w Kórniku, w wieku 70 lat, Władysław hr. Zamoyski h. Jelita, ziemianin i społecznik; syn gen. Władysława hr. Zamoyskiego (1803-1868) i Służebnicy Bożej Jadwigi z Działyńskich (1831-1923); po objęciu (1881) dóbr kórnickich współpracował z matką w tworzeniu Szkoły Domowej Pracy Kobiet; wydalony w 1885 z Poznańskiego na podstawie ustaw bismarckowskich (jako obywatel francuski), w 1889 roku nabył dobra zakopiańskie, aby ratować lasy tatrzańskie przed przejściem w obce ręce; wraz z dr. Andrzejem Chramcem ufundował linię kolejową Chabówka – Zakopane, a także drogi bite i wiele gmachów użyteczności publicznej; w 1902 roku wygrał przed sądem międzynarodowym w Grazu spór z Węgrami o przynależność Morskiego Oka i okolic; na emigracji we Francji był prezesem Instytucji Czci i Chleba, współpracownikiem stowarzyszenia Opieka Polska i wielu innych towarzystw; po powrocie do Polski w 1920 roku cały klucz kórnicki wraz z Biblioteką Kórnicką przekazał narodowi polskiemu, tworząc fundację Zakłady Kórnickie (obejmujące też dobra zakopiańskie); jego ofiarność w służbie narodowi i społeczeństwu, połączona z osobistą abnegacją (jeździł wyłącznie koleją IV klasy) były wręcz legendarne; pośmiertnie (1933) odznaczony przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego Wielką Wstęgą OOP.

800 lat temu, 5 października 1214 roku, zmarł w Gutierre-Muñoz (Ávila), w wieku 58 lat, Alfons VIII Szlachetny (Alfonso VIII el Noble), zwany także Él de las Navas, syn Sancza III Upragnionego i Blanki Nawaryjskiej, od 1158 roku król Kastylii; wsławiony przede wszystkim dowodzeniem w największej i zwycięskiej bitwie rekonkwisty z kalifatem Almohadów pod Las Navas de Tolosa (16 VII 1212); zawarł sojusz z Aragonią, kładąc podwaliny pod przyszłą unię obu królestw; założył również pierwszy hiszpański uniwersytet – Studium Generale w Palencji, który jednak nie dotrwał nawet do jego śmierci.

80 lat temu, 5 października 1934 roku, został zamordowany w Mondragón (prowincja Guipúzcoa, Kraj Basków), w wieku 43 lat, Marcelino Oreja Elósegui, inżynier dróg, przedsiębiorca i polityk; Bask, tradycjonalista bliski karlizmowi, działacz Akcji Katolickiej i Katolickiego Stowarzyszenia Propagandystów (ACdP), od 1931 roku deputowany z prowincji Vizcaya, jako wspólny kandydat karlistów, nacjonalistów baskijskich i katolików niezależnych, zjednoczonych w grupie parlamentarnej Mniejszość Basko-Nawaryjska (Minoría Vasco-Navarra); po wybuchu socjalistyczno-komunistycznej rewolucji październikowej w Asturii oskarżony przez rewolucjonistów o niezatrudnianie robotników socjalistów i związkowców, aresztowany przez milicjantów, przewieziony do Domu Ludowego partii socjalistycznej i tam zamordowany wraz z Dagoberto Resustą; ojciec ministra spraw zagranicznych Hiszpanii w latach 1976-1980 (urodzonego jako pogrobowiec), Marcelino Oreja Aguirre, I. markiza de Oreja.

100 lat temu, 6 października 1914 roku, zmarł w Bordeaux, w wieku 73 lat, Adrien-Albert-Marie hr. (comte) de Mun, teoretyk korporacjonizmu chrześcijańskiego i polityk, deputowany z Morbihan (1876-1878, 1881-1883), a następnie (1894-1914) z Finistère; po kądzieli praprawnuk oświeceniowego filozofa-materialisty Helwecjusza; kapitan kawalerii, podczas pobytu w niewoli niemieckiej po wojnie francusko-pruskiej (1870-1871) zapoznał się (wraz z innym oficerem-arystokratą i swoim przyjacielem, R. de La Tour du Pin) z myślą społeczną bpa Wilhelma E. Kettelera, w następstwie po powrocie do kraju obaj założyli sieć katolickich kół robotniczych (cercles ouvriers), mających na celu rechrystianizację ludu oraz obronę jego interesów materialnych i moralnych (w 1878 roku było 375 kół z 37 500 członkami oraz 7600 patronami z klas wyższych); w 1881 roku założył czasopismo „L’Associacion catholique”, wokół którego zamierzał zbudować partię katolicką na wzór niemieckiego Zentrum; jako obrońca korporacji Ancien régime, postulował ich odbudowanie, jako remedium na zło leseferyzmu z jednej, a socjalizmu państwowego z drugiej strony; rojalista i do śmierci Henryka V (hr. de Chambord) – legitymista, w 1883 roku stał się „fuzjonistą” przyłączonym do linii orleańskiej; protestował w Izbie przeciwko utworzeniu na miejscu świątyni katolickiej laickiego Panteonu oraz „prawu o wygnaniu” książąt krwi królewskiej (1886); przeciwnik polityki kolonialnej J. Ferry’ego w Azji; w 1886 założył Stowarzyszenie Katolickie Młodzieży Francuskiej (ACJF); w 1888 roku popierał akcję gen. G. Boulangera przeciwko „republice burżuazyjnej”; przyczynił się do uchwalenia (1890) zakazu pracy dzieci poniżej 13 lat oraz do innych reform prawa pracy; w 1892 roku odpowiedział na wezwanie papieża Leona XIII do katolików francuskich (Au milieu de sollicitudes) o „przyłączenie się” (ralliement) do republiki, porzucając sprawę restauracji i zakładając wraz z Jacquesem Piou „Prawicę konstytucyjną”, przekształconą w 1901 roku w Akcję Liberalno-Ludową (zarejestrowaną jako pierwsza w historii Francji partia polityczna według nowego prawa o stowarzyszeniach); w 1897 roku został wybrany do Akademii Francuskiej; podczas „sprawy Dreyfusa” wspierał antydreyfusowską Ligę Ojczyzny Francuskiej; mimo ostatecznej klęski polityki ralliement, jaką było uchwalenie prawa o separacji państwa od Kościoła (1905), nie powrócił już na pozycje monarchistyczne i w 1909 roku odciął się od Action française – oraz jej metod walki politycznej (w artykule Schodzimy na ulicę); w 1913 głosował za przedłużeniem obowiązkowej służby wojskowej do trzech lat; doczekał bitwy nad Marną, podczas której pisał: „Bóg ocali Francję, tak jak już ocalił ją pod Poitiers, Bouvines, Orleanem, Denain i Valmy”.

70 lat temu, 8 października 1944 roku, zmarł w Rzymie, w wieku 58 lat, Sergio Panunzio, prawnik, filozof, politolog i dziennikarz; od 1921 roku profesor prawa na uniwersytecie w Ferrarze, następnie w Perugii („faszystowskim Oksfordzie”) i ostatecznie nauk politycznych na Uniwersytecie Rzymskim; w młodości rewolucyjny syndykalista, jako osobisty przyjaciel B. Mussoliniego przeszedł tę samą, co on, ewolucję; członek Narodowej Partii Faszystowskiej i od 1924 roku deputowany z jej ramienia (od 1934 – w Izbie Korporacyjnej); jeden z głównych teoretyków państwa faszystowskiego, które definiował jako „syndykalistyczne i korporacyjne”, w przeciwieństwie do liberalnego państwa „atomistycznego i indywidualistycznego”, oraz jako „eklezjastyczne” lub „religijne” – w sensie „unii duchowej” z religią – w przeciwieństwie do państwa liberalno-parlamentarnego, „indyferentnego, ateistycznego lub agnostycznego”; ojciec teoretyka „metapolityki sakralnej” – Silvana Panunzio (1918-2010).

125 lat temu, 12 października 1889 roku, urodził się w Hay-on-Wye (Walia) Christopher Henry Dawson, historyk kultury; absolwent Winchester College i Trinity College w Oksfordzie; urodzony w rodzinie anglikańskiej, w 1914 roku konwertował na katolicyzm; był niezależnym badaczem, wykładającym gościnnie na różnych uczelniach, w tym na Harvardzie (1958-1962); od 1940 wydawał i redagował „Dublin Review”; w 1943 roku przyjęty do Akademii Brytyjskiej; jeden z największych znawców historii chrześcijaństwa średniowiecznego i jego kultury; obrońca Tradycji katolickiej i Społecznego Panowania Chrystusa Króla; krytyk mentalności burżuazyjnej i bolszewizmu; zmarł w 1970 roku.

125 lat temu, 12 października 1889 roku, urodził się we Florencji, w zeświecczonej rodzinie protestanckiej, Dietrich von Hildebrand, filozof i teolog; mimo zlaicyzowanego otoczenia sam od wczesnego dzieciństwa był wierzący (i nad wiek rozwinięty intelektualnie i estetycznie); w 1914 roku nawrócił się, wraz z żoną, na katolicyzm: odtąd codziennie przyjmował Komunię św., a liczba krewnych, przyjaciół i znajomych, którzy pod jego wpływem również się nawrócili, szacowana jest na około 100 osób; jako filozof był pod wpływem fenomenologii, acz E. Husserl po jego nawróceniu wyraził pogląd, że filozofia straciła wielki talent, natomiast katolik (ówcześnie) M. Scheler, nie tylko przekonał go, iż Kościół katolicki otrzymał i zachował pełnię Prawdy objawionej, ale odwiódł go również od młodzieńczej skłonności do socjalizmu; odtąd w przekonaniach politycznych był zawsze monarchistą i (habsburskim) legitymistą, zwalczał natomiast indywidualistyczny liberalizm oraz dwie ideologie totalitarne: komunizm i narodowy socjalizm; będąc na czarnej liście hitlerowców („wróg nr 1”), musiał w 1933 roku uciekać do Austrii, gdzie redagował „Der Christlische Ständestaat” i został profesorem Uniwersytetu Wiedeńskiego (zresztą bojkotowanym przez profesorów zainfekowanych narodowym socjalizmem, którzy nawet nawoływali studentów do pobicia go pałkami); po anschlussie musiał uciekać ponownie: jego szlak tułaczy wiódł przez Szwajcarię, Francję i Portugalię, aż do USA, gdzie wykładał filozofię na jezuickim uniwersytecie Fordham, aż do przejścia na emeryturę w 1960 roku; ostatnie dekady jego życia wypełnione były walką z „pustoszącym Winnicę Pańską”, progresistowskim „koniem trojańskim w Mieście Boga”; był współzałożycielem tradycjonalistycznego ruchu Una Voce America; w walce tej wspomagała go druga żona Alice de domo Jourdain (ur. 1923), również teolog i filozof; papież Pius XII nazwał go „XX-wiecznym Doktorem Kościoła”, a Benedykt XVI (jeszcze jako kard. Ratzinger) „jedną z najwybitniejszych postaci naszych czasów”; zmarł w 1977 roku.

125 lat temu, 12 lub 19 października 1889 roku, urodził się w Katowicach, w mieszanej rodzinie (ojciec Polak, matka Niemka), O. Erich Przywara SJ, filozof i teolog; do zakonu jezuitów wstąpił w 1908, a święcenia kapłańskie przyjął w 1920 roku; współredagował w Monachium „Stimmen der Zeit”, zamknięte w 1941 roku przez policję hitlerowską; był zdecydowanym przeciwnikiem narodowego socjalizmu, którego volkistowską i antysemicką „teologię” uważał za „groteskową” (krytykując jednocześnie „żydowski mesjanizm”); przyjaźnił się z Edytą Stein (św. Teresą Benedyktą od Krzyża); po II wojnie światowej współpracował z integralnie konserwatywnym Ruchem Zachodnim (Abendländische Bewegung); w filozofii nawiązywał do patrystyki (Dionizy Pseudo-Areopagita, św. Augustyn), św. Tomasza z Akwinu i bł. J.H. Newmana; jego głównym osiągnięciem jest teoria analogii wiary na podstawie analogii bytu: przyjmował dwa typy analogii – immanentną (pozwalającą opisać wzajemne powiązania w bycie składników zmiennych i stałych) oraz transcendującą (dzięki której możemy odpowiedzieć na klasyczne pytanie metafizyki: dzięki czemu coś istnieje?); kryterium prawowierności doktryny analogii stanowi natomiast formuła Soboru Laterańskiego V (1215): „między Stwórcą a stworzeniem nie można stwierdzić takiego podobieństwa, które wykluczałoby stwierdzenie niepodobieństwa między nimi”; jego teorię krytykował protestancki teolog K. Barth, który widział w niej odrodzenie pogańskiej ontologii neoplatońskiej, lecz później wycofał się z tego zarzutu; sam Przywara wywarł wpływ na H.U. von Balthasara i J. Piepera; zmarł w 1972 roku.

50 lat temu, 15 października 1964 roku, urodził się w Neapolu Gianandrea de Antonellis, eseista; docent literatury włoskiej na Uniwersytecie Europejskim w Rzymie i w mediolańskim Instytucie Wyższym Wiedzy Religijnej (ISSR); specjalizuje się w historii dramatu; katolicki tradycjonalista, współpracownik „Studi Cattolici” i „Radici Cristiane”; historyczny „rewizjonista” liberalnego mitu politycznego Risorgimento; neapolitański (burboński) legitymista, redaktor „L’Alfiere” [„Chorąży”] i wicedyrektor „Controrivoluzione”; przekłady jego tekstów ukazują się także w „Polonia Christiana”.

70 lat temu, 17 października 1944 roku, zmarł w szpitalu powstańczym w Warszawie, w wieku 82 lat, Zenon Przesmycki (Miriam) h. Paprzyca, krytyk literacki, poeta, tłumacz i edytor; jako redaktor „Życia” (1887-1888), jeden z inicjatorów Młodej Polski (resp. modernizmu polskiego) w literaturze; przyswoił polszczyźnie symbolistyczną dramaturgię M. Maeterlincka oraz francuskich parnasistów i symbolistów (w oryginalnej twórczości poetyckiej również parnasista); reprezentował arystokratyczno-elitarną koncepcję autotelicznej „sztuki dla sztuki”, krytykowaną przez pisarzy lewicowych (W. Nałkowski, S. Brzozowski) i generalnie odrzuconą przez drugie pokolenie Młodej Polski; odkrywca i wydawca Norwida, acz z wiekiem coraz bardziej opieszały w publikowaniu ineditów poety (o co oskarżał go publicznie J. Braun), będących w jego posiadaniu; zarówno jego edycja pism Norwida, jak – największe dokonanie jego życia – miesięcznik artystyczno-literacki „Chimera” (1901-1907) – stanowią szczytowe osiągnięcie polskiej sztuki edytorskiej pod względem elegancji i wytworności; od 16 I do 26 XI 1919 minister kultury i sztuki (w gabinetach I.J. Paderewskiego i L. Skulskiego); członek Polskiej Akademii Literatury od jej powstania (1933); kawaler Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą OOP, Legii Honorowej, belgijskiego Orderu Leopolda i czechosłowackiego Orderu Białego Lwa.

325 lat temu, 22 października 1689 roku, urodził się w Lizbonie Jan V Wielkoduszny (Dom João V o Magnânimo) z dynastii Bragança, syn Piotra II Spokojnego, od 1697 roku książę Brazylii, od 9 grudnia 1706 roku 24. król Portugalii i Algavre; w polityce zagranicznej sprzyjał Habsburgom, przystępując do Ligi Augsburskiej, wymierzonej przeciwko Francji Ludwika XIV, oraz biorąc udział po stronie arcyks. Karola Habsburga w wojnie o sukcesję hiszpańską; bardzo religijny, donator wielu obiektów sakralnych, w tym barokowego klasztoru w Mafrze; w 1748 roku otrzymał od papieża Benedykta XIV dla siebie i swoich następców tytuł Króla Najwierniejszego (Fidelissimus); za jego panowania został także utworzony (7 XI 1716) honorowy patriarchat Lizbony, złączony z urzędem abpa Lizbony, noszącego odtąd tytuł kardynała-patriarchy; od 1742 roku sparaliżowany, zmarł w 1750 roku.

5 lat temu, 22 października 2009 roku, zmarł w Caen (Normandia), w wieku 86 lat, Pierre Chaunu, historyk i eseista; od 1956 roku wykładowca w Centrum Narodowym Badań Naukowych (CNRS), a od 1959 Uniwersytetu w Caen; profesor tytularny od 1962 roku; w 1971 otrzymał katedrę historii nowożytnej na Sorbonie (Paris-IV), wykładał także na Wydziale Teologii Reformowanej uniwersytetu w Aix-en-Provence; członek sekcji Historii i Geografii Instytutu Francji oraz Akademii Nauk Moralnych i Politycznych; jeden z największych historyków naszych czasów, o ogromnym spectrum badawczym (historia Francji, iberystyka, amerykanistyka, historia odkryć geograficznych, cywilizacji, Kościoła i religii), ujawniał też ludobójczy charakter rewolucji francuskiej, a celebrowanie jej rocznicy pod patronatem prezydenta F. Mitteranda nazwał „wstrętnym faraonizmem”; pochodząc z rodziny laickiej i wolteriańskiej, w 1954 roku przystąpił do wspólnoty reformowanej (kalwinistycznej), lecz mimo iż protestant, bezstronnie przedstawiał historię Kościoła, reformacji i kontrreformacji oraz współpracował z katolickim Radio Courtoisie; politycznie konserwatysta związany z gaullizmem i komentator „Le Figaro”; choć republikanin, członek Rady Naukowej legitymistycznego Instytutu Domu Burbońskiego.

70 lat temu, 25 października 1944 roku, zmarł (w klasztorze oo. cystersów) w Jędrzejowie, w wieku 60 lat, Kazimierz Marian Dzierżykraj-Morawski h. Drogosław (Nałęcz), pseud. publicystyczne Acer, Keryks, Linkeus, historyk, publicysta, teoretyk konserwatyzmu i monarchizmu, masonoznawca; pochodził z osiadłej w Ziemi Krakowskiej gałęzi wielkopolskiego rodu ziemiańskiego, o którym St. Tarnowski powiedział, że z powodu przymieszki atramentu ma w swoich żyłach najwięcej ze wszystkich polskich rodzin błękitnej krwi; syn filologa klasycznego, profesora UJ i prezesa PAU – Kazimierza Morawskiego (1852-1925); w 1913 roku uzyskał doktorat (pisany pod kierunkiem Sz. Askenazego) z filozofii za pracę (historyczną) o Ignacym Potockim; był również współzałożycielem neoklasycystycznego periodyku „Museion”; podobnie jak ojciec, do I wojny światowej był działaczem Stronnictwa Prawicy Narodowej (krakowskich „Stańczyków”), lecz poróżnił się z nimi z powodu sceptycyzmu co do orientacji proaustriackiej i w 1915 roku wyjechał do Szwajcarii, gdzie nawiązał współpracę z proalianckimi politykami narodowo-demokratycznymi; w odrodzonej Polsce był kolejno chargé d’affaires poselstwa w Rumunii (VI 1919 – XI 1920), dyrektorem półurzędowej Agencji Wschodniej (do 27 VI 1922), naczelnikiem Wydziału Prasowego przy Prezydium RM w drugim gabinecie W. Witosa (11 VI – 10 XI 1923); w październiku 1922 roku dokonał (wraz z K. Platerem i H. Tarnowskim) rozłamu w SPN, tworząc integralnie konserwatywne Stronnictwo Zachowawcze oraz zostając jego sekretarzem generalnym i redaktorem jego „Biuletynu”; po wchłonięciu (wbrew jego opinii) SZ przez kryptoendeckie Stronnictwo Chrześcijańsko-Narodowe i jego samolikwidacji (II 1926), był współtwórcą Klubu Zachowawczo-Monarchistycznego i redaktorem jego organu „Pro Fide Rege et Lege”, których działalność zamarła po 1928 roku; w latach 30. poświęcił się niemal wyłącznie badaniom historycznym i teoretycznym nad masonerią, inspirowany w tym przez prymasa Polski, abpa Augusta kard. Hlonda; zbliżył się wówczas również do Romana Dmowskiego; działał także w Akcji Katolickiej, Związku Polskiej Inteligencji Katolickiej (członek Zarządu Głównego) i Zjednoczeniu Polskich Pisarzy Katolickich (współzałożyciel) oraz współpracował z licznymi periodykami katolickimi i narodowymi; wraz z Jerzym Braunem i posłem Wacławem Budzyńskim stanął na czele utworzonej 11 VI 1938 roku Agencji Antymasońskiej; w czasie okupacji odrzucił zdecydowanie nagabywania Niemców do współpracy, związane z jego działalnością antymasońską; z czterech jego synów, dwóch zmarło w obozach jenieckich, a trzeci zginął w powstaniu warszawskim.

1075 lat temu, 27 października 939 roku, zmarł w Gloucester, w wieku około 44 lat, Athelstan [staroang. Æþelstān], anglosaski król Anglii z dynastii Cedryka od 1 sierpnia 924 roku (koronowany 4 IX 925); rozciągnął swoją zwierzchność nad wszystkimi władcami brytyjskimi (łącznie z królami walijskimi), panując nad terytorium większym niż wszyscy dotychczasowi królowie Wesseksu; używał tytułu „króla całej Brytanii” (rex totus Britanniae), a w niektórych dokumentach również cesarskiego tytułu greckiego basileus; na jego dworze gościli król Franków Zachodnich (Francia) Ludwik IV Zamorski, książę Bretanii Alan II Krzywobrody i król Norwegii Haakon I Dobry, a jego siostra Edyta poślubiła króla Niemiec (i przyszłego cesarza rzymskiego) Ottona I Wielkiego; był królem bardzo pobożnym i szczodrym dla Kościoła.

575 lat temu, 27 października 1439 roku, zmarł w Neszmély (Węgry), w wieku 52 lat, Albrecht II Habsburg, syn księcia Austrii Albrechta IV, od 1404 roku książę Austrii (jako Albrecht V); od 1423 margrabia Moraw (otrzymał je od króla Czech i Węgier – i przyszłego cesarza – Zygmunta Luksemburczyka, będącego również jego teściem); od 18 XII 1437 król Węgier (jako Albrecht I), wybrany przez szlachtę węgierską i koronowany 1 I 1438; również w 1437 wybrany przez stany czeskie królem Czech (jako Albrecht I), koronowany 29 VI 1438; 18 III 1438 wybrany jednogłośnie przez elektorów Rzeszy królem Niemiec (jako trzeci z dynastii Habsburgów); nie zdążył nigdy ani pojawić się w Niemczech, ani ukoronować w Rzymie na cesarza (używał jedynie tytułu króla Rzymian i po wieki pomnożyciela Cesarstwa), gdyż zmarł na czerwonkę w trakcie kampanii obronnej przed najazdem Turków Osmańskich na Węgry i Serbię; jego córką była „matka królów” – Elżbieta Rakuszanka, żona króla Polski Kazimierza IV Jagiellończyka.

125 lat temu, 27 października 1889 roku, urodził się w Vertheuil-en-Médoc (Żyronda) Henri Adrien Calloc’h de Kérillis, dziennikarz i polityk nacjonalistyczny; Bretończyk, syn wiceadmirała, sam jako oficer kawalerii walczył w I wojny światowej; w latach 20. kierownik serwisu politycznego konserwatywnego dziennika „L’Écho de Paris”, a po jego zniknięciu współzałożyciel „L’Époque”; od 1926 roku związany z czołowym politykiem prawicy republikańskiej (przedostatnim premierem III Republiki w 1940 roku) Paulem Reynaudem; założyciel Centrum Propagandy Republikanów Narodowych, organizującego kampanie wyborcze polityków prawicowych; w 1936 roku wybrany do Izby Deputowanych, zasiadł w ławach Republikanów Niezależnych Georgesa Mandela; w październiku 1938 roku jako jedyny z posłów prawicy głosował przeciwko ratyfikacji ugody monachijskiej (choć antykomunista, uznając za absolutny priorytet walkę z Hitlerem, w 1935 roku opowiedział się także za zawarciem sojuszu z Rosją Sowiecką); w czerwcu 1940 roku stanął po stronie Ch. de Gaulle’a i wyjechał do Nowego Jorku, gdzie redagował dziennik Wolnej Francji „Pour la victoire” (rząd Vichy skazał go zaocznie na karę śmierci), lecz od 1943 roku stał się śmiertelnym wrogiem de Gaulle’a (a zwolennikiem gen. H. Girauda), ostrzegając, iż skupienie w jednym ręku władzy cywilnej i wojskowej prowadzi do dyktatury; oprotestował także udział komunistów w Rządzie Tymczasowym oraz domagał się zabronienia im służby w armii ze względu na uprzednią aprobatę dla paktu Ribbentrop-Mołotow i kolaborację z Niemcami do 1941 roku; po wojnie nie powrócił już do Francji i zmarł w USA w 1958 roku.

90 lat temu, 29 października 1924 roku, zmarł w Mediolanie, w wieku 67 lat, Maffeo Pantaleoni, ekonomista, politolog i polityk; reprezentant neoklasycznej (leseferystycznej) szkoły lozańskiej, założonej przez L. Walrasa, stosującej także metody matematyczne do analiz ekonomicznych; redaktor „Giornale degli economisti” (1890-1924), profesor uniwersytetów w Camerino, Macerata, Wenecji, Bari, Neapolu, Genewie, Pawii i (od 1901) Rzymie; w polityce początkowo radykał, a następnie reprezentant „starej prawicy” (destra vecchia) liberalno-nacjonalistycznej, z której ramienia był deputowanym w czasie I wojny światowej; jako zwolennik przystąpienia Włoch do wojny („interwencjonista”) założył w 1915 roku Związek (Fascio) Parlamentarny Obrony Narodowej; w 1919 roku przyjął urząd ministra finansów w efemerycznej Regencji Carnaro, utworzonej w Fiume (Rijeka) po jej zdobyciu przez Gabriele’a D’Annunzio; sympatyk ruchu faszystowskiego, na wniosek B. Mussoliniego został w marcu 1923 roku senatorem-nominatem Wiktora Emanuela III.

90 lat temu, 29 października 1924 roku, urodził się we Lwowie Zbigniew Bolesław Ryszard Herbert, poeta, dramaturg i eseista; absolwent prawa i filozofii UMK w Toruniu; laureat wielu nagród, w tym im. Kościelskich, im. Herdera i polskiego PEN Clubu, kawaler Orderu Orła Białego; Książę Poetów, Pan Cogito, kronikarz oblężonego Miasta; zmarł w 1998 roku.