Kalendarzyk reakcjonisty — styczeń

Jacek Bartyzel

500 lat temu, 1 stycznia 1515 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 52 lat, Ludwik XII [Louis XII] z dynastii Walezjuszy (linia Valois-Orléans), zwany Ojcem Ludu (le Père du Peuple), „Synem Ludu”, „Królem Chłopów”, „Ojcem Ojczyzny”, Sprawiedliwym i Wielkim; prawnuk króla Francji Karola V Mądrego, syn księcia-poety Karola I Orleańskiego, od 1465 roku książę Orleanu; jego pierwsze małżeństwo – z Joanną Francuską (córką Ludwika XI, beatyfikowaną w 1742 i kanonizowaną w 1950), ułomną i garbatą – nie było skonsumowane i zostało anulowane w 1498 przez papieża Aleksandra VI; w 1488 wszczął rebelię przeciwko królowi Karolowi VIII, jako obrońca niezależności Bretanii (i konkurent do ręki Anny Bretońskiej); pokonany 28 VII 1488 w bitwie pod Saint-Aubin-du-Cormier, został na trzy lata uwięziony w wieży zamku Bourges, gdzie nie szczędzono mu upokorzeń (o jego wielkoduszności i rozumie stanu świadczy, że kiedy jego pogromca, marszałek de la Trémoille, przyniósł mu wieść o śmierci króla, poprzedzonej zgonami trzech jego synów, co Ludwika czyniło niespodziewanie sukcesorem tronu, położywszy dłoń na ramieniu strwożonego wodza rzekł: „Wierzę, panie Trémoille, że służyć będziesz koronie z równą jak zawsze lojalnością”, a zwracając się do dworzan dodał: „Niegodnym było honoru króla Francji mszczenie uraz księcia Orleanu”); będąc z mocy prawa od 7 IV 1498 roku królem Francji, ukoronowany został 27 V; kontynuował ekspansywną politykę swojego poprzednika na Półwyspie Apenińskim, podbijając (1499) Księstwo Mediolańskie i stając się jego księciem (z dwumiesięczną przerwą w 1500) do 1512 roku, i zdobywając Genuę, nie udało mu się natomiast wydrzeć na dłużej z rąk hiszpańskich Królestwa Neapolu (acz w latach 1501-1504 był jego królem); mimo odniesienia w 1512 zwycięstwa nad armią hiszpańsko-papieską pod Rawenną, jeszcze w tym samym roku Francuzi zostali wyparci z Włoch przez wojska Świętej Ligi (Państwo Kościelne, Wenecja, kantony szwajcarskie, Hiszpania i Anglia), a w 1513 pokonani przez Szwajcarów pod Novarą; w rządzeniu królestwem słynął z obrony uciśnionych i wstrzemięźliwości w nakładaniu ciężarów podatkowych (tytuł „Ojca Ludu” nadały mu Stany Generalne w 1506 roku); jego śmierć symbolizuje przejście od średniowiecznej monarchii korporacyjnej, umiarkowanej i mieszanej, zasięgającej rady Stanów – opisanej przez największego teoretyka francuskiej la monarchie mixte jego czasów, abpa C. de Seyssela – do nowożytnej monarchii absolutnej, zainaugurowanej przez linię Valois-Orléans-Angoulême, a rozwiniętej przez Burbonów.

10 lat temu, 1 stycznia 2005 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 87 lat, ks. Federico Suárez Verdeguer, historyk i autor dzieł z dziedziny duchowości i mariologii (tłumaczonych na język polski); od 1940 roku numerario Opus Dei, wyświęcony w 1948; od tego samego roku kierownik Katedry Historii Nowożytnej i Współczesnej na uniwersytecie w Santiago de Compostella; w 1955 roku przeniósł się do Pampeluny, gdzie przez pięć lat był pierwszym dziekanem Szkoły Historycznej Studiów Powszechnych Nawarry, a od 1960 – profesorem Wydziału Filozofii i Literatury Uniwersytetu Nawaryjskiego; specjalizował się w historii przejścia od Antiguo do Nuevo Régimen i myśli tradycjonalistycznej XIX wieku; bliski karlistom, lecz mianowany przez gen. F. Franco opiekunem duchowym D. Juana Carlosa de Borbón stał się odtąd siłą rzeczy juancarlistą; od 1975 roku do śmierci kapelan Domu Królewskiego.

70 lat temu, 3 stycznia 1945 roku, zmarł w Żółwinie k. Milanówka, w wieku 68 lat, Ferdynand Antoni Ossendowski h. Lis, pisarz, dziennikarz i podróżnik; jego rodzina miała korzenie tatarskie; z wykształcenia fizyk i chemik, był krótko docentem na Uniwersytecie Technicznym w Tomsku; w 1905 roku aresztowany i skazany na karę śmierci za organizowanie w Harbinie protestów przeciwko rosyjskim represjom w Królestwie Polskim (ostatecznie, po ułaskawieniu, skazany na półtora roku twierdzy); w 1909 roku został współpracownikiem, a następnie redaktorem polskiego „Dziennika Petersburskiego”; od 1918 roku walczył z bolszewikami po stronie Białych, najpierw (w Omsku) jako doradca adm. A. Kołczaka, później (po przedostaniu się do Mongolii) – wypełniając bliżej nieznane misje na rzecz (być może współpracował też z wywiadem japońskim) dowódcy Azjatyckiej Dywizji Konnej, barona Ungerna (R.N. von Ungern-Sternberg); przekazał na Zachód tzw. dokumenty Sissona, wykazujące agenturalne powiązania Lenina i innych bolszewików z Niemcami (przez niektórych uważane za sfałszowane); popularne jest też przekonanie, że znał miejsce ukrycia wielkiego skarbu barona, mającego sfinansować kolejną wojnę z bolszewikami; do Polski powrócił w 1922 roku, z rozmachem (77 książek) kontynuując pracę literacką, głównie powieści w konwencji „romansu podróżniczego”; międzynarodową sławę przyniosła mu zwłaszcza (opublikowana najpierw w języku angielskim i w Nowym Jorku) książka Zwierzęta, ludzie, bogowie, inspirująca również, ze względu na warstwę ezoteryczną („hiperborejski” mit Agarthy i „Króla Świata”), tzw. tradycjonalistów integralnych ze szkoły perenialistycznej (R. Guénon); był najpopularniejszym w świecie po H. Sienkiewiczu pisarzem polskim; w 1936 roku otrzymał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury; podczas okupacji niemieckiej wstąpił (II 1943) do konspiracyjnego Stronnictwa Narodowego, konwertował również (z formalnie wyznawanego luteranizmu) na katolicyzm; niedługo przed śmiercią zniszczył skrupulatnie swoje archiwum; w kilka tygodni po jego zgonie jego szczątki zostały zbezczeszczone przez oddział NKWD, dla upewnienia się, czy autor demaskatorskiej biografii Lenina jest martwy; w 1951 roku nakazano wycofanie i zniszczenie jego wszystkich dzieł z bibliotek.

50 lat temu, 4 stycznia 1965 roku, zmarł w Londynie, w wieku 76 lat, Thomas Stearns Eliot, poeta, dramaturg, krytyk literacki i eseista; w literaturze uczestnik ruchu modernistycznego, reprezentant imażyzmu i odnowiciel dramatu poetyckiego; urodzony jako Amerykanin i wychowany w unitarianizmie, po studiach filozoficznych (oraz sanskrytu) na Harvardzie i Sorbonie (u H. Bergsona) wyemigrował (1914) do Anglii; w 1916 napisał pracę doktorską o filozofii F.H. Bradleya, lecz jej nie obronił; większość życia przepracował w londyńskim banku Lloyda, a następnie w wydawnictwie Faber & Faber; opublikowanie w 1922 roku poematu Ziemia Jałowa (radykalnie skróconego względem wersji autorskiej przez Ezrę Pounda) jest uważane za przełomowe wydarzenie w historii poezji współczesnej; w 1927 roku konwertował na anglikanizm i przyjął poddaństwo brytyjskie; „klasycysta w literaturze, rojalista w polityce i anglokatolik w religii” (w późniejszym okresie swoją religijność określał jako kombinację katolickiej umysłowości, kalwińskiego dziedzictwa i purytańskiego temperamentu); członek Stowarzyszenia Króla Karola Męczennika, krytyk demoliberalizmu, piewca „społeczeństwa chrześcijańskiego”, sympatyk Action Française; kawaler wielu orderów i laureat wielu nagród, w tym literackiej Nagrody Nobla (1948); dziś notorycznie „lustrowany” za myślozbrodnię „antysemityzmu”.

550 lat temu, 5 stycznia 1465 roku, zmarł w Amboise (Dolina Loary), w wieku 70 lat, Karol I Orleański [Charles I^er d’Orléans] z dynastii Walezjuszy, rycerz i poeta; wnuk króla Francji Karola V Mądrego, bratanek Karola VI Szalonego, syn ks. Ludwika I Orleańskiego (szefa patriotycznej partii Armaniaków, zamordowanego w 1407 roku na ulicach Paryża przez ludzi księcia Burgundii, Jana bez Trwogi), ojciec Ludwika XII „Ojca Ludu”; od 23 XI 1407 książę Orleanu, hrabia Valois i Blois; ranny w bitwie pod Azincourt i wzięty przez Anglików do niewoli, spędził w niej aż 25 lat (za jego uwolnienie żądano astronomicznej sumy 220 000 ecu w złocie); resztę życia spędzał zazwyczaj w Blois; kawaler Orderu Złotego Runa; jeden z najwybitniejszych poetów melancholijnej, jak on, „jesieni średniowiecza”, tworzył głównie ronda (400), ballady (102) i pieśni (131), tłumaczone na język polski przez Jacka Kowalskiego.

5 lat temu, 6 stycznia 2010 roku, zmarł w Aibar (Nawarra), w wieku 78 lat, Juan Indave Nuin, poeta, dziennikarz i publicysta; karlista, członek Comunión Tradicionalista Carlista (CTC), z której listy kandydował w 2004 do Senatu; doktoryzował się z dziennikarstwa na Uniwersytecie Nawaryjskim; od 1966 roku redaktor, a w latach 1971-1979 dyrektor dziennika „El Pensamiento Nawarro” [„Myśl Nawaryjska”] oraz przeglądu „Montejurra”; dziennikarz Radia Requeté, w którym miał codzienny program Pamplona Flash; laureat Nagrody Krajowego Stowarzyszenia Prasowego „Teobaldo” (2009).

5 lat temu, 8 stycznia 2010 roku, zmarł w mieście Meksyk, w wieku 98 lat, Carlos Athié Carrasco, działacz narodowo-katolicki, prawnik i socjolog; pochodzenia libańskiego (jego dziadek był jeszcze poddanym sułtana tureckiego); w 1937 roku współzałożyciel Narodowego Związku Synarchistycznego (UNS); po rozłamie w UNS na przełomie 1944/45 roku pierwszy przywódca (jefe nacional) „dysydenckiego”, lecz wiernego tradycjonalistycznej linii odłamu, zwanego potocznie (od akronimu jego imienia i nazwisk) UNS-CAC, a zarazem ostatni mianowany przez konspiracyjną Bazę, związaną z Episkopatem; nie zdołał zapobiec marginalizacji ruchu i w 1947 roku ustąpił; po wycofaniu się z polityki był wieloletnim pracownikiem Meksykańskiego Instytutu Ubezpieczeń Społecznych.

90 lat temu, 10 stycznia 1925 roku, zmarł w Elvas (Alentejo), w wieku 37 lat, António Maria de Sousa Sardinha, poeta, eseista, historyk, najwybitniejszy monarchistyczny myśliciel polityczny w XX-wiecznej Portugalii; jako poeta (i protegowany symbolisty Eugenia de Castro e Almeida) debiutował, mając 15 lat; ukończył prawo na uniwersytecie w Coimbrze; jako przeciwnik liberalnej monarchii konstytucyjnej (1834-1910), był zrazu przychylny republice i skłaniał się ku anarchosyndykalizmowi G. Sorela, lecz natychmiast po przewrocie republikańskim (5 X 1910) zwrócił się ku koncepcji monarchii, ale innego typu niż dotychczas istniejąca: organicznej, tradycyjnej, antyparlamentarnej, antykonstytucyjnej, antyliberalnej, ludowej, zdecentralizowanej i przywracającej „starożytną wolność luzytańską”, z autonomicznymi municypiami i korporacjami oraz reprezentacją Trzech Stanów: duchowieństwa, szlachty i ludu; w 1914 roku utworzył (wraz z H. Raposo, A. de Monsarazem, L. de Almeida Bragą, J. Pequito Rebelo i in.) ruch metapolityczny Integralizm Luzytański (Integralismo Lusitano) oraz czasopismo „A Nação Portuguesa” [„Naród Portugalski”]; podobnie jak Ch. Maurras we Francji dokonał syntezy nacjonalizmu z monarchizmem, ale nie na gruncie agnostycznego pozytywizmu, lecz katolickiego tradycjonalizmu; wróg masonerii i judaizmu, obrońca Świętej Inkwizycji oraz jeden z pierwszych propagatorów objawień maryjnych w Fatimie; współpracował (jako deputowany z listy monarchistycznej) z prawicowym prezydentem Sidoniem Paisem, który powstrzymał prześladowania katolików, lecz po zamordowaniu (14 XII 1918) prezydenta przez masona i po klęsce powstania monarchistycznego (tzw. Monarchia Północna) w styczniu-lutym 1919 roku (mianowany przez władze powstańcze gubernatorem cywilnym Porto Alegre) musiał emigrować do Hiszpanii; nawiązał tam przyjaźnie osobiste i ideowe z tradycjonalistami karlistowskimi (J. Vázquez de Mella) i alfonsjańskimi (R. de Maeztu); antyiberysta w sensie wchłonięcia Portugalii przez Hiszpanię, opowiadał się wszelako za Sojuszem Peninsularnym i konfederacyjną Wspólnotą Hiszpańską (Comunidade Hispânica) na gruncie katolicyzmu obu monarchii; w 1920 roku podjął decyzję o połączeniu Integralizmu Luzytańskiego ze starą Partią Legitymistyczną („miguelistyczną”), co jednak wywołało secesję „manuelistów” (zwolenników obalonego w 1910 roku «Emanuela II»), którzy utworzyli Portugalską Akcję Rojalistyczną; amnestionowany, po powrocie do Portugalii (1922) zaczął wydawać dziennik „A Monarquia”, podejmując też współpracę z przeglądem „Lusitânia”.

70 lat temu, 10 stycznia 1945 roku, zmarł w Trins k. Innsbrucku (Tyrol), w wieku 67 lat, Rudolf Borchardt, dwujęzyczny (niemiecki i włoski) poeta i eseista; syn żydowskiego kupca z Królewca (już ochrzczonego), młodość spędził w Moskwie, a następnie w Berlinie; w 1898 roku związał się z elitarnym George-Kreis (symbolisty Stefana George); poeta doctus, wyznający platońską koncepcję poezji wieszczej twórcy „nawiedzonego i opętanego przez boga”; od 1903 roku mieszkał we Włoszech (które uważał za najbardziej konserwatywny kraj świata), w willi koło Lukki, gdyż w Niemczech nie miał „czym oddychać”; posiadał jednak niemiecko-pruską świadomość narodową („Nie stałbym się tym, kim się stałem, gdybym nie był wychowankiem pewnego pruskiego nauczyciela, który wychował mnie w tradycji życia ewangelicznego i wierności królowi”) i w 1914 roku zgłosił się na ochotnika do wojska; estetyzujący monarchista (przez krytyków lewicowych zaliczany do nurtu „arystokratycznego faszyzmu”), po 1918 roku nadzieje na „twórczą Restaurację” (schöpferischen Restauration) wiązał z osobą księcia Ruprechta Bawarskiego [króla Anglii, Szkocji i Irlandii w latach 1919-1955 oraz króla Bawarii w latach 1921-1955]; w sierpniu 1944 roku aresztowany (wraz z żoną) przez SS, zmarł w obozie przejściowym.

10 lat temu, 15 stycznia 2005 roku, zmarł w Cheverly (Maryland), w wieku 57 lat, Samuel Todd Francis, dziennikarz i publicysta; absolwent Uniwersytetu Johna Hopkinsa i Uniwersytetu Północnej Karoliny w Chanel Hill, gdzie był uczestnikiem „konspiracji” południowych agrarystów pod wodzą Walkera Percy’ego i w 1979 roku uzyskał doktorat z historii współczesnej; w latach 1977-1981 analityk polityczny w Heritage Foundation, a następnie (do 1986) asystent senatora z Płn. Karoliny, Johna P. Easta; felietonista „The Washington Times” (1986-1991), współpracownik „The Modern Age” i „The Chronicles”; współwydawca (od 2001) organu Towarzystwa Karola Młota (Charles Martel Society) „The Occidental Quarterly”; prezbiterianin; zaliczany do grona paleokonserwatystów oraz reprezentant „trzeciej szkoły konserwatyzmu” (Third School Conservatism), który nie wierzy już w odbudowanie klasycznego republikanizmu (gdyż większość Amerykanów nie potrafiłaby już żyć poza instytucjami Lewiatana), który należy zastąpić nacjonalizmem pod hasłem America First!, opartym o mit narodu jako wspólnoty kulturowej i stawiającym sobie za cel obalenie władzy elity menedżerskiej i zastąpienie jej nową, wywodzącą się z klasy średniej; nieubłagany wróg multikulturowej „anarcho-tyranii”, pop-kultury, globalistycznego kapitalizmu oraz tzw. neokonserwatystów i ich awanturniczej polityki imperialnej, po napaści USA na Irak zredagował antywojenną antologię, która ukazała się już po jego śmierci.

15 lat temu, 17 stycznia 2000 roku, zmarł w Udine, w wieku 56 lat, Giancarlo Giurovich, filozof polityki; uczeń Augusto Del Noce, ukończył filozofię w Trieście; profesor historii filozofii polityki na uniwersytecie w Udine i historii doktryn politycznych w Akademii Wojskowej w Modenie, członek Międzynarodowego Instytutu „Antonio Rosmini” w Bolzano, redaktor „Instaurare omnia in Christo”; badacz gnostycyzmu; tradycjonalista katolicki, współpracownik hiszpańskich karlistów.

100 lat temu, 18 stycznia 1915 roku, urodził się w Porto gen. Kaúlza Oliveira de Arriaga, wojskowy, geostrateg, polityk i pisarz polityczny; wieloletni bliski współpracownik premierów A. Salazara i M. Caetano, profesor Instytutu Wyższych Studiów Wojskowych, w schyłkowym okresie autorytarnego Nowego Państwa (1970-1973) naczelny dowódca sił zbrojnych w Mozambiku podczas wojny z rebelią marksistowsko-leninowskiego FRELIMO, wspieraną przez ZSSR, Chiny i Kubę (Guerra de Ultramar); po rewolucji 1974 roku próbował odbudować postsalazarystowską prawicę chrześcijańsko-narodową, stając na czele (1977-1997) Niezależnego Ruchu na rzecz Rekonstrukcji Narodowej / Partia Prawicy Portugalskiej (MIRN/PDP), kandydując także z jej ramienia na urząd prezydenta; od 1966 roku członek Rady zakonu rycerskiego Ordem de Cristo; zmarł w 2004 roku.

30 lat temu, 19 stycznia 1985 roku, zmarł w Palo Alto (Stanford, Kalifornia), w wieku 84 lat, Eric Voegelin [właśc. Erich Hermann Wilhelm Vögelin], historyk idei politycznych i filozof polityki; pochodził z mieszczańskiej rodziny (ojciec, inżynier budowlany – Niemiec; matka, nauczycielka – Austriaczka; w niektórych opracowaniach można spotkać niepopartą żadnymi dowodami informację o ich pochodzeniu żydowskim, natomiast sam Eric zdawał się wierzyć, że wskutek pomyłki szpitalnej nie był wychowywany przez swoich genetycznych rodziców) poddanych cesarza niemieckiego, która w 1910 przeniosła się do Wiednia; z ojcem, zagorzałym zwolennikiem A. Hitlera i członkiem NSDAP (prohitlerowska była również rodzina jego żony), zerwał definitywnie kontakty w 1938 roku; jako młodzieniec (1919) przez dwa miesiące uważał się za marksistę i socjaldemokratę (z „czerwonego morza” wyprowadził go M. Weber); w 1919 roku podjął studia z zakresu nauki o państwie na Wydziale Prawa Uniwersytetu Wiedeńskiego, gdzie jego wykładowcami byli m.in. H. Kelsen i O. Spann; uczęszczał też na prywatne seminarium L. von Misesa oraz należał do „Kręgu Ducha” (Geist-Kreis) F.A. von Hayeka i J.H. von Fürtha; od 1923 studia kontynuował w Berlinie i Heidelbergu, rozpoczynając jednocześnie pracę na Uniwersytecie Wiedeńskim jako asystent Kelsena; w 1922 odbył podróż naukową do Oksfordu, w latach 1924-1926 przebywał jako stypendysta w USA, a 1926-1927 na Sorbonie, po czym się habilitował; w latach 30. analizował (krytycznie) koncepcje rasistowskie (mimo to, już pod dojściu Hitlera do władzy, sondował nazistowskich profesorów: A. Baeumlera i E. Kriecka co do możności uzyskania katedry w Rzeszy, naiwnie sądząc, że jego naukowa analiza rasy może stać się przedmiotem swobodnej dyskusji akademickiej) oraz współpracował jako publicysta z popierającymi państwo chrześcijańsko-autorytarne pismami „Wiener Zeitung” i „Neue Freie Presse”; po uzyskaniu tytułu profesora zwyczajnego został dyrektorem Wydziału Politologii na wiedeńskiej Volkhochschule; w tym okresie dokonało się również, z różnych inspiracji (mistyczno-poetycki George-Kreis, M. Scheler, encyklika Quadragesimo anno Piusa XI, francuscy neotomiści i augustyniści), jego „otwarcie na transcendencję”, skutkujące krytyką „religii politycznych”, na czele z narodowym socjalizmem; po Anschlussie Austrii (12 III 1938) relegowany z uniwersytetu i zagrożony aresztowaniem, wyjechał do Szwajcarii, a stamtąd (przez Francję) do USA; przez rok wykładał na Harwardzie, następnie na uniwersytecie stanowym Alabamy, a od 1942 podjął pracę na mało wówczas prestiżowym uniwersytecie stanowym Luizjany w Baton Rouge, gdzie powstała większość jego fundamentalnych prac; w 1944 otrzymał wraz z żoną obywatelstwo amerykańskie; w 1955 roku odwiedził po raz pierwszy po wojnie Niemcy, a w 1958 objął kierownictwo Instytutu Nauk Politycznych na Uniwersytecie Ludwika-Maksymiliana w Monachium; przyjęty w Niemczech bardzo chłodno, szczególnie z powodu ataków na („intelektualnego oszusta”) Marksa (ale również rozczarowując życzliwych mu katolików krytyczną oceną roli Kościoła w III Rzeszy), w 1969 roku powrócił do Ameryki, wiążąc się z republikańskim think tankiem Instytutu Hoovera na uniwersytecie w Stanford; gościnnie wykładał w następnej dekadzie na prawie wszystkich kontynentach i otrzymał sześć tytułów honoris causa; jeden z największych (jeśli nie największy) filozofów polityki XX wieku, ignorowany (jako „teolog”) przez politologów-rzemieślników pracujących w tym, co można dotknąć rękami, lecz poważany w wyższych rejonach Akademii, acz znany na ogół wybiórczo, zwłaszcza jako autor tezy (ważnej, ale wcale nie centralnej w jego myśli) o gnostyckim skażeniu całej nowożytności (ostatnie 700 lat to historia intelektualnego błędu), immanentyzującej na różne sposoby eschaton (w najbardziej radykalnej wersji – nazizm i marksizm, w bardziej umiarkowanej – demoliberalizm); twórca antypozytywistycznego i noetycznego paradygmatu (alternatywnego wobec dominujących współcześnie ujęć kwestii jedności i wspólnoty politycznej: „państwowego” i „systemowego”) w nauce o polityce („nowej”, lecz w istocie „odnawiającej” klasyczną), w której centralną kategorią jest ład/porządek („ład” jako idealny, transcendentny, paradygmatyczny wzorzec, „porządek” jako jego sensualno-materialne urzeczywistnienie w „zmiennym widmie innej rzeczy”), odkrywany przez rozum noetyczny (filozofia, zwłaszcza Platon) bądź przez Objawienie (chrześcijaństwo, zwłaszcza św. Paweł), urzeczywistniający się w historii („porządek historii jest historią porządku”) podług różnych konceptów reprezentowania egzystencjalnego we wspólnocie i w różnych trybach odnoszenia tej reprezentacji do prawdy; adorowany zrazu przez konserwatystów, sam nigdy nie określał się tym mianem, uważając każdą opcję stricte polityczną za przejaw ideologii (a więc zsekularyzowanej gnozy), a później krytykowany przez nich (zwłaszcza przez katolików-tomistów, jak F.D. Wilhelmsen, ale i protestantów) za dwuznaczne podejście do chrześcijaństwa (historyczność Wcielenia i Zmartwychwstania była dla niego zagadnieniem drugorzędnym wobec duchowego „doświadczenia transcendencji”); w formalnym sensie był luteraninem (acz ślub wziął w zborze reformowanym) i w tym obrządku został pochowany; według świadectwa żony, na łożu śmierci powiedział: „w końcu zrozumiałem chrześcijaństwo”, a na jego życzenie na jego pogrzebie odczytano ustępy z 1 J 2, 15-17 i J 12, 24-25; całość jego dorobku została wydana w latach 1990-2009 w 34 tomach (w tym 8 tomów niewydanej za życia Historii idei politycznych).

30 lat temu, 22 stycznia 1985 roku, zmarł w Wiltshire (Płd.-Zach. Anglia), w wieku 85 lat, Sir Arthur Wynne Morgan Bryant, teoretyk konserwatyzmu i historyk; felietonista „The Illustrated London News”, współzałożyciel Klubu Książki Prawicowej, członek honorowy konserwatywnego Monday Club; jako historyk specjalizował się w biografistyce, zwłaszcza epoki Restauracji (biografie Karola II i Samuela Pepysa), ale w jego szerokich zainteresowaniach mieścił się również średniowieczny angielski teatr misteryjny (peagents, czyli scena ruchoma); obrońca „ducha angielskiego”, jeden z ostatnich reprezentantów „toryzmu wysokiego” (High Toryism) – arystokratycznego, nostalgicznego wobec społeczeństwa agrarnego, antykapitalistycznego i antydemokratycznego (demokracja to rządy fools and knaves).

50 lat temu, 24 stycznia 1965 roku, zmarł w Londynie, w wieku 90 lat, Sir Winston Leonard Spencer Churchill, mąż stanu, mówca, historyk i pisarz; pochodził z bocznej linii rodu Spencerów-Churchillów; potomek wielkiego wodza Johna Churchilla, który wszelako zdradził prawowitego króla Jakuba II, a od uzurpatora otrzymał tytuł 1. księcia Marlborough; syn (niedziedzicznego) lorda Randolpha Churchilla, którego błyskotliwie rozwijającą się karierę polityczną przerwała choroba (syfilis) i wczesna śmierć, oraz słynnej z urody (i małżeńskiej niewierności oraz licznych romansów) córki amerykańskiego finansisty, „Jennie” Jerome; po ukończeniu Akademii Wojskowej w Sandhurst służył (do 1899) w 4 regimencie huzarów Królowej w Indiach, na Kubie i w Sudanie; po wystąpieniu z wojska kandydował (bez powodzenia) do parlamentu, a następnie został korespondentem wojennym podczas II wojny burskiej, gdzie dostał się do niewoli, z której uciekł, przechodząc pieszo 480 km (po czym brał udział w zdobywaniu Pretorii); w 1900 dostał się po raz pierwszy (z ramienia konserwatystów) do Izby Gmin, gdzie zrazu związał się z frakcją (The Hughligans) wybitnego teoretyka konserwatyzmu (tłumaczonego na polski) Hugh Cecila; jako zwolennik wolnego handlu i przeciwnik protekcjonistycznych koncepcji wpływowego lidera frakcji unionistów – Josepha Chamberlaina, po zwycięstwie w partii jego programu opuścił w 1904 roku konserwatystów, przenosząc się do Partii Liberalnej; ponownie wybrany, już z ramienia tej partii, w 1906 roku, rozpoczął karierę w gabinetach liberałów, jako: podsekretarz stanu w ministerstwie kolonii, przewodniczący zarządu handlu (1908), minister spraw wewnętrznych (1910) i wreszcie (1911) Pierwszy Lord Admiralicji; zreformował Royal Navy, lecz musiał podać się do dymisji po katastrofie, jaką okazała się inwazja na półwysep Gallipoli (1915); do rządu (D. Lloyd George’a) powrócił dopiero w 1917, jako minister uzbrojenia, a następnie wojny; po wybuchu rewolucji bolszewickiej podjął decyzję o interwencji brytyjskiej po stronie rosyjskiej kontrrewolucji, kreując się na „drugiego Burke’a”, wzywającego do zduszenia bolszewizmu w zarodku – niestety bez powodzenia; w 1921 został ministrem kolonii, lecz po dwóch przegranych kampaniach wyborczych zdecydował się opuścić tym razem liberałów; do parlamentu powrócił w 1924 jako kandydat niezależny, a rok później oficjalnie powrócił do Partii Konserwatywnej; jako kanclerz skarbu, mianowany (1924) przez premiera S. Baldwina, dążył (bez powodzenia) do przywrócenia pełnej wymienialności funta na złoto; w tym okresie wypowiadał się wielokrotnie z niekłamanym entuzjazmem o B. Mussolinim i reformach faszystowskich (zapewne dlatego dwie dekady później kazał go zabić); po klęsce konserwatystów w 1929 roku znalazł się na bocznym torze (również w partii), z konieczności zatem poświęcając się głównie pracy pisarskiej; od 1936 zdecydowanie krytykował politykę appeasementu wobec A. Hitlera i III Rzeszy; po wybuchu II wojny światowej wszedł do gabinetu N. Chamberlaina ponownie jako Pierwszy Lord Admiralicji; po podaniu się do dymisji przez premiera (10 V 1940) stanął na czele koalicyjnego gabinetu wojennego, oferując narodowi w pierwszym przemówieniu tylko „krew, trud, pot i łzy” (blood, toil, tears and sweat), a w przededniu bitwy o Anglię zapowiadając: „Obronimy naszą Wyspę bez względu na cenę, będziemy walczyć na plażach, będziemy walczyć na lądowiskach, będziemy walczyć na polach i na ulicach, będziemy walczyć na wzgórzach, nigdy się nie poddamy”; ceną za pokonanie Niemców okazała się jednak utrata przez Wielką Brytanię pozycji pierwszorzędnego mocarstwa światowego na rzecz USA (niektórzy historycy nazywają go nawet „grabarzem” Imperium Brytyjskiego); jeszcze w trakcie konferencji Wielkiej Trójki w Poczdamie przegrał wybory parlamentarne; jako lider opozycji przez następne sześć lat, opowiadał się za utworzeniem „Stanów Zjednoczonych Europy”, a 5 III 1946, w słynnym przemówieniu z Fulton (Missouri, USA) użył słynnej frazy o zapadnięciu w poprzek Europy „żelaznej kurtyny”; po zwycięskich dla konserwatystów wyborach powrócił do władzy w październiku 1951 roku, lecz w kwietniu 1955 ustąpił z powodów zdrowotnych, wycofując się już po raz ostatni definitywny z życia politycznego (urząd premiera i funkcję lidera partii przekazał A. Edenowi; zasiadał jedynie do 1964 w Izbie Gmin); w ostatnich latach życia poświęcał się intensywnie malarstwu; miłośnik whisky, cygar i tabaki; głównie za sześciotomową historię II wojny światowej otrzymał w 1953 roku literacką Nagrodę Nobla; w tym samym roku otrzymał tytuł szlachecki „Sir” oraz Order Podwiązki; nie przyjął natomiast (w 1955) tytułu książęcego, aby umożliwić synowi karierę w Izbie Gmin; w 1963 został pierwszym w historii obywatelem honorowym USA; jego pogrzeb był największą w XX-wiecznej Anglii publiczną ceremonią funeralną, a w plebiscycie organizowanym przez BBC w 2002 roku został uznany za najwybitniejszego Brytyjczyka wszechczasów.

200 lat temu, 28 stycznia 1815 roku, urodził się w Lyonie Antoine-Joseph-Elisée-Adolphe Blanc de Saint-Bonnet, filozof, socjolog, teoretyk metapolityki i nomokracji (rozumianej jako zgodność autorytetu politycznego z prawem naturalnym i boskim); pochodził ze starego patrycjatu mieszczańskiego Lyonu; w dzieciństwie – jak sam wspominał – „żył jak dzikus, błądząc po lasach”; w liceum, pod wpływem swego nauczyciela filozofii, ks. Noirota, skłaniał się ku ontologizmowi, lecz później, pod wpływem ks. J.-J. Gaume’a, przyjął stanowisko tomistyczne; podczas studiów (prawniczych) w Paryżu jego mentorem był (również pochodzący z Lyonu) romantyczny mesjanista i rojalista Pierre-Simon Ballanche; w wieku 26 lat odniósł wielki sukces trzytomową pracą o „jedności duchowej” rozumu i Objawienia, pochwalony przez ówczesnego „dyktatora” filozoficznego Francji – Victora Cousina – i udekorowany Legią Honorową przez ministra wychowania publicznego – N.-A. de Salvandy’ego; jako myślicielowi politycznemu sławę przyniosło mu z kolei dzieło Restauracja francuska (1851), w której druzgocącej krytyce poddał zarówno protestantyzm, jak i racjonalizm („inteligencja poza rozumem”), liberalizm („przyczajony ateizm”), russoizm („człowiek rodzi się zły, a Kościół go naprawia”), rewolucję („najpotężniejsze kłamstwo, jakie pojawiło się na ziemi”), demokrację i kapitalizm („industrializm” pożera jednostki, przede wszystkim robotników, przy współudziale „barbarzyństwa nauki”), jak socjalizm („teza o niepokalanym poczęciu człowieka”), traktując jako szczególnie niebezpieczny tzw. socjalizm chrześcijański, oraz broniąc monarchii tradycyjnej i arystokracji; ultramontanin (broniący na długo przed zdefiniowaniem tego dogmatu nieomylności papieskiej), tradycjonalista i legitymista burboński, który do doktryny monarchicznej wniósł silny pierwiastek prowidencjalistycznej i apokaliptycznej teologii historii (związanie z ideą upadku w grzech pierworodny i odkupienia); jego sławie za życia, jako największego z Doktorów Kontrrewolucji w połowie XIX wieku („intelektualnego króla epoki” według L. Bloy), odpowiada niemal doszczętne zapomnienie na długie lata po śmierci; zmarł w 1880 roku.

10 lat temu, 30 stycznia 2005 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 95 lat, Manuel Cerezales González, dziennikarz, publicysta i krytyk literacki; Galisyjczyk; requeté w czasie wojny domowej; od 1938 roku redaktor karlistowskiego przeglądu „Misiów”, w epoce frankizmu kolejno dyrektor dziennika „Espada”, wicedyrektor „Informaciones”, dyrektor galicyjskiego „Faro de Vigo” i wicedyrektor organu kombatantów „El Alcázar”; współorganizator Kongresów Dziennikarzy Katolickich; prywatnie, od 1946 roku mąż znanej powieściopisarki Carmen Laforet (1921-2004), z którą miał pięcioro dzieci (w separacji od 1970).

5 lat temu, 31 stycznia 2010 roku, zmarł w Sewilli, w wieku 88 lat, Antonio Segura Ferns, chemik, ekonomista i filozof; bratanek wielkiego księcia Kościoła, abp. Pedra kard. Segury y Saenza (1880-1957); karlista, szef regionalny Wspólnoty Tradycjonalistycznej w Andaluzji Zach.; profesor filozofii na uniwersytecie w Sewilli, założyciel i prezes sewiliańskiej sekcji Międzynarodowego Towarzystwa Tomasza z Akwinu (SITA), współorganizator Przyjaciół Państwa Katolickiego (Amigos de la Ciudad Católica), współpracownik madryckiego dwumiesięcznika „Verbo”; niewzruszenie tradycjonalistyczne przekonania nie przeszkodziły mu osobiście przyjaźnić się z szefem sewilskich komunistów (a pracę doktorską pisał o myśli Marksa).