Jesteś tutaj: prof. Jacek Bartyzel » Miscellanea » Kalendarzyk reakcjonisty — październik

Kalendarzyk reakcjonisty — październik

Jacek Bartyzel

5 lat temu, 1 października 2010 roku, zmarł w Siderno (Kalabria), w wieku 76 lat (ur. 16 VII 1927), Nicola Zitara, historyk i publicysta; pochodził z rodziny sycylijskiej, ukończył liceum klasyczne i studia prawnicze w Palermo; w młodości był radykalnym socjalistą, współzałożycielem (1964) Włoskiej Partii Socjalistycznej Jedności Proletariackiej (PSIUP), a nawet współpracownikiem organu ultralewackiej Lotta Continua, jednak systematyczne studia historyczne i ekonomiczne nad „kwestią Południa” (meridionale) doprowadziły go do całkowitej zmiany pozycji politycznej, gdyż stał się patriotą Południa i legitymistą burbońskim (choć w kwestiach społeczno-gospodarczych pozostał socjalistą: poddając wprawdzie krytyce „niemiecki” socjalizm „naukowy” Marksa i Engelsa, skompromitowany nadto „matrycą bolszewicką”, który prowadzi dziś do dominacji „filozofii liberalno-kapitalistycznej”, proponował socialismo privatista, przez co rozumiał łączenie elementów rynkowych z uszlachetnieniem funkcji społecznej pracy przez współpracę z pracodawcami; domagał się również nowego prawa międzynarodowego, które gwarantowałoby wolność ekonomiczną narodów); w szeregu „rewizjonistycznych” książek, począwszy od Jedności Włoch: narodzin kolonii (1971) po Wynalezienie Południa – historia finansowa (2011), oraz w artykułach na łamach „Quaderni Calabresi” [„Zeszyty Kalabryjskie”] dowodził, iż ubóstwo Mezzogiorno było nie skutkiem naturalnego niedorozwoju czy „lenistwa” Południowców, lecz podboju połączonego z ekonomiczną dewastacją kwitnącego dotąd gospodarczo królestwa Neapolu oraz uczynienia jego mieszkańców „proletariatem zewnętrznym” (proletariato esterno); złupienie to nastąpiło zarówno w drodze bezpośredniej grabieży i wywiezienia na Północ całego parku maszynowego przemysłu, jak i destrukcji południowego systemu bankowego, a w konsekwencji transferu całego wypracowywanego dochodu do banków północnych; rehabilitował także brigantaggio (zniesławianą przez propagandę i historiografię oficjalną „bandyterkę”) po „zjednoczeniu”, jako akt heroizmu w obronie własnego państwa i dynastii burbońskiej, a przeciwko najeźdźcy „krzywoprzysiężnemu, drapieżnemu i despotycznemu”; pomimo 150 lat „zjednoczenia” wciąż nie ma jednego narodu włoskiego, albowiem istnieje odrębny od „narodu toskańsko-padańskiego” „naród południowców” (nazione meridionale) o korzeniach sięgających „państwa wielkohelleńskiego”; jedynym wyjściem prowadzącym do rozwiązania „kwestii Południa” jest przeto separacja oraz odbudowanie niezawisłego Królestwa Obojga Sycylii pod panowaniem Burbonów oraz urządzonego podług zasad prawa naturalnego; w 2003 założył Stowarzyszenie Obojga Sycylii (Associazione Due Sicilie); sztandar i hymn burboński towarzyszyły jego ceremonii pogrzebowej.

125 lat temu, 3 października 1890 roku, urodził się w San Lupo (Benewent, Kampania) Guido Lupo Maria De Giorgio, pseudonim Havismat [sanskr. „Śpiewający Szaman”], eseista i poeta; po ukończeniu studiów filozoficznych przeprowadził się do Tunezji, gdzie pracował jako nauczyciel włoskiego, nawiązując też kontakt z lokalnym bractwem ezoteryków islamskich; podczas I wojny światowej poznał René Guénona i za jego pośrednictwem nawiązał współpracę z francuskimi pismami ezoterycznymi: „Le Voile d’Isis” [„Zasłona Izis”] i „l’Initiation”; po powrocie do Włoch w latach 20. został współzałożycielem (wraz z Arturo Reghinim, Juliusem Evolą i Giulio Parisem) towarzystwa inicjatycznego Gruppo di Ur; współpracował także z pismem Evoli „La Torre” [„Wieża”], w którym postulował uniwersalizację i spirytualizację ruchu faszystowskiego; w 1939 opublikował i wręczył Mussoliniemu dzieło będące wprowadzeniem do doktryny „Świętego Faszyzmu Rzymskiego” (Sacro Fascismo Romano); ze stanowiska „Tradycji Rzymskiej” (w której akcentował ciągłość, a nie zerwanie pomiędzy poganizmem a chrystianizmem), będącej „Światłem Okcydentu”, które „nigdy nie umiera”, atakował materialistyczny scjentyzm powojennej Europy; jego mistyczne poezje są zapisem praktyk ascetycznych, którym się oddawał; znaczna część jego dorobku została opublikowana pośmiertnie, w latach 80. i 90. ubiegłego wieku. Zmarł w 1957 roku.

20 lat temu, 3 października 1995 roku, zmarł w São Paulo, w wieku 86 lat (ur. 13 XII 1908), Plinio Corrêa de Oliveira, myśliciel religijny, apologeta, pisarz ascetyczny, historyk cywilizacji, publicysta, animator katolickiego ruchu kontrrewolucyjnego; potomek (w linii męskiej) arystokracji plantatorskiej z Pernambuco, której jednym z najwybitniejszych członków był konserwatywny premier regentki Cesarstwa Brazylii, księżniczki Izabeli de Bragança, João Alfredo Correia de Oliveira (1835-1919), autor „Złotego Prawa” (Lei Áurea), znoszącego definitywnie niewolnictwo, po matce zaś (Lucilli Ribeiro dos Santos, otaczanej przez syna niemal religijną czcią) – tzw. paulistas, czyli założycieli São Paulo; ukończył kolegium jezuickie oraz (1930) nauki prawne i społeczne na Wydziale Prawa Uniwersytetu São Paulo, gdzie zorganizował także Uniwersytecką Akcję Katolicką (AUC); w 1928 wstąpił do Kongregacji Mariańskiej i rychło został liderem tego stowarzyszenia laikatu; w 1933 został najmłodszym w państwie deputowanym do Zgromadzenia Konstytucyjnego z ramienia Katolickiej Ligi Wyborczej (LEC); w tym samym roku założył tygodnik „O Legionário” (wychodzący do 1947), o statusie półoficjalnego organu Archidiecezji Sanpaulińskiej, na którego łamach zwalczał komunizm, faszyzm i narodowy socjalizm; od 1937 był również profesorem historii na Wydziale Prawa Uniwersytetu São Paulo, a następnie Papieskiego Uniwersytetu Katolickiego São Paulo (PUC-SP); w 1940 został przewodniczącym Rady Archidiecezjalnej Akcji Katolickiej; od 1943 prowadził kampanię „w obronie Akcji Katolickiej” przeciwko narastającym wpływom progresistowskim w Kościele brazylijskim; w 1951 założył, pod patronatem bpa Campos, D. Antonia de Castro Mayera, miesięcznik „O Catolicismo”; w 1959 opublikował swoje opus magnum, będące podręcznikiem „żołnierza Chrystusowego”, Rewolucja i kontrrewolucja, które (dwukrotnie uzupełniane w późniejszych latach) doczekało się 26 wydań w 10 językach; 26 VII 1960 założył Brazylijskie Stowarzyszenie w Obronie Tradycji, Rodziny i Własności (Sociedade Brasileira de Defesa da Tradição, Família e Propriedade; TFP), które rozwinęło się w dynamiczną formę apostolatu świeckich, istniejącą w 25 krajach na wszystkich kontynentach (w Polsce pod nazwą Stowarzyszenie Kultury Chrześcijańskiej im. ks. Piotra Skargi); w tym samym roku zainaugurował kampanię przeciwko wywłaszczeniowej „reformie agrarnej”; podczas Soboru Watykańskiego II zorganizował sekretariat zapewniający obsługę prasową obrońców Tradycji (Coetus Internationalis Patrum) na czele z zaprzyjaźnionymi z nim hierarchami brazylijskimi (abp Geraldo de Proença Sigaud, bp A. de Castro Mayer) oraz abpem M. Lefebvre’em i również po Soborze kontynuował walkę o zachowanie tradycyjnej doktryny i liturgii, a także z ugodową wobec komunizmu watykańską Ostpolitik; kolejne kampanie wymierzone były w „teologię wyzwolenia”, trybalizm indygenistyczny, „socjalizm samorządowy” (jako przyczółek komunizmu) oraz na rzecz niepodległości Litwy (największa w historii petycja, w której zebrano pięć milionów podpisów) i w obronie społecznej roli szlachty oraz innych, analogicznych elit tradycyjnych; ścisłe więzi łączyły go również z szefami Domu Cesarskiego Brazylii – JCW Ludwikiem I (Dom Luiz de Orléans e Bragança) i jego bratem, księciem Bertrandem; był kawalerem Krzyża Komandorskiego OOP, otrzymanego od prezydenta RP na wychodźstwie, Augusta Zaleskiego; nazywany „krzyżowcem XX wieku”, swoją walkę o Społeczne Królestwo Chrystusa prowadził pod natchnieniem Orędzia Fatimskiego NMP, przyjąwszy jako podstawę teoretyczną akcji analizę trzech (później czterech) faz rewolucji (religijnej, politycznej, społecznej oraz kulturalno-obyczajowej) w ich trzech warstwach (tendencje, idee, fakty), ale o wspólnym metafizycznym podkładzie satanicznej pychy i zmysłowości, w odpowiedzi zaś na to – kontrrewolucji, będącej „przywracaniem porządku”, czyli „cywilizacji chrześcijańskiej, surowej i hierarchicznej, sakralnej od podstaw, antyegalitarnej i antyliberalnej”; ma ona być „nowym średniowieczem”, ale doskonalszym od poprzedniego, w którym zapanuje Królestwo Maryi, jako ziemski przedsionek niebiańskiego Królestwa Chrystusa; eschatologiczny wymiar jego filozofii i teologii historii inspirowany był wizją „siódmej epoki” w Hexameronie św. Bonawentury.

70 lat temu, 5 października 1945 roku, zginął zamordowany w obozie specjalnym nr 7 NKWD w Sachsenhausen, w wieku 59 lat (ur. 17 II 1886), Eduard Stadtler, publicysta i polityk, uczestnik ruchu Rewolucji Konserwatywnej; urodził się w rodzinie katolickiej, studiował w Grazu i Strasburgu oraz doktoryzował się w 1911 pod kierunkiem Martina Spahna; w czasie I wojny światowej walczył na froncie wschodnim i w 1917 dostał się do rosyjskiej niewoli; w grudniu 1918 założył Ligę Antybolszewicką (Antibolschewistische Liga, późniejsza nazwa: Liga zum Schutze der deutschen Kultur); członek organizacji nurtu „młodokonserwatywnego”: Niemieckiego Klubu Panów (Deutsche Herrenklub), założonego przez Heinricha bar. von Gleichena, oraz Klubu Czerwcowego (Juniklub), redaktor „Das Gewissen” (1918-1925), a następnie „Das Großdeutsche Reich”; bojownik paramilitarnego Stahlhelm; działacz (i z jej ramienia poseł do pruskiego Landtagu oraz do Reichstagu) Niemieckiej Partii Narodowo-Ludowej (DNVP), a po jej rozwiązaniu w 1933 członek NSDAP oraz dyrektor Ullstein Verlag w Berlinie; teoretyk dyktatury oraz „niemieckiego” i „chrześcijańsko-narodowego” socjalizmu.

25 lat temu, 8 października 1990 roku, zmarł w Krakowie, w wieku 91 lat (ur. 10 XI 1898), Tadeusz Kudliński, teoretyk, historyk i krytyk teatru, prozaik, krakowianista; współpracownik „Gazety Literackiej” (1931-1934) oraz mesjanistycznego „Zet” (1932-1939); podczas okupacji niemieckiej członek konspiracyjnej organizacji katolickiej UNIA, założonej i kierowanej przez Jerzego Brauna (1901-1975); więziony przez Gestapo oraz (1949-1955) przez reżim komunistyczny; jego Vademecum teatromana oraz Rodowód polskiego teatru były pierwszym wprowadzeniem w świat Melpomeny dla tysięcy miłośników sztuki teatralnej.

625 lata temu, 9 października 1390 roku, zmarł tragicznie (wskutek upadku z konia) w Alcalá de Henares, w wieku 32 lat (ur. 24 VIII 1358), Jan I Kastylijski [Juan I de Castilla] z dynastii Trastámara, syn Henryka II Kastylijskiego, od 24 VIII 1379 król Kastylii i Leonu; na początku swego panowania odparł najazd wojsk angielsko-portugalskich, którego celem było osadzenie na tronie Jana z Gandawy, księcia Lancaster (1340-1399), zgłaszającego pretensje do tronu kastylijskiego jako zięć króla Piotra I Okrutnego (popierane przez króla Portugalii Ferdynanda I); sam z kolei usiłował objąć panowanie w Portugalii po bezpotomnej śmierci (1383) Ferdynanda, jako mąż jego córki, co jednak spotkało się z oporem narodu portugalskiego, którego powstanie wyniosło w 1385 na tron naturalnego brata zmarłego króla (oraz mistrza zakonu rycerskiego Avis), Jana I Dobrego; w 1388 zawarty został pokój w Bajonnie, na mocy którego Jan z Gandawy zrzekł się pretensji do tronu kastylijskiego, a Jan Kastylijski – do portugalskiego; był ostatnim w historii Kastylii (i połączonych Hiszpanii) królem formalnie ukoronowanym.

150 lat temu, 10 października 1865 roku, urodził się w Londynie Sługa Boży abp Rafael kard. Merry del Val y Zulueta, watykański mąż stanu i dyplomata; był synem hiszpańskiego ambasadora w Londynie i ukończył Papieską Akademię Szlachecką w Rzymie; święcenia kapłańskie przyjął w 1888, sakrę biskupią oraz tytularne arcybiskupstwo Nicei otrzymał w 1900; był sekretarzem konklawe po śmierci (1903) papieża Leona XIII, a po wyborze św. Piusa X (który wyniósł go do godności kardynalskiej) został jego najbliższym współpracownikiem jako sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej (1903-1914); od 1914 do śmierci był archiprezbiterem Bazyliki Watykańskiej oraz prefektem Świętego Oficjum, odpierającym nieugięcie zagrożenie modernistyczne; zmarł w 1930 roku; w 1953 wszczęto jego proces beatyfikacyjny.

90 lat temu, 13 października 1925 roku, urodziła się w Grantham (Lincolnshire) Margaret Hilda Thatcher (z d. Roberts), polityk; pochodziła z rodziny sklepikarza i pastora metodysty, ukończyła studia chemiczne w Oksfordzie (Somerville College); od 1946 była działaczką Partii Konserwatywnej; wybrana do Izby Gmin po raz pierwszy w 1958, w 1966 znalazła się w torysowskim „gabinecie cieni”; w rządzie Edwarda Heatha (1970-1974) była ministrem edukacji; w 1975 została liderem Partii Konserwatywnej, a po jej pierwszym antysowieckim przemówieniu (19 I 1976) „Krasnaja Zwiezda” nadała jej przydomek „Żelaznej Damy” (Iron Lady), który do niej przylgnął i wielce ją delektował; po wygraniu przez torysów wyborów w 1979 została pierwszą w historii Wielkiej Brytanii kobietą – premierem i sprawując tę funkcję (czterokrotnie) do 1990 okazała się też najdłużej urzędującym premierem brytyjskim w XX wieku oraz najdłużej sprawującym swoją funkcję nieprzerwanie od czasu kadencji (1812-1827) lorda Liverpool (Roberta Jenkinsona); jej nazwisko kojarzy się przede wszystkim z antyzwiązkową i leseferystyczną polityką gospodarczą („taczeryzm”), twardym stanowiskiem wobec IRA i ZSSR; po ustąpieniu z przywództwa partii, a w konsekwencji z urzędu premiera, w 1992 została (niedziedziczną) baronessą Thatcher of Kesteven, zasiadała odtąd w Izbie Lordów, a jej mąż Denis Thatcher otrzymał dodatkowo dziedziczny tytuł baroneta; występowała zdecydowanie przeciwko Traktatowi z Maastricht i zacieśnianiu integracji europejskiej; demonstracyjnie okazała solidarność z podstępnie zatrzymanym w Anglii gen. Augusto Pinochetem; otrzymała wiele doktoratów h.c., honorowych obywatelstw (m.in. Gdańska i Krakowa) oraz odznaczeń, w tym Orderu Podwiązki; zmarła w 2013 roku; wynoszona pod niebiosa przez zwolenników wolnorynkowego kapitalizmu za wyprowadzenie gospodarki brytyjskiej z głębokiej stagnacji, była postacią problematyczną dla tradycyjnych konserwatystów, wskazujących na jej klasycznie liberalne w istocie przekonania, socjologiczny atomizm („nie ma czegoś takiego jak społeczeństwo”), przyczynienie się do ruiny resztek wspólnotowości oraz tolerancję dla aktów sprzecznych z prawem naturalnym (aborcja, homoseksualizm).

40 lat temu, 17 października 1975 roku, zmarł w Rzymie, w wieku 74 lat (ur. 1 IX 1901), Jerzy Bronisław Braun, pseudonim konspiracyjny Bronisław Rogowski, poeta, dramaturg, prozaik, scenarzysta filmowy, teoretyk teatru, filozof, publicysta, harcerz i polityk; pochodził z rodziny o bogatej tradycji kulturalnej i patriotycznej; od 1913 w skautingu (autor wielu pieśni harcerskich, w tym Płonie ognisko i szumią knieje); ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej, odznaczony Krzyżem Walecznych (którego nie odebrał, uważając się wówczas za pacyfistę); jako eseista debiutował w 1921, a jako poeta rok później; w 1923 ukończył studia polonistyczne na UJ; należał do grupy poetyckiej „Helion” i był prezesem koła „Lit-Art”; w latach 1926-1928 (a następnie 1931-1934) redagował krakowski dwutygodnik „Gazeta Literacka”; przełomowym wydarzeniem w jego intelektualnej biografii było zetknięcie się w 1928 z „filozofią absolutną” (resp. racjonalizmem kreacjonistycznym) mesjanisty Józefa Marii Hoene Wrońskiego, której propagowaniu i rozwijaniu podporządkował odtąd całą swoją aktywność pisarską i publiczną; początkowo działał w Towarzystwie im. Hoene Wrońskiego, lecz po konflikcie z jego prezesem Józefem Jankowskim, interpretującym wrońskizm w duchu ezoteryczno-mistycznym, trybuną dla propagowania swojej wykładni mesjanizmu uczynił dwutygodnik (od 1937 dwumiesięcznik) „Zet”, ukazujący się pod jego redakcją w Warszawie w latach 1932-1939 (tytuł symbolizuje zasadę „Z”, czyli Piękna Absolutnego, będącego „zbiegiem celowym” zasad „X” i „Y”, czyli Dobra i Prawdy Absolutnej); żarliwy piłsudczyk i zwolennik jedynowładztwa („władza nie należy do narodu, lecz wypływa z istoty praw moralnych, a sprawować ją może tylko jednostka”), w drugiej połowie lat 30. został współredaktorem tygodnika „Merkuriusz Polski Ordynaryjny”, założonego przez monarchistę Juliusza Babińskiego i bliskiego tzw. nacjonalistom legionowym (grupa „Jutra Pracy”); współorganizator Porozumienia Młodej Prasy („Słowo”, „Prosto z Mostu”, „Myśl Polska”, „Zet” i „Merkuriusz”) mającego budować front prawicy przeciwko zagrożeniu płynącemu od „Fołksfrontu”; w 1938 stanął na czele (wraz z konserwatystą Kazimierzem M. Morawskim) utworzonej wówczas Agencji Antymasońskiej oraz został redaktorem „Biuletynu Antymasońskiego”, wskutek czego był inwigilowany przez agentów MSW (będącego ośrodkiem wpływów masońskich w obozie sanacyjnym); podczas okupacji niemieckiej już w październiku 1939 utworzył konspiracyjną Nową Polskę, z której wiosną 1940 – po połączeniu się z „Warszawianką” Jana Hoppego, „Grunwaldem” Konrada Sieniewicza i „Wspólnotą” Kazimierza Studentowicza – wyłonił się ruch społeczno-kulturalny UNIA, skupiający liczne grono intelektualistów i artystów o poglądach katolicko-narodowych (członkiem Unii był również Karol Wojtyła); w ramach tego ruchu, którego był prezesem, redagował „Kulturę Jutra” oraz kierował pracami Instytutu Europy Środkowej i Wszechnicy Narodowej; wbrew stanowisku „ortodoksyjnych” wrońskistów z prof. Paulinem Chomiczem na czele w lutym 1943 połączył Unię z chadeckim Stronnictwem Pracy, zostając członkiem jego Zarządu Głównego; wszedł także do kierownictwa Egzekutywy Naczelnej Samoobrony Społecznej (SOS) i Komisji Głównej Kierownictwa Walki Cywilnej (KWC); w czasie powstania warszawskiego stał na czele Inspektoratu Propagandy oraz BIP w Śródmieściu; był także redaktorem „Barykady Powiśla”; po upadku powstania udało mu się uniknąć niewoli i w marcu 1945 objął przewodnictwo podziemnego parlamentu – Rady Jedności Narodowej, a od 27 VI 1945 był także p.o. Delegata Rządu RP na Kraj; pod jego przewodnictwem 5 VII 1945 RJN odbyła w Krakowie ostatnie zebranie, uchwalając (antydatowany na 1 VII) opracowany przez niego i Z. Zarembę dokument, znany jako Testament Polski Walczącej; w listopadzie 1945 aresztowany wraz z żoną przez UB podczas próby przekroczenia granicy czechosłowackiej, w więzieniu przebywał do marca 1946; zwolniony, został redaktorem katolicko-narodowego „Tygodnika Warszawskiego”, a w styczniu 1948 uzyskał magisterium z filozofii na KUL; 3 IX 1948 ponownie aresztowany wraz z żoną Anną, bratem Juliuszem i całym zespołem redakcyjnym „Tygodnika Warszawskiego”; w śledztwie, nadzorowanym przez J. Różańskiego (Goldberga), przeszedł około 250 „badań”, wybito mu oko i miał dwa zawały; na rozprawie został ukarany za „harde” zachowanie odebraniem prawa do obrony, a prokurator wnosił o „wyeliminowanie go ze społeczeństwa przez wyrok śmierci”; w procesie „sojuszników Gestapo” 19 IV 1951 Wojskowy Sąd Rejonowy skazał go, na podstawie dekretu PKWN z 31 VIII 1944 o wymiarze kary dla „faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy (…) oraz zdrajców Narodu Polskiego”, na dożywocie; wyrok odbywał na Mokotowie, a następnie w Rawiczu i we Wronkach, gdzie mimo przebytego trzeciego zawału prowadził tajne wykłady dla współwięźniów i ułożył oraz zapamiętał dwa poematy; w maju 1956 obniżono mu wyrok do 12 lat więzienia i przyznano roczny urlop zdrowotny; wyrok został uchylony dopiero 12 VI 1957, a 5 V 1958 wojskowa prokuratura oczyściła go z fałszywych zarzutów; wiosną 1957 został wiceprezesem Oddziału Warszawskiego ZLP oraz KIK, gdzie zorganizował dwie sekcje: religioznawczą i filozofii polskiej; za pośrednictwem prymasa S. Wyszyńskiego przekazał dykasteriom watykańskim ponad tysiącstronicowy memoriał zawierający propozycje do schematów soborowych, a po długich staraniach otrzymał w maju 1965 paszport i wyjechał do Rzymu; dwukrotnie przyjął go na prywatnej audiencji Paweł VI; pisał artykuły do „L’Osservatore Romano”, wygłaszał prelekcje w Radio Watykańskim, brał udział w kongresach filozoficznych i teologicznych na obu półkulach, pisał i wydawał książki w językach: polskim, włoskim, francuskim, angielskim i niemieckim; był pomysłodawcą i redaktorem monumentalnego dzieła kilkudziesięciu autorów krajowych i emigracyjnych Poland in Christian Civilisation; jego ostatnim ukończonym dziełem była rozprawa Virgo Maria. Rola Marii w historii zbawienia (1975), napisana jako spełnienie votum uczynionego podczas zagrożenia karą śmierci; w 2006 odznaczony pośmiertnie Krzyżem Komandorskim OOP; mesjanizm, w jego rozumieniu, stanowić miał odpowiedź na kryzysowy stan kultury współczesnej, pogrążonej w materializmie teoretycznym i praktycznym, zwracającą umysły na powrót ku idei Boga i ideom Czystego Rozumu; miało to być możliwe dzięki odkryciu przez filozofię absolutną ontologicznych i intelektualnych warunków autokreacji (samostworzenia się) człowieka, interpretowanej jako eschatologiczny cel wskazany człowiekowi przez Chrystusa w rozmowie z Nikodemem: oportet vos nasci denuo („trzeba, abyście się na nowo narodzili”), przy czym imperatyw „powtórnych narodzin z Ducha Świętego” pojmowany jest tu nie tylko w sensie przemiany duchowo-moralnej, ale także jako nakaz transcendującego poznania intelektualnego, umożliwiającego finalnie przejście od credo do cognosco; autor postulował wytworzenie przez każdą kulturę narodową jej swoistego ideału posłanniczego; apelował o syntezę dziejowych ideałów „Polski Królewskiej” i „Polski Szlacheckiej” oraz o przezwyciężenie antynomii narodu i państwa w duchu „neonacjonalizmu posłanniczego” i „neoimperializmu konstruktywnego”, mającego doprowadzić do wytworzenia ideału „kultury ideokratycznej” (oznaczającej prymat ducha nad materią) i zbudowania przez Polskę – we współpracy z bałto-słowiańskimi narodami ościennymi – „katolickiego imperium apostolskiego, zdynamizowanego twórczo przez mesjanizm”; przyjęta w okresie wojennym formuła ideowa „unionizmu” oznaczała „unię człowieka z człowiekiem, unię pracy i kultury, unię człowieka z narodem, unię narodów w ludzkości, unię wszystkich w Chrystusie, unię człowieka i ludzkości z Bogiem”.

60 lat temu, 18 października 1955 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 72 lat (ur. 9 V 1883), José Ortega y Gasset, filozof i eseista; pochodził z kulturalnej rodziny mieszczańskiej; ukończył (mimo utraty wiary) jezuickie kolegium i uniwersytet w Deusdo oraz Uniwersytet Centralny w Madrycie, gdzie w 1904 doktoryzował się; następnie kontynuował studia w Niemczech (Lipsk, Norymberga, Kolonia, Berlin, Marburg), gdzie znalazł się pod wpływem neokantyzmu (Szkoła Marburska), lecz wypracowując swoją własną (programowo niesystemową) filozofię, nazwał ją „racjowitalizmem”, w tym sensie, iż „rozum witalny”, czyli spełniający funkcję uzasadniania aktywności człowieka, pozwala przezwyciężyć, z jednej strony, irracjonalizm witalizmu (Lebensphilosophie), z drugiej zaś strony, „ekstremalny” racjonalizm idealizmu, kulminujący w fenomenologii E. Husserla, będącej życiowo indyferentnym „poznawaniem dla poznawania”; zadaniem filozofii naszego czasu jest unaocznienie potrzeby równowagi obu elementów (witalnego i racjonalnego), tego, iż kultura musi być witalna, a życie – kulturalne oraz wielopostaciowe, tak, aby było w nim miejsce zarówno na powagę myślenia i stronę dramatyczną, jak i na spontaniczny, „festiwalowy i sportowy” sens życia, „akrobatyczną” radość gry; w 1910 objął Katedrę Metafizyki na Uniwersytecie Centralnym, którą kierował do 1936; w 1914 został wybrany do Królewskiej Akademii Nauk Moralnych i Politycznych oraz założył Hiszpańską Ligę Wychowania Publicznego o tendencji progresywno-liberalnej, proklamując „śmierć Restauracji”; w 1923 założył periodyk „Revista de Occidente”, w którym publikował większość swoich esejów; obalenie monarchii alfonsjańskiej przyjął z entuzjazmem, zakładając wraz z G. Marañónem i R. Perezem de Ayala Ugrupowanie w Służbie Republiki oraz zostając deputowanym do Kortezów i jednym z autorów republikańskiej konstytucji; już jednak po kilku miesiącach poddał nową rzeczywistość zdecydowanej krytyce, ogłaszając 9 IX 1931: ¡No es esto, no es esto! [„To nie jest to, to nie jest to!”], następnie zaś piętnując w serii artykułów Rectificación de la República (1931) antykatolicki terror partii lewicowych, otwarcie tolerowany przez władze; przestrzegał także przed zagrożeniem Hiszpanii bolszewizacją; w 1932 zaniechał aktywności politycznej, z zadowoleniem jednak przyjmując hołdy składane mu przez Falangę Hiszpańską; podczas wojny domowej zajął stanowisko niezdecydowane: najpierw (pod bezpośrednią presją fizyczną uzbrojonych bojówkarzy komunistycznych, którzy wtargnęli do jego domu) podpisał list intelektualistów „w obronie Republiki i jej ludu”, lecz przy pierwszej nadarzającej się okazji wyemigrował; powrócił do frankistowskiej Hiszpanii w 1945 na znak solidarności patriotycznej po ultimatum i wycofaniu z Madrytu ambasadorów państw koalicji antyhitlerowskiej; wskutek sprzeciwu środowisk katolickich nie otrzymał jednak proponowanej mu katedry na uniwersytecie, toteż założył w 1948 prywatny Instytut Nauk Humanistycznych; istnieją sprzeczne relacje co do jego domniemanego powrotu na łono Kościoła na łożu śmierci; bardzo wpływowe grono jego uczniów (X. Zubiri, J. Marías, P. Laín Entralgo, J. L. López Aranguren, J. Ferrater Mora, L. Díez del Corral, A. García Valdecasas) nazywane jest Szkołą Madrycką; zachodzi wyraźna i uderzająca wręcz sprzeczność pomiędzy jego publiczną działalnością w duchu republikańskim i lewicowo-liberalnym a częścią jego poglądów, wyrażanych w twórczości; z jego strony cechowała go wrogość do tradycji katolicko-hiszpańskiej (nazywanej przezeń pogardliwie „tybetanizacją”, „oligarchią śmierci” i „bezwładnym szkieletem”) oraz aprobata dla demokracji liberalnej (z gospodarką zorganizowaną w syndykaty pracujących), z drugiej zaś – jako liberał arystokratyczny – gardził ochlokratyczną „hiperdemokracją” powszechnego prawa wyborczego, będącą „wydzieliną ropiejących dusz plebejskich”; i w polityce, i w kulturze znamieniem demokracji jest „arystofobia”, czyli nienawiść do lepszych (odio a los mejores), „bunt mas”, czyli rozpychanie się w przestrzeni społecznej prymitywnego, lecz obeznanego z techniką „człowieka masowego”, panowanie przeciętności oraz marksistowski kult proletariusza; panować winna natomiast (jak rycerstwo w średniowieczu) elita „arystokratów ducha”, których koroną są geniusze – Platońscy miłośnicy prawdy (philotheamones).

275 lat temu, 20 października 1740 roku, zmarł w Wiedniu, w wieku 55 lat (ur. 1 X 1685), Karol VI Habsburg [Karl VI. Franz Joseph Wenzel Balthazar Johann Anton Ignaz von Habsburg], cesarz rzymsko-niemiecki, król Węgier (jako Karol III) i Czech (jako Karol II) oraz arcyksiążę Austrii; drugi syn cesarza Leopolda II i Eleonory Magdaleny z Wittelsbachów; po wygaśnięciu (1700) hiszpańskiej linii Habsburgów zgłosił pretensje do koron hiszpańskich, co zapoczątkowało tzw. wojnę sukcesyjną pomiędzy Francją Ludwika XIV (którego wnuk ks. Filip Andegaweński, najbliższy krewny zmarłego Karola II, odziedziczył tron hiszpański na mocy Ley de Partidas Alfonsa X Mądrego) a Austrią i jej sojusznikami (Anglia, Holandia, Portugalia, Sabaudia, Prusy), popierającymi jego pretensje; w trwającej 13 lat wojnie udało mu się dwukrotnie opanować Madryt (1704, 1710), lecz szersze poparcie zyskał jedynie w Katalonii (w Koronie Aragonu, której częścią było Księstwo Katalonii, przed unią z Kastylią obowiązywało prawo semisalickie, działające na jego korzyść); ponieważ po śmierci swego starszego brata Józefa I został cesarzem, dotychczasowi sojusznicy wycofali swoje dlań poparcie i zawarli z Francją oraz Hiszpanią pokój w Utrechcie (1713), co ostatecznie zmusiło Karola również do rezygnacji ze swoich pretensji i zawarcia z Francją pokoju w Rastatt (1714), w zamian za co otrzymał Mediolan i Neapol, acz Filipa V Hiszpańskiego uznał dopiero w 1720, zyskując przy okazji Sycylię; zdobyczy na południu Włoch musiał się jednak wyrzec na rzecz Burbonów po klęsce w wojnie sukcesyjnej polskiej (1733-1736), zatrzymując jedynie Lombardię oraz zyskując Toskanię i Parmę; jego panowanie w krajach odziedziczonych przyniosło ograniczenie swobód węgierskich (mimo tego monarchia habsburska pozostała tradycyjną monarchią stanową) oraz sukcesy w wojnach z Turcją, zawdzięczane militarnemu talentowi księcia Eugeniusza Sabaudzkiego: spod panowania otttomańskiego uwolnione zostały północna Serbia z Belgradem, Banat i Mała Wołoszczyzna (zdobycze te zostały jednak utracone w 1739); u schyłku jego panowania pod berłem Domu Habsburskiego żyło 20 milionów ludzi różnych narodowości, a dwór Karola VI uchodził za najbardziej ceremonialny w Europie; Wiedeń stał się również światową stolicą późnego baroku w sztuce sakralnej i świeckiej; cesarz był podporą papiestwa i czynił kroki na rzecz wyparcia protestantyzmu z Rzeszy; na mocy wydanej przez niego w 1713 Sankcji Pragmatycznej wszystkie kraje dziedziczne Habsburgów – połączone odtąd unią realną, a nie tylko personalną – miały przypaść jego najstarszej córce.

50 lat temu, 20 października 1965 roku, zmarł w Barcelonie, w wieku 54 lat (ur. 30 XI 1910), Jaime Bofill Bofill [katal. Jaume Bofill i Bofill], filozof tomistyczny i działacz katolicki; Katalończyk, syn poety i polityka, działacza Akcji Katalońskiej, następnie Ligi Regionalistycznej i Ligi Katalońskiej, Jaume’a Bofilla i Matesa (1878-1933); ukończył kolegium jezuickie oraz prawo na Uniwersytecie Barcelońskim; już jako student został członkiem bractwa Apostolado de Oración, skoncentrowanego na kulcie Najświętszego Serca Jezusa, którego założycielem był współtwórca Escuela Tomista de Barcelona, o. Ramón Orlandis Despuig SJ (1873-1958); sekcja, którą kierował, w 1940 przyjęła nazwę Schola Cordis Iesu; od 1943 był redaktorem przeglądu „Cristiandad”, gdzie zwalczał naturalizm i liberalizm; w 1949 doktoryzował się z filozofii na Uniwersytecie Madryckim, na podstawie tezy o pojęciu doskonałości u św. Tomasza z Akwinu; od 1951 był profesorem oraz kierownikiem Katedry Metafizyki, Ontologii i Teodycei na Uniwersytecie Barcelońskim; w 1956 założył pismo katedralne „Convivium”; w swoich dziełach koncentrował się na metafizyce osoby, broniąc też zasady autorytetu i hierarchii; dowodził także nieustającej aktualności Syllabusa św. Piusa IX.

40 lat temu, 22 października 1975 roku, zmarł w Yorku, w wieku 86 lat (ur. 14 IV 1889), Arnold Joseph Toynbee, historyk i historiozof; pracownik Departamentu Wywiadu brytyjskiego MSZ; wieloletni profesor historii oraz greki bizantyńskiej i nowożytnej na Uniwersytecie Londyńskim, pracował też w Londyńskiej Szkole Ekonomicznej oraz w Królewskim Instytucie Spraw Międzynarodowych; od 1937 członek Akademii Brytyjskiej; jego główne dzieło Studium historii liczy 12 tomów, acz posiada też jednotomową wersję skróconą; autor alternatywnej dla O. Spenglera i F. Konecznego koncepcji wielości cywilizacji (których wyróżnił 23 „pełnych” oraz 3 „poronione” i 5 „wstrzymanych w rozwoju”), przechodzących w swoim cyklu rozwojowym fazy genezy, wzrastania, załamania, dezintegracji oraz rozkładu; choć agnostyk, akcentował rolę religii w biegu cywilizacji, dawał wyraz trosce z powodu karłowacenia Europy od I wojny światowej.

10 lat temu, 23 października 2005 roku, zmarł w Pampelunie, w wieku 86 lat (ur. 11 XI 1912), Jaime del Burgo Torres, tradycjonalistyczny (karlistowski) bojownik, publicysta, historyk, prozaik, dramaturg i poeta; w 1930 został sekretarzem legitymistycznej (popierającej k.z.p. Jakuba III) Młodzieży Jakubickiej (Juventud Jaimista) i do 1936 był również przewodniczącym Studenckiego Ugrupowania Tradycjonalistycznego (AET); założył pismo „La Esperanza” (1931) i był współpracownikiem „El Pensamiento Navarro” [„Myśl Nawaryjska”]; otrzymał stopień porucznika requetés w podziemnej akademii Koła Karlistowskiego w Pampelunie oraz przeszedł szkolenie wojskowe we Włoszech Mussoliniego; w czasie Krucjaty, jako kapitan requetés w Batalionie Królewskim (Tercio del Rey), uczestniczył w próbie zdobycia Madrytu 19 VII 1936, a następnie (już jako dowódca Tercio de Begoña) zapobiegł zniszczeniu „świętego dębu” Basków w Guernice (Árbol de Guernica; Gernikako Arbola) przez falangistów; w 1937 opublikował Ideario Wspólnoty Tradycjonalistycznej, będące ideowym „brewiarzem” karlistów; jak większość karlistów nawaryjskich zaakceptował unifikację karlizmu z innymi ugrupowaniami el bando nacional w ramach Falangi Tradycjonalistycznej i w epoce frankizmu pełnił szereg funkcji publicznych: był członkiem kapituły Bractwa Rycerskiego Ochotników Krzyża, radcą stałym Fundacji Księstwa Viany, założycielem i dyrektorem (1939-1982) Biblioteki Głównej Nawarry, burmistrzem Pampeluny (1942-1944), delegatem prowincjonalnym ministerstwa informacji i turystyki (1950-1964), dyrektorem turystyki, bibliotek i kultury ludowej w Deputacji Foralnej Nawarry (1964-1982), radcą krajowym FET (następnie Movimiento), reprezentującym prowincję nawaryjską, prokuratorem (deputowanym) Kortezów VI i VII Legislatury (1958-1964); w karlizmie powojennym był zwolennikiem tzw. carloctavismo, czyli kandydatury toskańskiego arcyks. Karola Piusa Habsburga (wnuka po kądzieli Karola VII) jako «Karola VIII» i jako taki był od 1945 wiceprzewodniczącym Rady Królewskiej Królestwa Nawarry we Wspólnocie Katolicko-Monarchicznej (Comunión Católico-Monárquica), lecz pod koniec życia powrócił do głównego nurtu karlizmu; członek Królewskiej Akademii Historii, laureat Narodowej Nagrody Literackiej (1967) i kawaler Orderu Alfonsa X Mądrego.

60 lat temu, 27 października 1955 roku, urodził się w Nantes Reynald Secher, historyk, politolog, pisarz i scenarzysta; doktoryzował się i habilitował (doctorat d’État) na Sorbonie; od 1991 profesor stosunków międzynarodowych w Nantes i przewodniczący stowarzyszenia Pamięć o Przyszłości Europy (Mémoire du Futur de l’Europe); wsławiony przede wszystkim znakomicie udokumentowanym dziełem o rewolucyjnym ludobójstwie dokonanym na ludzie Wandei.

125 lat temu, 29 października 1890 roku, urodził się w Rzymie abp Alfredo kard. Ottaviani; był jedenastym z dwanaściorga dzieci w rodzinie robotniczej; święcenia kapłańskie przyjął w 1916, następnie otrzymał tytuły honorowe tajnego szambelana papieskiego (1922), prałata domowego (1927) i pronotariusza apostolskiego (1931); po studiach wykładał w kilku uczelniach katolickich i był rektorem Papieskiego Kolegium Czeskiego; w Kurii Rzymskiej był kolejno: sekretarzem Kongregacji Nadzwyczajnych Spraw Kościelnych (1928-1929), substytutem w Sekretariacie Stanu (1929-1935), asesorem w Kongregacji Św. Oficjum (1935-1953), prosekretarzem tejże kongregacji (1953-1959), jej sekretarzem (1959-1966) i wreszcie – po jej przemianowaniu – proprefektem Kongregacji Nauki Wiary (1966-1968); do godności kardynała diakona został wyniesiony w 1953, a kardynała prezbitera w 1967; w 1962 został arcybiskupem tytularnym diecezji Berea; 30 VI 1963 dokonał aktu koronacji Pawła VI; był autorem projektu schematu o Kościele w świecie współczesnym, odrzuconego i spostponowanego na Soborze Watykańskim II przez modernistyczną „konspirację nadreńską”; współsygnatariuszem (z A. kard. Bacci) Krótkiej analizy krytycznej NOM oraz autorem dwutomowej rozprawy o właściwych relacjach między Kościołem a państwem (Institutiones iuris publici ecclesiastici); był kapłanem wyjątkowo świątobliwym i wiernym swojej dewizie Semper idem („Zawsze ten sam”); ociemniały i pogrążony w smutku nad stanem chaosu w Kościele, zmarł w 1979 roku.

90 lat temu, 31 października 1925 roku, urodził się w Paryżu Roger Nimier, powieściopisarz, scenarzysta filmowy, krytyk literacki i dziennikarz; po ukończeniu w 1942 Liceum Pasteura w Neuilly (gdzie nazywano go „małym potworem inteligencji”) rozpoczął studia filozoficzne na Sorbonie, lecz pod koniec wojny zaciągnął się do 2. regimentu huzarów; intelektualny uczeń Ch. Maurrasa, był stałym współpracownikiem rojalistyczno-narodowego tygodnika „La Nation française” Pierre’a Boutanga; przywódca nieformalnej grupy literackiej „Huzarów” (Hussards) – biorącej nazwę od tytułu jego drugiej i sławnej powieści z 1950 Błękitny huzar, demonstracyjnie niepoprawnej politycznie, zuchwałej, cynicznej, afirmującej szybkość i uroki życia – skupiającej „nonkonformistów prawicy” (A. Blondin, M. Déon, J. Laurent, K. Haedens i in.), walczących z dominacją komunistów i egzystencjalistów w życiu kulturalnym i politycznym powojennej Francji, w poetyce zaś alternatywnych wobec eksperymentalnej Nouveau roman, pozbawionej intrygi, psychologii, a nawet osobowości (A. Robbe-Grillet, N. Sarrault, C. Simon); obrońca Algierii Francuskiej, wraz z innymi „Huzarami” sygnował w 1960 opublikowany w „Le Figaro” Manifest (300) Intelektualistów Francuskich, na czele z filozofem Gabrielem Marcelem i marsz. A. Juinem, będący repliką na Manifest 121 intelektualistów lewicy – na czele z M. Blachotem, J.-P. Sartre’em i M. Duras, stający w obronie wojny w Algierii, jako wojny sprawiedliwej, toczonej przeciwko „mniejszości fanatycznych rebeliantów, terrorystów i rasistów, dozbrajanych i finansowanych z zagranicy”; jego wspaniale rozwijającą się karierę literacką (F. Mauriac wróżył mu Nagrodę Nobla) przerwała tragiczna śmierć (proroczo opisana przezeń w powieści Smutne dzieci) w wypadku samochodowym na autostradzie Zachodniej, w 37 roku życia (1962).

70 lat temu, 31 października 1945 roku, zmarł w Krakowie, w wieku 61 lat (ur. 12 VIII 1884), Hieronim Jan hr. Tarnowski h. Leliwa, publicysta i działacz konserwatywno-monarchistyczny i katolicki; syn Stanisława hr. Tarnowskiego, jednego z czołowych „Stańczyków”, i Róży z Branickich, do wybuchu I wojny światowej członek stańczykowskiego Stronnictwa Prawicy Narodowej (SPN); w armii austriackiej porucznik 2. Pułku Lansjerów ks. Schwarzenberga, walczący na froncie wschodnim; w wojnie polsko-bolszewickiej oficer 8. Pułku Ułanów im. ks. Józefa Poniatowskiego, a następnie adiutant gen. Maxime’a Weyganda; współzałożyciel (z K.M. Morawskim, Konstantym hr. Platerem i in.) integralnie konserwatywnego Stronnictwa Zachowawczego (1922), a po jego „fuzji” (której nie akceptował) ze Stronnictwem Chrześcijańsko-Narodowym – również (1926) Klubu Zachowawczo-Monarchistycznego (KZ-M); współpracownik „Biuletynu Stronnictwa Zachowawczego”, rocznika „Pro Fide Rege et Lege”, „Pro Patria”, oraz „Bez Przyłbicy”; członek Rady Naczelnej efemerycznego (1926) Zjednoczenia Monarchistów Polskich, działacz Akcji Katolickiej; jako ostatni właściciel ordynacji w Rudniku nad Sanem w czasie okupacji niemieckiej ukrywał Żydów (m.in. prof. L. Erlicha); w październiku 1944 wywłaszczony i wypędzony z majątku przez „władzę” PKWN (część jego dóbr nieruchomych uratowali folwarczni chłopi); nieszczęśliwy w życiu rodzinnym, lecz bezkompromisowo wierny zasadom Religii, Etyki, Tradycji i Autorytetu, otaczał go nawet „nimb świętości”.

PMK Design
© Organizacja Monarchistów Polskich 1989–2024 · Zdjęcie polskich insygniów koronacyjnych pochodzi z serwisu replikiregaliowpl.com.